TÜRKİYE CUMHURİYETİ SİYASİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 31

Turgut Özal, 1980 askerî müdahalesi sonrası ilk kez yapılan Cumhurbaşkanlığı seçiminde aday olmuş ve 31 Ekim 1989 günü Türkiye Cumhuriyeti’nin sekizinci cumhurbaşkanı olarak seçilmiştir

Hükûmetin özellikle koalisyon kurulurken üzerinde anlaştığı protokole rağmen bir çok konuda ortaya koyduğu çözüme yönelik çabalardan somut sonuçlar istenen düzeyde olamamıştır. Bu dönemde Ceza Muhakemeleri Usul Kanunu (CMUK)’nda kısmi düzenlemeler yapılmış, 12 Eylül’de kapatılan siyasi partilerin tekrar siyasal hayata katılmaları sağlanmış, Dünya Çalışma Örgütü (ILO)nün bazı uluslararası antlaşmaları kabul edilmiştir. Bu dönemde anayasal noktadaki tek düzenleme ise radyo ve televizyon işletmeciliği konusunda devlet tekelinin kaldırılması olmuştur.

DYP ve SHP koalisyona devam kararı alırken Süleyman Demirel’den boşalan DYP genel başkanlığı için 13 Haziran 1993’te
olağanüstü parti kongresi yapılmıştır. Bu kongrede Tansu Çiller DYP Genel Başkanı seçilmiştir.

DYP-SHP hükûmeti adına ülkedeki güvenlik zafiyetinin de arttığı yıllar olarak görülürken yine bu dönemde çeşitli gazeteci, yazar ve hukukçular suikasta uğramışlardır. Bu kişilerden bazıları Muammer Aksoy, Bahriye Üçok, Turan Dursun, Çetin Emeç ve Uğur Mumcu’dur.

Ülkede siyasal belirsizlik ile ekonomik kriz bir arada hükûmeti zorlayan etkenler olarak devamlılığını sürdürürken hükûmetin küçük ortağı olan SHP, 1995 yılında CHP ile birleşme kararı almıştır. Bu birleşme ile SHP Genel Başkanı Murat Karayalçın ile CHP
Genel Başkanı Deniz Baykal, CHP adı altında birleşen partinin genel başkanlığına ortak aday olarak Hikmet Çetin’in getirilmesine karar vermişlerdir.

Erbakan birkaç görüşmeden sonra DYP lideri Tansu Çiller ile anlaşarak 28 Haziran 1996 günü Türkiye’nin 54. hükûmeti olan ve Refah-Yol diye anılan koalisyon hükûmetini kurmuştur.

Abdullah Öcalan’a ilişkin davanın olduğu dönemde 18 Nisan 1999 seçimleri de yapılmıştır. Bu seçimler, o yıl yapılması gereken mahallî seçimlerle birleştirilmiş ve resmî olmayan sonuçların alınabilmesi için bir iki gün geçmesi gereken bir seçim olarak tarihe geçmiştir.

10-11 Aralık 1999 günlerinde, AB’nin Helsinki Zirvesi’nde Türkiye’nin AB’ye tam üyelik için adaylık başvurusu kabul edilmiştir. Bu tarihe kadar, sürekli oyalanan bir ülke olan Türkiye, AB’nin resmî aday ülkesi hâline gelmiştir.

DSP içinde bir değişim ve dönüşüm beklentisi gerçekleşmeyince DSP kanadından hükûmette yer alan dönemin Dışişleri Bakanı İsmail Cem, Başbakan Yardımcısı Hüsamettin Özkan ve 2001’de hükûmette ekonomiyi teslim eden Kemal Derviş önce hükûmetteki görevlerinden sonra da DSP’den istifa etmişlerdir. DSP’nin bir lider partisi olduğu iddiasıyla yapılan bu girişim sonucunda, atmış kişinin üzerinde bir sayıda milletvekili DSP’den istifa etmiş ve İsmail Cem tarafından kurulan Yeni Türkiye Partisi (YTP)ne geçmişlerdir.

