TÜRKİYE CUMHURİYETİ SİYASİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 12

Özetle AK Parti, kendisine yönelik şüpheleri azaltmak ve meşruiyet zeminini güçlendirmek için AB sürecini hızlandırmaya özel önem verdi ve 2005 yılında üyelik müzakereleri başladı. Müzakerelerin başlaması, demokratikleşme doğrultusunda reform arzulayanların elini güçlendirmekle birlikte, süreci ayrıcalıklarının kaybı olarak gören kesimlerdeki
direniş kararlılığını da artırdı.

Türkiye’nin AB ile ilişkilerinde 50 yıldan fazla bir süre, çok yavaş ilerleyen gelişmeler, 2000
sonrası hızlanmıştır. 11-12 Aralık 1999’da yapılan Helsinki Zirvesi ile Türkiye AB’ye aday
ülke statüsü kazanmış, kendi iç reform sürecini başlatmasıyla 8 Mart 2001’de AB Konseyi
Katılım Ortaklığı Belgesi’ni onaylamış, ardından da 19 Mart 2001 tarihinde ilk Ulusal
Programı’nı açıklamıştır.

Doğru cevap B şıkkıdır. Türkiye siyaset tarihindeki en önemli kırılmalardan ve dönüşümlerden biri, 1980’li yıllarda Turgut Özal’ın liderliğinde gerçekleşmiştir. Bu on yılda ülkedeki siyasal, ekonomik ve toplumsal alanlarda ciddi değişimler yaşanmıştır. Türkiye bu dönemde ekonomik bakımdan dünya ekonomisiyle bütünleşmiş, ülke siyasetinde bir genişleme gerçekleşmiş, toplumsal çeşitlilik yeniden ortaya çıkmış ve bunun bir uzantısı olarak ülkedeki farklı etnik,
kültürel ve dinsel kimlikler kendilerini ifade etme imkânı bulmuştur.

Doğru cevap C şıkkıdır. 1977 yılında siyasete giren Özal, İzmir’de Millî Selamet Partisi (MSP)den milletvekili adayı oldu ancak seçilemedi. İki yıl sonra Demirel hükûmeti zamanında hem DPT Müsteşarı hem de Başbakanlık Müsteşarı olarak atanarak güçlü bir konum elde etti. 24 Ocak 1980 Ekonomik İstikrar Paketi’nin asıl hazırlayıcısı olarak ekonomik dönüşüm hamlesinin öncüsü oldu. 12 Eylül 1980 tarihinde Genelkurmay Başkanı Kenan Evren liderliğinde gerçekleşen
askerî darbeden sonra darbe lideri Orgeneral Evren tarafından, biraz da 24 Ocak Kararlarını uygulaması için ekonomiden sorumlu devlet bakanı ve başbakan yardımcısı olarak atandı. Askerî yönetimle yaşadığı sıkıntılara rağmen 22 ay boyunca görevini devam ettiren Özal, askerlerle yaşadığı anlaşmazlık sebebiyle 14 Temmuz 1982 tarihinde görevinden istifa etti.

Doğru cevap C şıkkıdır. Turgut Özal, Türkiye siyasetine Batı ile Doğu’nun sentezine dayalı yeni bir söylem ve yeni bir anlayış getirdi. Batı’nın teknolojisi ile Türk ve İslam kültürünü sentezleyen bir fikre sahip olan Özal’a o dönemde hem geleneksel Müslümanlar hem de Kemalistler karşı çıktılar. Bazılarına göre çok fazla “Batıcı”, bazılarına göre ise fazla “İslamcı” bir kişiliğe sahipti. Özal’a göre hem Osmanlı ve İslami kimliğe sahip olmak hem de Batı ittifakının bir parçası olmaya çalışmak bir diğeriyle çelişmiyordu. Dindar olmanın modern olmaya
engel olmadığını ifade ediyordu.

Doğru cevap A şıkkıdır. 1990’ların başında kullanılmaya başlanan İkinci Cumhuriyet kavramı, Türkiye’deki siyasal sistemin daha çoğulcu ve daha demokratik olmasını, bunun için de ülkedeki bütün bürokratik vesayet kurumlarının etkisinin ortadan kaldırılmasını öngören liberalizm ile sol bakış açılarının sentezine dayanan bir siyasi düşüncedir. İkinci cumhuriyet denilmesinin nedeni, yeterince demokratik olmaması ve vesayetçi bir azınlığın
iktidarına dayandığı için birinci cumhuriyet devrimine yönelik getirilen eleştirilerdir.

