TÜRKİYE CUMHURİYETİ SİYASİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 24

Turgut Özal’a göre modernleşme ancak liberalizm ve siyasal çoğulculuk ile Türkiye toplumunda tutunabilirdi.

Darbeden sadece bir hafta sonra Konsey üyeleri TBMM’de yemin ederek “meşruiyet” sağlamaya çalıştılar. Emekli bir amiral olan Bülent Ulusu’ya kurdurulan hükûmet için de Meclisten güvenoyu alınarak yönetim tam anlamıyla devralındı.

Milli Güvenlik Kurulu dönemin genelkurmay başkanı Kenan Evren’in başkanlığında dört kuvvet komutanı olmak üzere toplam 5 generalden oluşmaktaydı.

MGK ve hükûmeti sadece siyaseti değil, aynı zamanda toplumsal alanı da yeniden şekillendirmeye çalıştı çünkü siyasi partilerle birlikte tüm sendika, sivil toplum örgütleri, kitle örgütleri ve derneklerin de faaliyetleri durduruldu. Devam etmekte olan bütün grev ve lokavtlar kaldırıldı; Türk-Is dışındaki DISK, MISK ve Hak-Is gibi bütün isçi sendikalarının faaliyetlerine son verildi.

 

1982 Anayasası, kişi hak ve özgürlüklerini genişleten değil kısıtlayan bir anayasadır. Doğru seçenek B şıkkıdır.

1961 anayasası, 1982 anayasasına göre çok daha katılımcı bir demokrasi modeli öngörmekteydi. Bu yönüyle 82 anayasasından ayrılmaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

1980 darbesi sonrası kapatılan partilerin yerine, askerlerin inisiyatifinde, sağ cenahta Turgut Sunalp adında bir emekli orgeneralin liderliğinde 16 Mayıs’ta Milliyetçi Demokrasi Partisi (MDP) kurulmuştur. Yine askerî yönetimin onayıyla merkez solu temsil etmesi için askerî yönetimin başbakanlık müsteşarlığına getirdiği Necdet Calp liderliğinde 20 Mayıs’ta Halkçı Parti (HP) kurulmuştur. Ancak beklenmedik bir şekilde HP ile aynı gün Turgut Özal da ANAP’ı kurarak seçimlere katılma kararı almıştır. 12 Eylül askerî yönetimi ilk baslarda planları bozuluyor diye Özal ve ANAP’ın seçimlere katılıp katılmamasına izin verme konusunda tereddütler yaşamıştır. Neticede bu “yarım” partiden bir zarar gelmeyeceğine kanaat getirilerek ANAP’ın seçimlere girmesine müsaade edilmiştir. Sonuçta 1983 seçimlerine bu üç parti girmiştir.

Seçeneklerde CHP dışındaki partiler 12 Eylül darbesinden sonra kurulan partilerdir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Kenan Evren’in ardından cumhurbaşkanı seçilen ve 8. Cumhurbaşkanı olarak görev yapan kişi Turgut Özal’dır.

1977 yılında siyasete giren Özal, İzmir’de Millî Selamet Partisi (MSP)den milletvekili adayı olmuş ancak seçilememiştir.

12 Eylül 1980 tarihinde Genelkurmay Başkanı Kenan Evren liderliğinde gerçekleşen askerî darbeden sonra darbe lideri Orgeneral Evren tarafından, biraz da 24 Ocak Kararlarını uygulaması için başbakan yardımcısı  ve ekonomiden sorumlu devlet bakanı olarak atandı.

12 Eylül 1980 darbesi sonrası siyasi partilerle birlikte tüm sendika, sivil toplum örgütleri, kitle örgütleri ve derneklerin de faaliyetleri durduruldu. Devam etmekte olan bütün grev ve lokavtlar kaldırıldı; Türk-İş dışındaki DİSK, MİSK ve Hak-İş gibi bütün işçi sendikalarının faaliyetlerine son verildi. Kızılay, Çocuk Esirgeme Kurumu ve Türk Hava Kurumu haricindeki bütün dernek ve sivil toplum kuruluşlarının faaliyetleri yasaklanmıştır.