19 Şubat 2001 tarihinde yapılan Millî Güvenlik Kurulu toplantısında, Başbakan Ecevit ile Cumhurbaşkanı Sezer arasında anayasal çerçevedeki bir konuya ilişkin olarak bir tartışma yaşanmıştır. Başbakan Ecevit’in bu tartışmayı bir basın toplantısında kamuoyuyla paylaşması, siyasi çatışma ve istikrarsızlık içinde olan ülkenin, zaten kırılgan olan ekonomisinin daha derin bir krize girmesine yol açmıştır. Bu olaydan sonraki bir hafta içinde öncelikle Türk lirası yabancı paralar karşısında %130 oranında değer kaybetmiş, enflasyon ise %90’ı bulmuştur. Bunun bağlantılı olarak borsada da çok sert bir düşüş yaşanmıştır. Özellikle bankacılık sektörünü vuran krizde, yirmi banka iflas etmiş, binlerce bankacı işsiz kalmış ve birkaç ay içinde sayıları milyonları bulan insan da işlerinden atılmıştır.

Doğru yanıt D seçeneğidir. Çünkü Ancak bütün siyasi partiler 1991 seçimlerinden sonraki süreçte ilk başlarda, otoriter çözüm önerileri öne süren bir yapıda olmadıklarını göstermeye çalışmışlardır. Siyasal hayatı daha fazla demokratikleştirmek ön kabulü, hemen hemen tüm partilerde ortak anlayış olarak temellenirken siyasi parti liderleri ülkenin tüm sorunlarına karşı, uyumlu ve uzlaşmacı politikalar yürütmek istedikleri izlenimini vermişlerdir. Diğer seçeneklerde sayılan nedenler ise Türkiye’de gelişmesine katkı sağlarken koalisyon hükûmetlerinin çok parçalı ve istikrarsız yapıları, bu gelişmeleri mümkün kılabilecek yasal ve siyasal gelişmelerin önünü tıkamıştır. Özellikle hemen hemen bu dönem itibarıyla her üç-dört yılda gerçekleşen ekonomik krizler, toplumsal kutuplaşmaları körükleyebilecek suikastlar, ayaklanma mahiyetine dönüşen kitlesel hareketler ile bir türlü son verilemeyen ayrılıkçı terör, demokrasinin yerleşmesi adına önemli handikaplar olarak dönemin belirleyici unsurları olmuştur. Bir de bu süreçte rejim tehlikesi gibi saikler üzerinden Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK)nin siyasal partiler ile koalisyon hükûmetleri üzerindeki etkisi de demokratik sürecin ülkede tamamlanabilmesi adına önemli engellerden biri olarak ortaya çıkmıştır.

21 Haziran 2001 tarihindekapatılmıştır. RP’nin siyasi yasaklı lideri Erbakan’a yakın kişiler bu kez Temmuz ayında Saadet Partisi (SP) adında yeni bir parti kurmuşlardır. SP’nin kuruluşundan sonra TürkiyeCumhuriyeti’nin bu dönemden sonraki siyasi yaşamını büyük ölçüde etkileyecek bir gelişme olarak bir iç bölünme yaşanmıştır. Parti içerisindeki “yenilikçiler” ve görece genç olan ekip Recep Tayyip Erdoğan ile Abdullah Gül’ün önderliğinde, 14 Ağustos 2001 günü Adalet ve Kalkınma Partisi (Ak Parti)ni kurmuşlardır.

Birinci sorun, tarihsel olarak farklı siyasi gelenekleri temsil eden ve seçimlerden en çok oy alan iki parti olan DYP ile SHP’nin koalisyon mutabakatıyla sonuçlandı. Koalisyon hükûmetinin kurulmasına yönelik ilk adım olarak DYP milletvekili Hüsamettin Cindoruk TBMM başkanı seçildi. DYP ve SHP, “demokratikleşme paketi” adı altında bir koalisyon protokolü üzerinde anlaşarak DYP Genel Başkanı Süleyman Demirel’in başbakanlığında 20 Kasım 1991 tarihinde yeni hükûmeti kurmuştur.