Özal düşüncesinin temel ilkeleri olarak düşünce özgürlüğü, din ve vicdan özgürlüğü, teşebbüs (ekonomik girişimde bulunma veya yatırım yapma) özgürlüğü en sık vurgulananlardır. Bunların dışında muhafazakârlık/ahlakçılık, liberalizm ve sosyal adalet, gelenekselcilik de Özal konusunda ortaya çıkabilen temel ilkelerdir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Beyaz-Siyah Türk kavramları, Bazı akademisyenlerin ortalama Türkiye halkı ile devlet seçkinlerinin farklılığını vurgulamak için yaptıkları bir kavramsallaştırmadır. Beyaz Türkler Batılılaşmış, mavi renkli, eğitimli, seküler ve İstanbul şehrinin seçkinleri olarak bilinen ve ülkenin siyasi, ekonomik ve kültürel hayatını kontrol eden etkili bir azınlığı ifade etmektedir. Siyah Türkler ise Anadolulu, eğitim görmemiş, bıyıklı, esmer tenli ve geleneksel çoğunluğu ifade etmede kullanılır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Doğru cevap D şıkkıdır. Çünkü 12 Eylül 1980 tarihinde gerçekleşen Türkiye’nin 3. askeri darbesi, bütün darbelerin en sert ve etkili olanıdır. Komuta kademesi tarafından gerçekleştirilen bu darbe ile ülke siyaseti keskin bir kırılma yaşamıştır. Üç yıl boyunca Millî Güvenlik Konseyi (MGK) üzerinden ülkeyi yöneten askerler, bu süre zarfında bugün hâlâ yürürlükte olan 1982 Anayasası’nı da hazırlatıp uygulamaya koymuşlardır.

Doğru cevap B şıkkıdır. Özallı yılların ilk üç yıllık dönemi, 12 Eylül Askerî Darbesi’ni gerçekleştiren MGK ve başındaki Kenan Evren’in ülkedeki rejimi tahkim adımlarıyla geçti. MGK Başkanı Orgeneral Evren devlet başkanı, MGK Genel Sekreteri Haydar Saltık ise bir nevi hükûmet görevini üstlenmiş olarak siyasi ve idari işleri yürüttüler. Darbeciler önce parlamentoyu ve hükûmeti dağıtarak bizzat devleti yönetmeye başladı. Hemen akabinde bütün siyasi partileri kapattı. Atatürk’ün partisi CHP bile kapatılmaktan kurtulamadı. Büyük partilerin liderleri Bülent Ecevit, Süleyman Demirel, Necmettin Erbakan ve Alpaslan Türkeş zorunlu ikamete tabi tutuldular. Bu dört liderden Ecevit ve Demirel bir aylık bir gözaltı süresinden sonra serbest bırakılırken Erbakan 1.5 yıl, Türkeş ise 4 yıl tutuklu kaldılar.

Doğru cevap C şıkkıdır. Ülkedeki bütün taşra idari teşkilatları da görevden alındı. Seçimle yönetime gelen bütün belediye başkanları görevden alındı, bütün belediye meclisleri feshedildi. Taşradaki idari görevlere subaylar getirildi.
MGK ve hükûmeti sadece siyaseti değil, aynı zamanda toplumsal alanı da yeniden şekillendirmeye çalıştı çünkü siyasi partilerle birlikte tüm sendika, sivil toplum örgütleri, kitle örgütleri ve derneklerin de faaliyetleri durduruldu. Devam etmekte olan bütün grev ve lokavtlar kaldırıldı; Türk-İş dışındaki DİSK, MİSK ve Hak-İş gibi bütün işçi sendikalarının faaliyetlerine son verildi. Kızılay, Çocuk Esirgeme Kurumu ve Türk Hava Kurumu haricindeki bütün dernek ve sivil toplum kuruluşlarının faaliyetleri yasaklandı. Siyasi faaliyetlerde bulunduğu düşünülen bütün sivil toplum kuruluşu temsilcileri gözaltına alındı. On binden fazla kamu görevlisinin işine hukuksuz bir şekilde son verildi. Binlerce insan hakkında idam cezası istendi; yüzden fazlası için verilen idam cezaları onaylandı. Yüzlerce
insan maruz kaldıkları şiddet sonucunda hapishanelerde hayatını kaybetti. 50 kişi hakkında verilen idam kararları uygulandı. Yeni rejimin ve dönemin tahkimi ve kurumsallaştırılması amacıyla bazı önemli adımlar atıldı. Bu bağlamda gerçekleşen en önemli gelişme, güvenliğin sağlanmasıdır. Herkese şaşırtıcı gelecek biçimde yıllardır devam eden şiddet birden kesiliverdi. Doğal olarak
bunda askerî yöneticilerin önlerine çıkan herkesi tutuklaması, en azından soruşturmalara tabi tutmasının etkisi büyüktür.

