TÜRKİYE CUMHURİYETİ SİYASİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 14

Doğru cevap A şıkkıdır. Kitabınızın 75.sayfasında “1961 SEÇİMLERİ VE İNÖNÜ KOALİSYONLARI DÖNEMİ” başlığı altında 1961 genel seçimlerinden sonra kurulan ilk koalisyon hükümetinin Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) ve Adalet Partisi arasında kurulduğu bilgisi verilmektedir.

Doğru cevap C şıkkıdır. Kitabınızın 79. sayfasında “1966 CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMİ” başlığı altında Cevdet Sunay’ın Türkiye Cumhuriyeti’nin 5. Cumhurbaşkanı olduğu bilgisi verilmektedir.

Doğru cevap C şıkkıdır. Kitabınızın 81. sayfasında “ADALET PARTİSİNİN BÖLÜNMESİ VE DEMOKRATİK PARTİ” başlığı altında 12 Mart 1971 Muhtırası’na götüren süreçte önemli rol oynamış olan Demokratik Parti’nin kuruluş nedenleri anlatılmakta ve kuruluşuna öncü olan kişinin Ferruh Bozbeyli olduğu bilgisi verilmektedir.

Mustafa Kemal Paşa, başından beri meclis çoğunluğundan destek görmekle birlikte, kendisine yakın mebuslardan bir grup oluşturarak meclis çoğunluğunu örgütlü bir yapı içine sokmayı tasarlamıştı. Kendine yakın mebuslarla önce teker teker sonra gruplar hâlinde görüşerek Sivas Kongresi’nde kurulan Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin (A-RMHC) meclis grubunu oluşturma yoluna gitmişti. Bu girişimin sonucu Birinci Grup 10 Mayıs 1921’de kuruldu. Doğru yanıt A seçeneğinde verilmiştir.

Tek Parti Dönemi’nde sivil ve siyasi haklar adına atılan en önemli adım, 5 Aralık 1934’te kadınların seçme ve seçilme hakkının tanınmasıydı. Doğru yanıt B seçeneğinde verilmiştir.

Cumhuriyetin ilanından kısa bir süre sonra Londra İslam Cemiyetinin başkanı Seyit Emir Ali ile Ağa Han, Başvekil İsmet Paşa’ya, halifenin yasal durumunun açıkça belirlenmesini ve hilafetin Müslüman halklar arasında manevi bir bağ olarak muhafaza edilmesini isteyen bir mektup gönderdiler. Bu mektup İsmet Paşa’nın eline geçmeden önce, 5 Aralık’ta Tanin ve İkdam gazetelerinde, 6 Aralık’ta da Tevhid-i Efkâr’da yayımlandı. Meclisin 8 Aralık’ta yaptığı gizli görüşme sonucunda, basının bu tutumu, Hıyanet-i Vataniye Kanunu’nun saltanatın kaldırılmasına karşı eleştiri yapılamayacağını hükme bağlayan birinci maddesine aykırı bir tutum olarak değerlendirildi. Görüşmelerin sonunda 63’e karşı 89 oyla İstanbul’da bir İstiklal Mahkemesi kurulması kararlaştırıldı. Doğru yanıt C seçeneğinde verilmiştir.

TBMM 3 Mart 1924'te üçönemli yasa kabul etti. Bu yasalardan ilki ile Hilafet kurumu kaldırıldı. Aynı gün Şeriyye ve Evkaf Vekâleti kaldırılıp yerine Başbakanlığa bağlı Diyanet İşleri Reisliği ile Vakıflar Umum Müdürlüğü örgütleri kuruldu. Kabul edilen üçüncü yasa ise Tevhid-i Tedrisat Kanunu idi. Bu yasayla bütün okullar Maarif Vekâleti (Eğitim Bakanlığı)’ne bağlandı. Tekke, zaviye ve türbeler ise 1925 yılında kapatılacaktır. Doğru yanıt E seçeneğinde verilmiştir.

Cumhuriyet Dönemi’ndeki önemli gelişmelerden biri yeni anayasanın 20 Nisan 1924’te Mecliste kabul edilmesidir. Hazırlanış sürecinde yararlanılan kaynaklar arasında 1875 Fransız Anayasası ile 1921 Polonya Anayasası olmuştur. 1924 Anayasası, egemenliğin kayıtsız şartsız millete ait olduğunu belirtmiş (3. madde) ve egemenliği millet adına kullanma hakkını milletin tek ve gerçek temsilcisi olan TBMM’ye vermiştir (4. madde). Doğru yanıt D seçeneğinde verilmiştir.

