TÜRKİYE CUMHURİYETİ İKTİSAT TARİHİ

1990 yılından sonra Türkiye’deki banka sayısı ve aktif büyüklüğü artmıştır. Ancak 2000 ve 2001 yıllarında yaşanan krizlere bankacılık sistemine ve 
mali yapıya büyük zararlar vermiştir. Bu süreçte yaşanan olumsuz gelişmelerin ardından piyasada güveni sağlamak adına mevduat sigortasına önemli
görevler düşmüştür. 1983 yılında kurulan ve tüzel kişiliğe sahip olan TMSF, merkez bankası tarafından idare edilmektedir.

1994 yılında enflasyonun artmasındaki temel sebep kamusal mal ve hizmetlerin fiyatlarındaki yükselme sonucu TL’nin yabancı paralar karşısında değer kaybetmesidir. 5 Nisan kararlarının ardından özel sektör ürünlerinin fiyatlarında da artışlar yaşandığı gözlenmiştir bundan ötürü de döviz kurlarında
overshooting (ani sıçrama) etkisi meydana gelmiştir. Fakat bu fiyat artışları bir süre sonra yerini fiyat düşüşlerine bırakmıştır.

1999 yılındaki kararlar ile yalnızca denetimin ve düzenleyiciliğin etkinliğinin
arttırılması değil aynı zamanda Avrupa Birliği ve dünya ile bu sektörün çalışma koşullarının uyumlaştırılması da amaçlanmıştır. Bu yıldan itibaren Türkiye, bankacılık sektörü için önemli ve etkili olan yeni bir kurumla tanışmış oldu. Bankacılık Denetleme ve Düzenleme Kurulu bu yıldan itibaren faaliyetlerine başlamıştır. Sektördeki serbestleştirmenin aksi yönünde atılan adımlardan biri
de yeni banka kurulması ve işletilmesine yönelik kuralların daha da sertleştirilmesi olmuştur. Artık, bankalar için iç denetim ve risk yönetimi zorunluluktur. 1999 yılında gelen tüm bu denetleyici ve düzenleyici kararlara rağmen 2001 yılı genel anlamda finansal ve daha özelde bankacılık sektöründe
ciddi bir krize daha sahne olmuştur.

Krizle mücadele etmek adına 2001 yılında Nisan ayında yeni merkez bankası kanunu çıkarılmış ve Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı hazırlanmıştır. Bu programın amacı terk edilen kur rejiminin meydana getirdiği belirsizliği ortadan kaldırmak ve bu problemlerin tekrar yaşanmaması için yapısal önlemler almaktır. Bu programda en çok dikkat çeken düzenleme bankacılık sektörü ile ilgilidir.

ABD’de bankacılık sektörünün elinde büyük miktarda para vardır ve bu paranın bir şekilde krediye dönüşmesi gerekmektedir. Bu amaçla bankalar bu parayı kredibilitesi az olan insanlara kredi olarak dağıtmaya başlamıştır. Faizlerin düşük olması insanları cezp etmiş düşük gelir grubundaki kişilerin kredi talebi artmıştır. Ancak 2006 ve 2007 yıllarında FED faiz oranlarını artırmış ve konut piyasası durgunluk yaşamaya başlamış, konut fiyatları ve kiralar gerçek değerinin altına düşmüştür. Bu durumda kredi çekip konut alan insanlar kredi borçlarını ödeyemez duruma gelmişlerdir. Akabinde piyasalarda Mortgage Krizi diye anılan kriz baş göstermiştir.

1994 krizinin etkileri henüz tam olarak ortadan kaybolmamışken 95 yılından sonra Türkiye ekonomisi yerli ve yabancı kaynaklı bir değişim sürecine girmiştir. 1995 yılında Türkiye, AB ile gümrük birliği anlaşması imzalamış ve dış ticarette yeni bir sayfa açmıştır. Gümrük birliğine girdikten sonra Türkiye,  AB’ye satacağı tarım ve sanayi ürünlerine koyduğu vergiyi kaldırmıştır. Gümrük
birliği cari açığa zarar vermiştir.