DYP ve SHP koalisyona devam kararı alırken Süleyman Demirel’den boşalan DYP genel başkanlığı için 13 Haziran 1993’te
olağanüstü parti kongresi yapılmıştır. Bu kongrede Tansu Çiller DYP Genel Başkanı seçilmiştir. Cumhurbaşkanı Demirel, yeni hükûmeti kurma görevini bu kongreden sonra Tansu Çiller’e vermiş o da ikinci bir DYP-SHP koalisyonu kurmuştur. Doğru yanıt B seçeneğidir.

III. ve V. seçenekte verilen bilgiler çeldirici olarak kullanılmıştır. İlk toplantı 4 Ocak 1997 günü İstanbul’da yapılmıştır. Girişimin amacı sadece askeri değil,ekonomik, askerî ve kültürel bir birlikteliktir. Bu nedenle doğru yanıt D seçeneğidir.

Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, teamül gereği ilk olarak hükûmet kurma yetkisini RP genel başkanı Necmettin Erbakan’a vermiş fakat Erbakan bir koalisyon imkânı bulamamıştır. Cumhurbaşkanı o zaman seçimden ikinci çıkan parti olan ANAP Genel Başkanı Mesut Yılmaz’a bu yetkiyi vermiştir. Bu nedenle doğru yanıt D seçeneğidir.

Gümrük Birliği anlaşması 6 mart 1995 tarihinde imzalanmıştır ve 28 şubat kararları içerisinde yer almaz. 28 Şubat 1997 tarihli kararlarda ise Cemaat ve tarikatlarca işletilen okul, yurt, vakıfların kapatılması; imam-hatip liselerinin sayısının ülkedeki din adamı ihtiyacına göre azaltılması; kökten-dincilerin üniversitelerde dâhil tüm kamu kurumlarında kadrolaşmasına müsaade edilmemesi ve zorunlu ilköğretimin 5 yıldan 8 yıla çıkarılması gibi hususlar yer alır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Abdullah Öcalan’a ilişkin davanın olduğu dönemde 18 Nisan 1999 seçimleri de yapılmıştır.Bu seçimler, o yıl yapılması gereken mahallî seçimlerle birleştirilmiş ve resmî olmayan sonuçların alınabilmesi için bir iki gün geçmesi gereken bir seçim olarak tarihe geçmiştir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

DSP %22 oy oranıyla136 milletvekili çıkarmıştır. Milliyetçi duygulardan beslenen MHP %18 oy oranıyla 129 milletvekili çıkararak seçimlerden ikinci olarak çıkmıştır. Üçüncü olan ve kapatılan RP’nin yerine kurulan Recai Kutan liderliğindeki Fazilet Partisi (FP) ise %15 oy oranıyla 111 milletvekili çıkararak üçüncü olmuştur. Merkez sağın iki temsilcisi olan ANAP ve DYP ilk üç arasına girememiştir. Özal tarafından kurulan ANAP ise daha da zayıflayarak %13 oy oranıyla ancak 86 milletvekili çıkarabilmiştir. Demirel’in partisi olan DYP ise %12 oy oranıyla sadece 85 milletvekili ile meclise girmeyi başarmıştır. Seçimlerin büyük sürprizi olan CHP bu seçimlerde %8,75 oy alarak yüzde onluk seçim barajını geçememiş ve Meclis dışında kalmıştır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

DSP içinde bir değişim ve dönüşüm beklentisi gerçekleşmeyince DSP kanadından hükûmette yer alan dönemin Dışişleri Bakanı İsmail Cem, Başbakan Yardımcısı Hüsamettin Özkan ve 2001’de hükûmette ekonomiyi teslim eden Kemal Derviş önce hükûmetteki görevlerinden sonra da DSP’den istifa etmişlerdir. DSP’nin bir lider partisi olduğu iddiasıyla yapılan bu girişim sonucunda, atmış kişinin üzerinde bir sayıda milletvekili DSP’den  istifa etmiş ve İsmail Cem tarafından kurulan Yeni Türkiye Partisi (YTP)ne geçmişlerdir. Doğru yanıt A seçeneğidir.