TÜRKİYE CUMHURİYETİ SİYASİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 4

A, C, D ve E seçeneklerinde ifade edilen gelişmeler DSP-MHP-ANAP koalisyon hükümeti döneminde yaşanmıştır. B seçeneğinde belirtilen Abdullah Öcalan'ın yakalanması ve Türkiye'ye getirilmesi, DSP azınlık hükümeti döneminde gerçekleşmiştir. DSP-MHP-ANAP hükümeti döneminde Öcalan'a verilen idam kararının uygulanıp uygulanmayacağı tartışmaları olmuştur. Doğru cevap B'dir.

Dokuzuncu Cumhurbaşkanı Demirel’in görev süresi 2000 yılı Mayıs ayında dolmuş ve yeni cumhurbaşkanının seçilmesi gündeme gelmiştir. Bu konuda, iktidar partileri dönemin Anayasa Mahkemesi Başkanı Ahmet Necdet Sezer üzerinde anlaşmışlardır. Daha sonra muhalefet partilerinin de destek verdiği Sezer, 5 Mayıs 2000 günü Mecliste yapılan oylamada 330 oy ile Türkiye Cumhuriyeti’nin Onuncu Cumhurbaşkanı olarak seçilmiştir. Kenan Evren yedinci, Turgut Özal sekizinci, Abdullah Gül ise onbirinci Cumhurbaşkanı olarak görev yapmıştır. Doğru cevap C'dir.

1973 seçimleri ile demokrasiye yeniden dönülmüş ancak bu defa da zayıf koalisyonlar dönemi başlamıştır. 1973’ten sonraki 6 yıl içinde 7 hükûmet kurulmuştur. Ortalama
olarak hükûmetlerin ömrü bir yıl civarında olmuştur. Cumhuriyet tarihinde ilk defa bu
dönemde, bir hükûmet güvensizlik oyuyla düşürülmüştür

İktidar, ilk şoku atlatır atlatmaz ekonominin yönetimiyle ilgili radikal kararlar alarak durumu düzeltmeye çalışmıştır. İlk olarak, Dünya Bankası başkan yardımcılarından Türk ekonomist Kemal Derviş, Başbakan Ecevit’in davetlisi olarak Türkiye’ye getirilmiş ve ekonomiden sorumlu Devlet Bakanı yapılarak dışarıdan kabineye alınmıştır. Kemal Derviş, Dünya Bankasının “acil kurtarma planı” adı altında, Meclisten 10’un üzerinde yasayı iki-üç ay gibi kısa bir sürede çıkarttırmayı başarmıştır. Siyasi ve kamuoyu desteğini güçlü bir şekilde arkasına alan Kemal Derviş’e basın da bu süreçte tam destek vermiştir. Doğru cevap D'dir.

Toplumdaki ve ordudaki bu hareketliliğin yanı sıra siyasi partilerin içi de rahat değildir. Özellikle iki büyük partide büyük karışıklıklar ve kopmalar gözlenmektedir. CHP
içindeki ortanın solu akımı ve karşıt grup arasındaki çekişme, bölünmelere neden olmuştur. Turhan Feyzioğlu ve arkadaşları CHP’den ayrılarak Güven Partisini kurmuştur.
AP içinde de eski Demokratlar ile Demirel arasındaki gerginlik had safhaya ulaşmış ve
sonunda eski Demokratlar, Ferruh Bozbeyli liderliğinde Demokratik Partiyi kurarak
(18.12.1970) AP’den ayrılmışlardı. TİP’te ise Mehmet Ali Aybar, Sadun Aren ile Behice
Boran grubu çekişmektedir.

Muhtıra: İkaz ve ihtar gibi anlamlara gelmektedir. Askerî cuntanın yapılmasını istediği
emirleri içeren metne muhtıra denilmektedir. 12 Mart Darbesi’ne “12 Mart Muhtırası” diyenler de bulunmaktadır.

12 Mart darbecileri ilk tasfiyeyi ordu içinde yapmıştır. 14’ler olayına benzer şekilde,
24 saat içinde, 5 General, 1 Amiral ve 35 Albay emekli edilmiş, birtakım genç subayların
da yerleri değiştirilmiş ve dağıtılmışlardır. 19 Mart’ta tarafsız bir başbakan beklenmesine rağmen, CHP’li Nihat Erim, hükûmeti kurmakla görevlendirilmiştir.

2001 ekonomik krizinin yaşandığı dönemde 28 Şubat Kararları yine uygulanmaya devam edilmiştir. Bazı devlet memurlarının irticai faaliyetlerinden dolayı devlet memurluğundan atılmalarını sağlayan bazı yasal düzenlemeler ya Mecliste kabul edilmiş ya da Kanun Hükmünde Kararnameler (KHK) olarak hükûmet tarafından uygulamaya konmuştur. Bu anlamda RP’nin devamı olarak kurulan FP de Anayasa Mahkemesi tarafından 21 Haziran 2001 tarihinde kapatılmıştır. RP’nin siyasi yasaklı lideri Erbakan’a yakın kişiler bu kez Temmuz ayında Saadet Partisi (SP) adında yeni bir parti kurmuşlardır. SP’nin kuruluşundan sonra Türkiye Cumhuriyeti’nin bu dönemden sonraki siyasi yaşamını büyük ölçüde etkileyecek bir gelişme olarak bir iç bölünme yaşanmıştır. Doğru cevap C'dir.

