TÜRKİYE CUMHURİYETİ SİYASİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 18

Bu durum, insan hakları ile kültürel haklar çerçevesinde ve toplumsal değerlerin ön plana alındığı noktada bir merkez-çevre dönüşümünü mümkün kılan siyasal ve sosyal bir dönüşümü mümkün kılabilecek iklimin Türkiye’de gelişmesine katkı sağlarken koalisyon hükûmetlerinin çok parçalı ve istikrarsız yapıları, bu gelişmeleri mümkün kılabilecek yasal ve siyasal gelişmelerin önünü tıkamıştır. Özellikle hemen hemen bu dönem itibarıyla her üç-dört yılda gerçekleşen ekonomik krizler, toplumsal kutuplaşmaları körükleyebilecek suikastlar, ayaklanma mahiyetine dönüşen kitlesel hareketler ile bir türlü son verilemeyen ayrılıkçı terör, demokrasinin yerleşmesi adına önemli handikaplar olarak dönemin belirleyici unsurları olmuştur.

Diğer seçeneklerde verilen bilgiler de doğrudur. Ancak öne çıkan sonuç, 1991 yılında gerçekleşen genel seçim sonuçlarının, ülkeyi 1980 askerî müdahalesinden sonra tekrar tek bir partinin iktidar olamayacağı yeni bir siyasi iklime taşıması olmuştur.

Bu noktada, Kürt meselesinin çözümü noktasında bölgenin siyasal temsilcileri olarak görülen HEP’lilerin beklediği adımların atılmaması, Güneydoğu ve Doğu Anadolu bölgeleri özelinde yoğunlaşan terörünün de artarak sürmesinden dolayı, hükûmet bu konuda adım atma konusunda çekingen davranmıştır. Özellikle 1991-1993 döneminde Kürt sorunu özelinde ve genel olarak ülkedeki insan hakları problemlerinin çözülmesi konusunda yoğun tartışmalar yaşanmıştır. Ancak PKK ile yaşanan çatışmaların oldukça yoğunlaştığı bir dönemin yaşanması sebebiyle yasal noktada demokratikleşme için istenen gelişmeler gerçekleştirilememiştir.

Bu konudaki en önemli gelişme daha öncede belirtildiği üzere, radyo ve televizyon işletmeciliğindeki devlet tekelinin kaldırılarak yasa dışı olarak yayın yapmak zorunda kalan birçok özel radyo ve televizyon kurumunun resmî olarak yayın yapabilme yetkisi kazanabilmesi olmuştur

Yeni hükûmetin kurulmasıyla birlikte Erdal İnönü siyasetten ayrılma isteği ile SHP genel başkanlığını bıraktığını açıklamıştır. Bu sefer SHP’de 11 Eylül 1993 günü bir olağanüstü kurultay yapılmış ve Murat Karayalçın, SHP genel başkanı seçilmiştir. Bu durum hükûmette bir sıkıntı yaratmamış; Karayalçın, Erdal İnönü’nün konumu ve yetkileri ile hükûmete girmiştir.

Bu arada 27 Mart 1994 günü yapılan yerel seçimlerde, DYP az bir farkla seçimlerden birinci parti olarak çıksa da iktidarın küçük ortağı SHP ancak seçimlerden dördüncü parti olarak çıkabilmiştir. Seçimlerde küçük bir oy yüzdesi ile üçüncü parti olarak çıkan RP ise kazandığı yerel yönetim merkezleri dolayısıyla seçimin galiplerinden biri olmuştur. Ülkenin en büyük iki şehri olan İstanbul ve Ankara’nın büyükşehir belediye başkanlıklarını RP’li adayların kazanması ülke gündemini bir süre meşgul etmiş ve ülkede bu gelişme İslamcı muhafazakâr siyasetin ön plana çıkması olarak değerlendirilmiştir. Bu seçimlerde İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı, şimdiki Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan olmuştur.

Başarısız olunan bu kısa süreli hükûmet deneyiminden sonra hükûmet kurma görevi tekrar RP genel başkanı Necmettin Erbakan’a verilmiştir. Erbakan birkaç görüşmeden sonra DYP lideri Tansu Çiller ile anlaşarak 28 Haziran 1996 günü Türkiye’nin 54. hükûmeti olan ve Refah-Yol diye anılan koalisyon hükûmetini kurmuştur. Bu hükûmet, 8 Temmuz 1996 günü Mecliste 278 oy ile güvenoyu alarak göreve başlamıştır. Bu hükûmet protokolündeki en önemli husus, iki parti liderinin başbakanlık görevini iki yıllık süreler hâlinde sırayla yapacakları yönünde aldıkları karar olmuştur

