TÜRKİYE CUMHURİYETİ İKTİSAT TARİHİ

2015 yılı için OECD’nin büyümede Türkiye tahmini % 4’tür.

Avrupa Birliği ile Türkiye arasındaki Gümrük Birliği Anlaşması 5 Nisan 1994 ekonomik istikrar paketini takiben 1995 yılında imzalanmıştır. 1994 krizi etkileri devam ederken gelen bu anlaşma kamu ve özel piyasa dengelerinin bozulmasına neden olmuştur.

1997 yılında Tayland’da başlayan Güneydoğu Asya Krizi, hızla Rusya’ya kadar yayılmış ve Rusya dahil pek çok ülkenin sıcak para kaybetmesine neden olmuştur. 1997 yılından dolayı İMKB Endeksi %13 oranında değer kaybetmiş, iç talep azalmış ve ekonomi küçülmüştür. Yüksek faizlerden dolayı çok fazla kar elde eden özel sektör bu karı yatırım yapmak yerine kamu açıklarını kapatmak için kullanmış ve bankalar da benzer şekilde hareket etmişlerdir. Bunun sonucunda finans piyasasını savunmasız bırakmıştır.

Türkiye’de art arda yaşanan Kasım 2000 ve Şubat 2001 krizleri mali nitelikte krizlerdir. Mali krizler faiz oranlarını ve döviz kurlarını artırıcı etki yapar. Kasım krizi likiditeye olan talebin artmasından dolayı döviz talebindeki genişlemeden dolayı yaşanmıştır. Likidite eksikliğini gidermek için önce mevcut rezervler kullanılmış daha sonra bu durum IMF’ye verilen niyet mektubunda olmadığı için vazgeçilmiştir. Likidite ihtiyacı karşılanamadığı için döviz kuru ve faiz oranları yükselmiş ve kasım krizi doğmuştur. IMF’nin verdiği krediyle faiz ve döviz kurlarında meydana gelen artışın önüne geçilmeye çalışılmış ama kriz tam anlamıyla önlenememiştir. Kasım krizi tam anlamıyla atlatılamadığı için Şubat krizi yaşanmıştır.

Türkiye ekonomisi 2000 yılından itibaren likidite azlığı, artan yapısal problemler, spekülatif hareketler ve siyasi problemlerle mücadele etmiştir. Bu sebepler cumhuriyet tarihinin en büyük krizi olan 2001 krizinin yaşanmasına sebep olmuştur. Enflasyonla Mücadele Programına inanç cari dengede bozulma, yapısal reformların zamanında gerçekleştirilememesi ve bankacılık sisteminde yaşanan problemlerden dolayı azalmıştır. Krizle mücadele etmek adına 2001 yılında Nisan ayında yeni Merkez Bankası Kanunu çıkarılmış ve Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı hazırlanmıştır. Bu programın amacı terk edilen kur rejiminin meydana getirdiği belirsizliği ortadan kaldırmak ve bu problemlerin tekrar yaşanmaması için yapısal önlemler almaktır.

Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı çapa olarak beklenen enflasyon oranını seçmiş ve beklenen enflasyon hedeflemesini göz önünde bulundurup kısa vadeli faizlerde değişikliğe giderek örtük enflasyon stratejisini uygulamaya çalışmıştır.

Türkiye için ekonomik anlamda liberalleşme 1990’larda daha ciddi ivme kazanmış olmakla birlikte finansal liberalleşme hareketlerinin dönüm noktası olarak 1980 yılı kabul edilmektedir. Büyümede yaşanan dalga boyutlarının 1980’den günümüze kadar geçen zamanda liberalleşmeden önceki döneme kıyasla daha büyük olduğu anlaşılmaktadır.

Türkiye 1980 yılı ile başlayan 34 yılllık liberal ekonomik dönemde 5 kere tekrar eden negatif büyüme yılından 2 tanesinde yani, 1994 ve 2001 yıllarında global ölçekte ekonomik kriz yaşanmamıştır. Finansal liberalleşmenin daha da hız kazandığı 1990 sonrası dönem ele alındığında hem büyüme oranında düşüş hem de oynaklıkta artış izlenmektedir. Yani finansal liberalleşme hareketleri Türkiye büyümesinin dengesizliği için bir destek oluşturmuştur.

Türkiye’nin cari işlemler açığının gayrisafi yurtiçi hasılaya oranı 2013 yılında tehlikeli sayılabilecek %8 düzeyine ulaşmıştır. Cari işlemler açığının temel nedeni ticari işlemlerdir. Bu sorunun üstesinden ancak ve ancak katma değeri ve teknolojik niteliği yüksek malların ihracata konu olmasıyla gelinebilir.

2015’te Türkiye finansal sisteminin en güçlü ve sağlam parçası bankacılık sektörü olmuştur. Bankacılık sektörünün uluslararası kıyaslamalarda sağlıklı verilere sahip olduğu yalnızca yurtiçinde değil yurtdışı raporlamalarında da dile getirilmektedir. Bu kadar olumlu yorumları alan bankacılık sektörünün olumsuzlukları hakkında da bazı şeylere değinmek gereklidir.

Bireysel kredi kartlarının geri ödemelerinde oluşabilecek riskleri azaltmak için 2013 Ekim’inden itibaren Bankacılık Denetleme ve Düzenleme Kurulu kredi kartı limitlerini gelire göre belirleme kuralını getirdi. Kredi kartlarının minimum ödemleri arttırıldı ve bu düzenlemeler tüketici borçlanmasındaki büyümeyi yavaşlattı.