Bazılarına göre, bu dönemde Cumhurbaşkanı Sunay da artık İnönü’den hoşlanmamaktadır ve ondan kurtulmak istemektedir. Ecevit, bu amaç için uygun bir fırsattır. Bazılarına göre ise İnönü bu dönemde “vazgeçilmeyen ama istenmeyen adam” konumundadır. Sunay ise bu dönemde cumhurbaşkanlığının en güçlü dönemini yaşamaktadır. Ordu
içi güç dengeleri açısından bir “çelişkiler manzumesi” niteliği taşıyan 12 Mart sürecinde
Gürler-Tağmaç ittifakından sonra Sunay dizginleri ele geçirmiş ve dönemin en önemli ve
güçlü odağı hâline gelmiştir.

1997 yılı, rejimin kendisini yenilemesi ve “restore” edilmesi adına “köklü” siyasal, sosyal ve hukuki bir programın yürürlüğe konduğu dönem olarak kabul edilmektedir. Doğru cevap C'dir.

12 Mart sürecinde, 12 Mart’a verilen tepki bağlamında CHP, İnönücüler ve Ecevitçiler
şeklinde ikiye bölünmüştür. 12 Mart döneminin en nazik günlerinde, CHP de nazik günler geçirmektedir. Uzun süredir il kongreleri bazında devam eden iç kavga nihayet büyük
kongreye taşınmış ve 5 Mayıs 1972’de yapılan kongreyi İnönü yanlıları kaybetmiştir. “Ya
ben ya o!” tarzında geçen kongreyi 507’ye karşı 709 oyla Ecevit kazanmıştır. İnönü vakit
geçirmeden genel başkanlıktan istifa etmiştir. Bu istifa üzerine 14 Mayıs 1972’de toplanan
“Genel Başkanlık Seçimi Özel Kurultayı”nda Ecevit, 913 delegeden 826’sının oyunu alarak
Genel Başkan seçilmiştir.

Bütün formüller iflas edince nihai olarak, askeri de kızdırmayacak, tarafsız bir aday olarak Senato kontenjan grubu başkanı emekli Oramiral Fahri Korutürk üzerinde uzlaşma sağlanmıştır. Korutürk 6 Nisan 1973 günü Cumhurbaşkanı seçilmiştir.

1973 seçimlerinden CHP, beklenmedik bir şekilde birinci parti olarak çıkmıştır. Bu sonuç CHP’deki değişimin taban tarafından onaylandığı anlamına gelmektedir. AP ise bu seçimlerde beklenmedik bir oy kaybına uğramıştır. Seçimin kesin sonuçları şöyle gerçekleşmiştir: CHP %33 oy oranıyla 185 milletvekili, AP %29 oy oranıyla 149 milletvekili, MSP %11 oy oranıyla 48, Demokratik Parti %11 oy oranıyla 45 milletvekili, CGP %5 oy oranıyla 13 milletvekili, MHP ise %3 oy oranıyla sadece 3 milletvekili çıkarabilmiştir. Bu parçalı yapı bir koalisyonu zorunlu kılmaktaydı. Ancak bu şartlarda bir koalisyon hükümetinin
kurulması hiç de kolay olmamıştır.

Turgut Özal, 1980 askerî müdahalesi sonrası ilk kez yapılan Cumhurbaşkanlığı seçiminde aday olmuş ve 31 Ekim 1989 günü Türkiye Cumhuriyeti’nin Sekizinci Cumhurbaşkanı olarak seçilmiştir. Böylece Turgut Özal, Türk siyasal hayatında, gerçek manada asker geçmişi olmadan cumhurbaşkanı olabilen bir şahsiyet olarak ön plana çıkmıştır. Özal, Türkiye’nin kurucu unsuru olarak değerlendirilen CHP dışındaki bir çevreden kabul edilebilecek bir siyasal anlayışın temsilcisi olarak görülmektedir. Ayrıca, küreselleşme çağına girilirken ülkedeki siyasal liberalleşmeyi sağlama konusu tartışılırken ekonomik ve sosyal liberalizasyonun sağlanması süreçlerinde önemli bir aktör olarak kabul edilmiştir. Doğru cevap A'dır.

CHP-MSP hükûmetinin en önemli icraatı kuşkusuz “Kıbrıs Barış Harekâtı”dır. Türkiye’de koalisyon hükûmetinin kurulmasıyla 12 Mart dönemi tamamen sona erip yenibir döneme  girilirken, komşumuz Yunanistan’da ise bir darbe olmuş ve ülke askerî yönetimin altına girmişti. Bu darbenin uzantıları bir süre sonra Kıbrıs’a kadar uzayacak ve sonuçta Türkiye’nin Kıbrıs müdahalesi gerçekleşecektir. Türk ordusu 24 Temmuz 1974’teki ilk hamlesinde önemli kazanımlar elde etmiştir. Birinci Harekât sonrasında oluşan dış tepkiler genel olarak olumludur.

Darbeye giden sürecin iç dinamikleri yukarıda özetlenmiştir. Elbette bu sürecin dış
dinamikleri, özellikle de ABD kaynaklı dinamikleri de mevcuttur. İran İslam Devrimi
dolayısıyla Orta Doğu’da mevzi kaybeden ABD’nin ve NATO’nun çeşitli yollarla darbe
yönünde teşviklerde bulunduğu, Türkiye’yi sağlama almaya çalıştığı bilinmektedir. Darbe
sonrasında ABD’lilerin “bizim çocuklar başardı” dedikleri de malumdur. Fakat burada dış
dinamiklerin ayrıntısına girilmeyecektir.

Ak Parti 2001'de kurulmuştur.

Abdullah Gül 58. hükümeti kurmuştur.

Yanıt D'dir.

Cevap C'dir.