12 Eylül 1980 darbesi sonrası, 29 Haziran 1981 tarihinde çıkarılan bir yasayla Kurucu Meclis kuruldu. Kurucu Meclis, MGK ve Danışma Meclisi olmak üzere iki kanattan oluşmaktaydı. Danışma Meclisi: Anayasa, seçim kanunu ve siyasi partiler kanununu hazırlamak amacıyla kurulan 160 kişilik bir organdı. Üyelerinin 120’si valilerin vilayetlerindeki insanlar arasından önerdiği kişiler arasından, 40’ı ise doğrudan MGK tarafından seçilmişti.

1961 Anayasası ile kurulan Anayasa Mahkemesi ve DPT gibi kurumların varlığını devam ettirmenin yanında 1982 Anayasası, Yükseköğretim Kurulu (YÖK) gibi kurumları da bunlara ilave etmiştir.

1961 Anayasası’ndan önemli farklılıkları barındıran 1982 Anayasası, bazı hususlarda 1961 Anayasası’nın bir devamı niteliğinde sayılabilir. Bir kere ikisi de askerî darbe sonrasında askerlerin kontrol ettiği kurumlar tarafından hazırlandılar ve halkoyuyla yürürlüğe girdiler. İkincisi, her ikisi de atanmış memurların, yani sivil ve askerî bürokratların, vesayetine dayanmaktadır. Bürokratik kurumlar, seçilmiş kesimlerin, yani siyasetçilerin, yetkilerini her zaman kısabilecek bir kurumsal yapı tasarlamışlardır. Dolayısıyla her ikisinde de aslında sistemin ve devletin sahipleri olarak görülen/düşünülen kişiler/kurumlar halk tarafından seçilen kişiler değil, devleti temsil eden kurumlar ve başındaki teknokratlardır. Farklılıklarından biri ise 1961 Anayasası’nda, Millet Meclisi ve Cumhuriyet Senatosu olmak üzere iki kanatlı bir yasama organı öngörülmüştü. 1982 Anayasası bunu kaldırmış, yeniden tek kanatlı bir meclis oluşturulmuştur. Bu nedenle doğru olmayan cevap “İki anayasada iki kanatlı bir yasama organı öngörmüştür.” seçeneğidir.

Anavatan Partisi (ANAP), Halkçı Parti (HP) ve Milliyetçi Demokrasi Partisi (MDP) 6 Kasım 1983 tarihinde yapılan genel seçimlerde yarıştılar. ANAP seçimlerden birinci parti olarak çıktı ve oyların %45.1’ini alarak 211 milletvekili çıkarmayı başardı. HP %30.5 oy oranıyla 117 milletvekilliği kazandı. Askerin desteklediği MDP ise ancak üçüncü olabildi; %23.3 oy oranıyla sadece 71 milletvekili çıkarabildi.

Barış Suyu Projesi; başbakan Turgut Özal’ın Orta Doğu’daki barış görüşmelerine katkı sağlamak için, Seyhan ve Ceyhan nehirlerinin suyunu iki farklı boru hattıyla su sıkıntısı çeken bölge ülkelerine ulaştırılmasını amaçlayan uluslararası bir projedir.

1991 genel seçimlerinde Doğru Yol Partisi (DYP) oyların %27.03’ünü alarak 178 milletvekilliği kazanmış ve birinci parti olmuştur. ANAP ise %24 oy oranıyla ancak 115 milletvekili çıkararak iktidardan düştü. SHP 88, RP 62, DSP ise sadece 7 milletvekilliği kazanabildi.

Özal’ın Cumhurbaşkanı olduğu dönem içerisinde, 8 Ocak 1990 tarihinde AİHM’nin zorunlu yargı yetkisi kabul edilmiştir. Bununla birlikte, Türkiye’nin vatandaşları kendi ülkeleri aleyhine açtıkları davalar üzerine ülkedeki yasal mevzuatı değiştirme imkânına sahip olmuşlardır. Diğer gelişmeler ise Özal’ın başbakanlıkları döneminde gerçekleşmiştir.

İttihat ve Terakki Partisi iktidara Osmanlıcılık siyasetiyle gelmişti. Fakat II. Meşrutiyet sonrası Arnavut, Rum, Ermeni ve Arapların milliyetçi talepleriyle karşılaşmıştır. Özellikle Balkan Savaşı sonrası Partinin politikalarının ana niteliğini Türk milliyetçiliği oluşturmuştur. İttihat ve Terakki’nin iddiası bozgunları durdurmak, devleti ayağa kaldırmak ve ıslahatları yapmaktır. Doğru cevap D şıkkıdır.