TÜRKİYE CUMHURİYETİ SİYASİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 12

İttihat ve Terakki Partisi iktidara Osmanlıcılık siyasetiyle gelmişti. Fakat II. Meşrutiyet sonrası Arnavut, Rum, Ermeni ve Arapların milliyetçi talepleriyle karşılaşmıştır.

Efkar-ı Umumiye

1876

Kanun-u Esasi anayasasının çıkarılması

İtalya

Sykes-Picot Antlaşması

Sovyetler Birliği ile Moskova Antlaşması imzalanmıştır.

İngiltere-Fransa-İtalya

Trablusgarb Cephesi

Sevr Antlaşması

Bu arada, Meclisin açılmasından 1921 İlkbahar’ına kadar geçen süre içinde Mecliste
faaliyet gösteren çeşitli küçük gruplar olmuştu. Bunların başlıcaları Tesanüt Grubu, İstiklal Grubu, Müdafaa-i Hukuk Zümresi, Halk Zümresi ve Islahat Grubu idi. Ayrıca 1920’nin
son aylarında Türkiye Komünist Fırkası (Partisi) ve Türkiye Halk İştirakiyun Fırkası (Partisi) adlı iki de sol parti kurulmuştu. Ama bu örgütlerin tümü, 1921 İlkbahar’ına gelinceye
kadar geride kayda değer bir iz bırakmadan dağılmıştı.

İkinci Grup: Meclis içinde
Mustafa Kemal’in şahsındaki yetki
toplulaşmasına, hukukun temel
ilkelerine ve millî egemenliğe
aykırı yetki, örgütlenme ve
uygulamalarla Başkumandanlık
Kanunu’nun öngördüğü
olağanüstü yetkilere karşı
çıkarak, İstiklal Mahkemelerinin
kaldırılması, Meclis Başkanlık
Divanının tarafsızlığının
sağlanması ve temel hak ve
hürriyetlerin dokunulmazlığı
konularında muhalefet yürüten
grup.

1941 yılında çıkarılan “Varlık Vergisi Kanunu” ile gayrimüslim vatandaşların ticaret sektöründeki varlıkları hedef alınmış, onlara özel olarak belirlenen ödemeleri yapamayanlar çalışma kamplarına gönderilmiştir. (Azınlıklara yönelik
ihlaller, Çok Partili Dönem’deki 6-7 Eylül Olaylarında ve gayrimüslim vakıflarına el koymanın yolunu açan 1971 tarihli Yargıtay Kararı örneğinde olduğu gibi sonraki yıllarda da
devam edecektir.)

1 Kasım 1922’de TBMM kararıyla Osmanlı padişahlarının öteden beri ellerinde bulundurdukları saltanat ve halifelik makamları birbirinden ayrılmış ve saltanat kaldırılmıştı.

1930’da Zilan, 1938’de ise Dersim’deki harekatlarda yaşananların nasıl isimlendirileceği konusu Türkiye’de 2010’lu yıllarda bir kamusal tartışma konusu hâline geldi. Dersim’de
yaşananların 2011 yılında başbakanlık düzeyinde “katliam” olarak tanımlanarak özür dilenmesi, tarihe ilişkin resmî müfredatın sorgulanmasında önemli bir etki oluşturdu.

Hükûmet, Ankara İstiklal Mahkemesini suikastın sorumlularını yargılamakla görevlendirdi. Mahkeme heyeti 18 Haziran’da İzmir’e geldi ve hemen soruşturmayı başlatarak
yurt çapında seri tutuklamalara girişti. Tutuklananlar arasında daha önce kapatılmış bulunan TpCF’nin lider kadrosunu oluşturan Kazım (Karabekir), Ali Fuat (Cebesoy), Cafer
Tayyar (Eğilmez) ve Refet (Bele) gibi Milli Mücadele Dönemi’nin ünlü komutanları da
vardı. Davanın başladığı 26 Haziran’a kadar tutuklanan kişi sayısı 100’ü aşmış ve sanıklar
tek tek ve küçük gruplar hâlinde İzmir’e getirilmişti.

Tarih ve kültür alanında da devlete yüklenen toplumu biçimlendirme misyonu çerçevesinde, 1930’da “Türk Tarihi Tedkik Cemiyeti” (sonraki adıyla Türk Tarih Kurumu)
kuruldu ve bir “Türk tarih tezi” oluşturulmaya çalışıldı.

Bu arada 1932’den itibaren camilerde ezan ve Kuran Türkçe okunmaya başlandı. “Tanrı uludur” şeklinde başlayan Türkçe ezanı ilk kez 30 Ocak günü Fatih Camii’nde Hafız
Rıfat Bey okudu. 3 Şubat 1932’deki Kadir gecesinde Ayasofya Camii’nde Türkçe ezan ve
Kuran okundu. Ceza Kanunu’nda yapılan bir değişiklikle Arapça ezan ve kamet okumak
yasaklandı. Uzun yıllar süren bu uygulamaya, 14 Mayıs 1950 seçimlerinden sonra Demokrat Partinin iktidara gelmesinin hemen ardından, 16 Haziran 1950’de TBMM’nin bu
yasağı kaldırmasıyla son verildi ve ezan yeniden Arapça okunmaya başlandı.

Askerî ve sivil bürokratlar, aydınlar, sanayiciler, büyük tüccarlar gibi eğitimli kesimlerce yoğun olarak desteklenen bütün bu reformlar özellikle kentsel kesimlerde büyük
ölçüde etkili oldu. Kentlerde, Cumhuriyet Halk Fırkasının 1931 programında “fırka, milletimizin birçok fedakârlıklarla yaptığı inkılaplardan doğan ve inkişaf eden prensiplere sadık kalmayı ve onları müdafaa etmeyi esas tutar” şeklinde tanımlanan inkılapçılık ilkesine
bağlı yeni bir Cumhuriyet kuşağının yetişmesinde büyük rol oynadı.

A, B, C ve E şıklarında kurucu mecliste görev yapmış gruplar verilmiştir. İktisat Grubu bunlardan biri değildir. Doğru yanıt 'D'.