Bu toplantıda alınan kararlar, daha sonra Türk siyasi tarihine “28 Şubat Kararları” olarak geçmiştir. Askerlerin koalisyon hükûmetine, yani yürütme erkine, müdahalesi olarak görülen durum da literatürde “Postmodern Askerî Darbe” olarak isimlendirilmiştir. Bu ifadeyle askerler tarafından yapılmaya çalışılan müdahalenin alışılmış olmayan farklı bir nitelikle olduğu vurgulanmak istenmiştir. Türkiye’deki diğer askerî darbelerde, TSK bizzat hükûmeti iktidardan uzaklaştırırken, bu sefer askerlerin iktidardaki siyasilere yapmaları gereken hususlar bildirilerek, bunların uygulanması talep edilmiştir. Aslında TSK, 28 Şubat’ta alınan kararlarla hükûmetin çekilmesini de istemiş ancak bunun geleneksel bir askerî muhtırayla değil, postmodern darbe söylemine uygun bir şekilde kamusal ve sivil toplum güçleri aracılığıyla gerçekleşmesini beklemiştir.

Bu seçimlerde beş siyasal parti yüzde onluk seçim barajını aşmayı başarmıştır. İktidarda olan ve Öcalan’ı teslim alarak bunu siyasi kazanca dönüştüren DSP %22 oy oranıyla 136 milletvekili çıkarmıştır. Milliyetçi duygulardan beslenen MHP %18 oy oranıyla 129 milletvekili çıkararak seçimlerden ikinci olarak çıkmıştır.

2002 yılına gelindiğinde, koalisyon hükûmetinin Başbakanı Bülent Ecevit ani bir rahatsızlık yaşamıştır. Ecevit’in bir süre hastanede yatmak zorunda kalması üzerine hem DSP genel başkanlığı ile ilgili hem de bir erken seçim ihtimali üzerinden yoğun tartışmalar yaşanmıştır. Ancak hastalığı konusunda o günlerde çok fazla spekülasyon yapılan Başbakan Ecevit bir süre sonra iyileşmiş ve görevine dönmüştür.

Fenden uzaklaşmasına

Özal’a göre, modernleşme ancak liberalizm ve siyasal çoğulculuk ile Türkiye toplumunda tutunabilirdi; ekonomik ve siyasi değişim el ele gerçekleşmeliydi.

Darbeciler önce parlamentoyu ve hükûmeti dağıtarak bizzat devleti yönetmeye başladı. Hemen akabinde bütün siyasi partileri kapattı. Atatürk’ün partisi CHP bile kapatılmaktan kurtulamadı. Büyük partilerin liderleri Bülent Ecevit, Süleyman Demirel, Necmettin Erbakan ve Alpaslan Türkeş zorunlu ikamete tabi tutuldular.

Büyük partilerin liderleri Bülent Ecevit, Süleyman Demirel, Necmettin Erbakan ve Alpaslan Türkeş zorunlu ikamete tabi tutuldular. Bu dört liderden Ecevit ve Demirel bir aylık bir gözaltı süresinden sonra serbest bırakılırken Erbakan 1.5 yıl, Türkeş ise 4 yıl tutuklu kaldılar.

Darbeden sadece bir hafta sonra Konsey üyeleri TBMM’de yemin ederek “meşruiyet” sağlamaya çalıştılar.

Danışma Meclisi: Anayasa, seçim kanunu ve siyasi partiler kanununu hazırlamak amacıyla kurulan 160 kişilik bir organdı. Üyelerinin 120’si valilerin vilayetlerindeki insanlar arasından önerdiği kişiler arasından, 40’ı ise doğrudan MGK tarafından seçilmişti.

Türkiye, Yunanistan’dan talep ettiği tazminattan vazgeçerken Mudanya Ateşkes görüşmeleri sırasında geleceği konusunda mutabakata varılamayan Karaağaç bölgesi Yunanlılar
tarafından tazminat olarak Türkiye’ye verildi. Yine de iki temel konuda kesin bir anlaşmaya varılamadı. Bunlar Musul ve Osmanlı borçlarının ödenmesi sorunlarıydı. Konferans, bu iki temel sorunun çözümünün daha ileri bir tarihe bırakılması kararlaştırılarak 24 Temmuz 1923’te sona erdi.

Danışma Meclisi Prof. Dr. Orhan Aldıkaçtı başkanlığında 15 kişiden oluşan bir anayasa komisyonu kurdu. Öncelikle bu komisyonun hazırladığı anayasa taslak metni Danışma Meclisi tarafından 17 Temmuz 1982 tarihinde kamuoyuna açıklandı.