Doğru cevap E şıkkıdır. İlk dört maddesinin değiştirilmesi ve değiştirilmesinin teklif edilmesi bile yasaklanan 1982 Anayasası oldukça ayrıntılı ve ayrıntıcı bir metindir. 1982 Anayasası 1961 Anayasası’na göre daha az katılımcı bir demokrasi modelini öngörmüştür. Özgürlüklerin tanınması konusunda daha yasakçı bir metin olan 1982 Anayasası’nda ise kamu yararının kişilerin yararından önce geldiği anlayışı ve siyasi istikrarsızlık kaygısı sebebiyle temel haklarda ve özgürlüklerde sınırlamalara gidilmiş ve özgürlük alanı daraltılmıştır.

Doğru cevap A şıkkıdır. Kitabınızın 113. Sayfasında “Turgut Özal’ın Hayatı ve Kişiliği” başlığı altında Turgut Özal’ın okuduğu okullar ve mezun olduğu üniversiteler hakkında bilgi verilmektedir.

Doğru cevap C şıkkıdır. Kitabınızın 114. Sayfasında “Turgut Özal’ın Hayatı ve Kişiliği” başlığı altında, Özal’ın mesleki kariyeri anlatılmaktadır.

Doğru cevap C şıkkıdır. Kitabınızın 116. Sayfasında “12 EYLÜL ARA REJİMİ” başlığı altında darbeye meşruiyet kazandırma süreci ve demokrasiye dönüş çabaları ile Bülent Ulusu'nun başbakanlığı anlatılmaktadır.

Doğru cevap A şıkkıdır. Kitabınızın 117. Sayfasında “Millî Güvenlik Konseyi ve Askerî Rejim Dönemi” başlığında, 1980 sonrası askeri rejimin işçi sendikalarına karşı yaklaşımı anlatılmaktadır.

Doğru cevap A şıkkıdır. Kitabınızın 117. Sayfasında “Millî Güvenlik Konseyi ve Askerî Rejim Dönemi” başlığı altında 1981 yılında kurulan “Kurucu Meclis” ve bu meclisin iki kanadını oluşturan “MGK ve Danışma Meclisi” konusunda bilgi verilmektedir.

Doğru cevap D şıkkıdır. Kitabınızın 117. sayfasında “Millî Güvenlik Konseyi ve Askerî Rejim Dönemi” başlığı altında, 1981 yılında kurulan “Kurucu Meclis” ve bu meclisin iki kanadını oluşturan “MGK ve Danışma Meclisi” konusunda bilgi verilmektedir. MGK’nın yetkisinin daha fazla olduğu ve Danışma Meclisi üyelerinin seçimi konusundaki doğrudan ve dolaylı gücü anlatılmaktadır.

Doğru cevap B şıkkıdır. Kitabınızın 117.sayfasında “Millî Güvenlik Konseyi ve Askerî Rejim Dönemi” başlığı altında 1981 yılında sermaye piyasasının koruma altına alınması için Sermaye Piyasası Kurulu’nun kurulduğu bilgisi verilmektedir.

Doğru cevap C şıkkıdır. Kitabınızın 118. sayfasında “Süreklilik ve Değişim Sarkacında 1982 Anayasası” başlığı altında 1982 Anayasası ile daha önceki vesayetçi kurumlara ek olarak YÖK’ün kuruluşundan bahsedilmektedir.