TÜRKİYE CUMHURİYETİ SİYASİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 2

Menderes Dönemi’nde Makine Kimya Endüstri (MKE; 1950), Denizcilik Bankası (1951), Et ve
Balık Kurumu (1952), Devlet Malzeme Ofisi (DMO; 1954) ve Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO; 1954) gibi bugün hala farklı alanlarda ülkenin ekonomik üretiminde öncü rol oynayan bazı önemli ekonomik kurumlar kurulmuştur.

MP’nin 27-29 Haziran 1953 tarihli V. Kongresi’nde Kurucu Genel Başkan Hikmet Bayur’un partinin dinci ve gericilerin eline geçtiğini öne sürerek istifa etmesi sonrasındaki gelişmeler de iktidar-muhalefet ilişkilerini olumsuz etkilemiştir. Bayur’un istifa gerekçesinin suç duyurusu olarak kabul edilip hakkında soruşturma açılması sonucu MP, Ankara 3. Sulh Ceza Mahkemesinin “dini esasa dayanan ve gayesini saklayan bir cemiyet olduğu” kararıyla 27 Ocak 1954’te resmen kapatıldı.

İkinci Dünya Savaşı’ndan yıpranmış olarak çıkan Büyük Britanya’nın Kıbrıs’tan yeni düzenlemeler yaparak çekileceğinin ortaya çıkışıyla Kıbrıslı Rumlar EOKA isimli bir silahlı örgüt kurarak, çekilme sonrasında oluşacak iktidar boşluğunu kendi lehine doldurmak istediler. TMT, Kıbrıslı Türklerin küçük direniş örgütlenmelerini tek çatı altında birleştirerek EOKA karşısında güçlü bir mukavemet teşkilatı olmuştur. Bu şartlar altında 29 Ağustos 1955’te Britanya, Türkiye ve Yunanistan arasında Londra’da başlayan üçlü müzakerelerin turunda sonuç çıkmadı. Çünkü her bir taraf farklı bir gelecek tasavvuruna sahipti. Büyük Britanya üç ülkenin nezaretinde askerî bir yönetimi isterken Yunanistan adanın kendi kaderini kendisinin belirlemesini, Türkiye ise adanın kendisine verilmesini istemekteydi.

19 milletvekilinin DP Haysiyet Divanı’na verilmesi sonrasında 12 Ekim 1955’teki toplantısında Divan’dan dokuz milletvekillerinin ihracı kararı çıkınca diğer 10 milletvekili de kararı protesto ederek istifa ettiler. 19’lar olarak bilinen bu milletvekilleri, akabinde yaptıkları çeşitli strateji toplantıları sonucunda 20 Aralık 1955’te Ekrem Hayri Üstündağ Genel Başkanlığında Hürriyet Partisini (HP) kurdular. Üstündağ’ın kısa bir süre rahatsızlığı ile Fevzi Lütfi Karaosmanoğlu Genel Başkanlığa getirildi. Daha sonra diğer DP milletvekillerinin katılımlarıyla HP, CHP’nin sandalye sayısını geçerek ana muhalefet konumuna geldi.

1960’da 5. ayın (Mayıs) 5. günü (Cuma) saat 5’te Ankara Kızılay Meydanı’nda, DP’nin gerçekleştirmek istediği gösteride kullanılacak alanın Menderes aleyhtarı öğrenciler tarafından doldurulması ve bu muhalif öğrencilerin yaptığı protesto eylemi.

Meclisin açılmasından 1921 İlkbahar’ına kadar geçen süre içinde Mecliste faaliyet gösteren çeşitli küçük gruplar olmuştu. Bunların başlıcaları Tesanüt Grubu, İstiklal Grubu, Müdafaa-i Hukuk Zümresi, Halk Zümresi ve Islahat Grubu idi.

1923 İlkbahar’ıyla yaz başında yapılan seçimlerin ardından 11 Ağustos 1923’te ilk toplantısını yapan İkinci Meclis Lozan Antlaşması’nı onayladı. Bu Antlaşmayla kapitülasyonlar kaldırıldı, Türkiye’ye kabotaj hakkı tanındı. Antlaşmaya göre, Müslüman olmayan azınlıklar Müslümanlar kadar özgür ve yasalar önünde onlarla eşit olacak ve kendi ana dillerini istedikleri gibi kullanabileceklerdi.

28 Ekim akşamı Mustafa Kemal Paşa yakın çalışma arkadaşlarını Çankaya’da akşam yemeğine davet etti ve yemek sırasında beklenen açıklamayı yaptı: “Yarın cumhuriyeti ilan edeceğiz!” Yemek sonrasında Mustafa Kemal ve İsmet Paşalar cumhuriyetin ilanını sağlayacak anayasa değişikliği önerisi üzerinde çalıştılar ve Anayasa’nın birinci maddesine “Türkiye devletinin şekl-i hükümeti cumhuriyettir” maddesinin eklenmesi konusunda görüş birliğine vardılar.

1924 Anayasası, egemenliğin kayıtsız şartsız millete ait olduğunu belirtmiş (3. madde) ve egemenliği millet adına kullanma hakkını milletin tek ve gerçek temsilcisi olan TBMM’ye vermiştir (4. madde).

Adnan Menderes siyasete ilk olarak 1930’da Serbest Cumhuriyet Partisi saflarında atılmıştır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Dörtlü Takrir 7 Ocak 1945'te Adnan Menderes, Celal Bayar, Mehmed Fuad Köprülü ve Refik Koraltan tarafından imzalanmıştır.

CHP’den ayrılan Celal Bayar, Adnan Menderes, Refik Koraltan ve Mehmed Fuad Köprülü 7 Ocak 1946’da Demokrat Parti'yi kurdular.

Türkiye Cumhuriyeti siyasi tarihinde ilk çok partili seçimler 1946 yılında gerçekleştirilmiştir.

12 Temmuz Beyannamesinde İsmet İnönü siyasi partilerin, demokrasinin vazgeçilmez unsurları olarak altı çizilirken DP’ye baskı yapılmayacağının güvencesini vermiştir.

1950 genel seçimleri sonucunda Demokrat Parti iktidarı devralmıştır.

Türkiye 1952 yılında NATO'ya üye olmuştur.

Türk Mukavemet Teşkilatı 27 Temmuz 1957 yılında kurulmuştur.

Demokrat Parti'den ayrılan 19'lar tarafından Aralık 1955'te Ekrem Hayri Üstündağ Genel Başkanlığında kurulan siyasi parti Hürriyet Partisi'dir.

Başbakan Adnan Menderes'in yükseköğretim alanında başlattığı hamle çerçevesinde 1957 yılında Ankara'da kurulan üniversite Orta Doğu Teknik Üniversitesi'dir.

1960 askeri darbesi sonucu Başbakan Adnan Menderes, Maliye Bakanı Hasan Polatkan ve Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu idam edilmişlerdir. Doğru cevap C seçeneğidir.