1997 yılında Tayland’da başlayan Güneydoğu Asya Krizi, hızla Rusya’ya kadar yayılmış ve Rusya dahil pek çok ülkenin sıcak para kaybetmesine neden olmuştur.1997 yılından dolayı İMKB Endeksi %13 oranında değer kaybetmiş, iç talep azalmış ve ekonomi küçülmüştür.

17 Ağustos’ta yaşanan depremin ardından kamu harcamaları artmış, ekonomi
küçülmüş, ihracat oranı azalmış ve yüksek enflasyon devam etmiştir. Bunun üzerine IMF’ye bir niyet mektubu gönderilerek 3 yıllık stand by anlaşması yapılmıştır.1999 yılında ise 2000-2001 yıllarını kapsayan Enflasyonla Mücadele Programı çıkarılmış olup bu programın amacı ekonomide istikrar sağlamak, enflasyon beklentisini düşürmek ve ekonomik büyümenin yolunu açmaktır. Ancak program Kasım 2000 ve Şubat 2001 krizlerinden ötürü başarı sağlayamamıştır.

17 Ağustos’ta yaşanan depremin ardından kamu harcamaları artmış, ekonomi
küçülmüş, ihracat oranı azalmış ve yüksek enflasyon devam etmiştir. Bunun üzerine IMF’ye bir niyet mektubu gönderilerek 3 yıllık stand by anlaşması yapılmıştır.1999 yılında ise 2000-2001 yıllarını kapsayan Enflasyonla Mücadele Programı çıkarılmış olup bu programın amacı ekonomide istikrar sağlamak, enflasyon beklentisini düşürmek ve ekonomik büyümenin yolunu açmaktır. Ancak program Kasım 2000 ve Şubat 2001 krizlerinden ötürü başarı sağlayamamıştır.

2001 yılında Cumhuriyet tarihinin en beter krizi yaşanmış GSMH 50 milyar dolar azalmıştır. Ekonomi ikinci dünya savaşından sonra en feci daralmayı yaşamıştır. Türk halkı 2002 yılına büyük bir sefalet içine girmiş, iç ve dış borç yükü artmıştır. IMF’den alınan borçla ancak 2004 yılında ekonomi kriz öncesi
seviyeye dönebilmiştir.Türkiye’ye kısa vadeli sermaye hareketlerinin girişini arttıran unsur, 1990 yılında sonra sermaye hareketlerinin tamamıyla serbest hale gelmesidir.

80’lerde başlayan plansız liberalleşme hareketleri Türkiye ekonomisinde 2001 yılına
kadar süren ciddi sıkıntılara yol açmıştır.

1990 yılından sonra Türkiye’deki banka sayısı ve aktif büyüklüğü artmıştır.

Merkez bankası tarafından idare edilen TMSF 1983 yılında kurulmuştur.

5 Nisan 1994 ekonomik istikrar kararları sonrası 1998 yılına kadar, ekonomi mercilerinin nerdeyse tüm uğraşı enflasyonla mücadele olmuştur.

1995 yılında Türkiye, AB ile gümrük birliği anlaşması imzalamış ve dış ticarette yeni bir sayfa açmıştır.

Ekonomideki aksaklıkları gidermek amacıyla 1997 yılında hazinenin merkez bankasından borçlanması kesinlikle yasaklanmıştır.

1999 yılında 2000-2001 yıllarını kapsayan Enflasyonla Mücadele Programı çıkarılmış olup bu programın amacı ekonomide istikrar sağlamak, enflasyon beklentisini düşürmek, ihracat oranını artırmak ve ekonomik büyümenin yolunu açmaktır.

1998 yılında bankalara yatırılan paraların bir kereye mahsus olmak üzere kaynağının soruşturulamamasını içeren mali reform paketi uygulanmıştır. Bu uygulama mali milat olarak bilinir.

Türkiye’de art arda yaşanan Kasım ve Şubat krizleri mali nitelikte krizlerdir. Mali krizler faiz oranlarını ve döviz kurlarını artırıcı etki yapar.

Bireysel kredi kartlarının geri ödemelerinde oluşabilecek riskleri azaltmak için 2013 Ekim’inden itibaren BDDK kredi kartı limitlerini gelire göre belirleme kuralını getirdi. Kredi kartlarının minimum ödemleri arttırıldı ve bu düzenlemeler tüketici borçlanmasındaki büyümeyi yavaşlattı.