17 Kasım 1924'te Kazım (Karabekir) Paşa’nın başkanlığını, Rauf (Orbay) ve Adnan (Adıvar) Beylerin ikinci başkanlığını, Ali Fuat Paşa’nın genel sekreterliğini yaptığı TpCF kuruldu. Bu parti Birinci Meclisteki İkinci Grup muhalefetinin bir devamı olarak da düşünülebilir. Partinin İstanbul il örgütünün neredeyse tamamını, 1923 seçiminde meclis dışında kalan eski İkinci Grup mensupları oluşturması ve İkinci Grup kurucularından Hüseyin Avni (Ulaş) Bey'in, 23 Kasım 1924 tarihli Vakit gazetesine verdiği demecinde yeni fırkanın eski İkinci Grubu doğuran ihtiyacın mahsulü olduğunu belirtmesi, bu iki muhalif hareket arasındaki sürekliliğin bir göstergesi sayılabilir. Bu durumda doğru yanıt A seçeneğinde verilmiştir.

Rauf Orbay 1926 yılında yaşanan Mustafa Kemal Paşa'ya suikast girişimi nedeniyle yargılanmıştır. suikast girişiminden önce yurt dışına çıkan, bu nedenle gıyaben yargılanan Rauf Orbay 10 yıl hapis cezasına çarptırıldı. İsmet İnönü’nün, cumhurbaşkanı seçildikten hemen sonra uygulamaya soktuğu muhaliflerle barışma politikasının meyvelerini vermesiyle 22 Ekim 1939’da yapılan ara seçimde hem itibarı iade edildi hem de yeniden milletvekili seçildi. Doğru yanıt B seçeneğinde verilmiştir.

Fethi Okyar liderliğinde kurulan Serbest Cumhuriyet Fırkası, adından da anlaşılacağı gibi Cumhuriyetçi idi. Parti aynı zamanda  “laiklik” ve “milliyetçilik” ilkelerini de benimsediğini açıklamıştı. Buna karşın özellikle iktisadi konularda daha “liberal” bir çizgi izleyecekti. Doğru yanıt C seçeneğinde verilmiştir.

1932’den itibaren camilerde ezan ve Kuran Türkçe okunmaya başlandı. “Tanrı uludur” şeklinde başlayan Türkçe ezanı ilk kez 30 Ocak günü Fatih Camii’nde Hafız Rıfat Bey okudu. 3 Şubat 1932’deki Kadir gecesinde ise Ayasofya Camii’nde Türkçe ezan ve Kuran okundu. Doğru yanıt D seçeneğinde verilmiştir.

1950 seçimleri öncesinde seçimlerin genel, eşit, tek dereceli, gizli oy ve açık sayım ve çoğunluk ilkelerine göre yapılmasına ilişkin Seçim Kanunu kabul edilmiş, ayrıca DP’nin talebi olan “seçimlerde adli teminat” (seçimlerin yargı denetiminde olması) ilkesi de yürürlüğe girmişti. Yüzde on barajı konusu ise zaten yoktu. bu konu 12 Eylül'ün bir sonucu olarak siyasi yaşama girmişti. Bu nedenle doğru yanıt E seçeneğidir.

Kanun-ı Esasi: Türk siyasi hayatındaki ilk anayasadır. Padişah’ın egemenliğini kısıtlamış, hukukun üstünlüğünü kabul etmiş ve parlamentoyu kurumsal olarak inşa etmiştir. Doğru yanıt “D” şıkkıdır.

Fuat Paşa Osmanlı Terakki ve İttihat Cemiyeti içerisinde yer almamıştır. Diğer kişiler ise kurucu üyelerdir. Doğru yanıt “B” şıkkıdır.

İttihat ve terakki partisi iktidara gelirken Osmanlıcılık siyaseti ile gelmiştir. Doğru yanıt “E” şıkkıdır.

İktidarı kaybetme korkusu İttihatçıları Ocak 1912’de erken seçim kararı aldırmaya yöneltmiştir. Seçim ortamındaki baskılardan dolayı “sopalı seçimler” olarak anılan 1912 seçimleri sonucunda İttihat ve Terakki Partisi ezici bir üstünlük sağlamıştır. Doğru yanıt “C” şıkkıdır.

Sykes-Picot Fransa ve İngiltere diplomatları tarafından imzalanan ve Rusya’nın da kabul ettiği Osmanlı Orta doğusunun gizli paylaşım antlaşmasıdır. Doğru yanıt “E” şıkkıdır.

Savaşın sonu belli olunca Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan önce 8 Ekim 1918’de İttihatçı hükûmet istifa etti. 1 Kasım’da parti kendi kendini feshetti ve yerine Teceddüt Partisi kuruldu. Doğru yanıt “B” şıkkıdır.

Hepsi BMM Hükümetine isyan etmiştir. Amaçları siyasi ve askeri olarak  güçlenememiş hükümeti yok etmektir. Doğru yanıt “D” şıkkıdır.