TÜRKİYE CUMHURİYETİ İKTİSAT TARİHİ

Türkiye’de İslami bankacılık özel finans kuruluşları adı altında 1984 yılında faaliyete geçmiştir. Doğru cevap E’dir.

24 Ocak Kararları çerçevesinde TL dolar karşısında develüe edilmiş, 1981 yılından sonra günlük kur uygulaması hayata geçirilmiştir. Doğru cevap B’dir.

24 Ocak 1980 kararlarını ertesi günü ulusal yaygınlığı olan Milliyet Gazetesi’nin manşetinde Türk Lirası’nda yaşanan devalüasyon vurgusu izlenmektedir. 
Manşet şu şekildedir;

Türk parasının değeri düşürüldü, dışalımla ilgili Damga Resmi indirildi; 1 DOLAR =70 TL

Doğru cevap D’dir.

Döviz miktarı arttığı için TL yabancı paralar karşısında değer kazanmış, ihracat azalmış ve ithalat artmıştır. Dış ticaret açığı ve cari işlemler açığı tırmanmıştır. Doğru cevap C’dir.

5 Nisan Ekonomik İstikrar Kararları 1994 yılında alınmıştır. Doğru cevap E’dir.

4 Şubat Kararları 1988 yılında alınmıştır. Doğru cevap C’dir.

24 Nisan Kararları 1980 yılında alınmıştır. Doğru cevap A’dır.

Chomsky’ye göre, finansal liberalizasyonun içerisine gömülüdür krizler ve bu yapıdaki krizler hem sık sık meydana gelir hem de derin olurlar. Doğru cevap B’dir.

Büyük bankalara faiz oranlarını belirleme izni verilirken, diğerlerine de belirlenen bu oranın biraz üzerinde prim ödeme hakkı verildi. Bu durumun istenilen sonucu vermemesi ile Merkez Bankası 1983 sonundan itibaren tekrar faiz oranları konusunda yetkili oldu. Bu yetki 1987’e kadar sürdü. Doğru cevap C’dir.

1970’lere kadar, dünya geneli ele alındığında
baskılayıcı finansal sistemlerin yaygın olduğunu
söylemek mümkündür. Gelişmekte olan ülkelerde
devlet bankaları kredi verirken piyasa faiz oranlarından oldukça aşağı oranlarla işlem yapmaktaydı. Tahvil ve hisse sendi piyasaları neredeyse hiç
oluşmamış durumdaydı. Finansal sektörde girişimde bulunmak isteyen özel sektör temsilcileri
için piyasaya girişler engellemelerden dolayı yok
denecek kadar azdı. Ülkeler arası sermaye hareketleri oldukça az miktarda gerçekleşiyor ve bu
gerçekleşmeler de devletler tarafından çok ciddi
kontrol altında tutuluyordu. Amerika Birleşik
Devletleri’nde bile faiz oranı tavanı uygulanmaya
devam ediliyor; bankaların sınırlar ötesinde genişlemesine izin verilmiyor ve sermaye hareketleri
sınırlandırılıyordu.

Bretton Woods toplantısının başladığı 1 Temmuz 1944 tarihinde dünya, ekonomik ve mali
açıdan karmaşa içinde yer alıyordu. Burada
kabul edilen sistemle, ülkeler Amerikan Doları dışında herhangi bir para birimini sadece
istisnai durumlarda ve sınırlı oranda kullanmayı kabul etmiş, karşılığında da ABD, bu
ülkelerin ellerindeki doları, istedikleri zaman
altına çevirmeyi taahhüt etmiştir.

1970’lerden önce finansal yapıdaki bu sınırlayıcı çerçeve ülkeleri genellikle kendi imkânları ile baş
başa bırakıyor, ya da ilişkilerinin iyi olduğu ülkelerden resmi yollardan kredi, borç ya da hibe bulabilecek kadar nefes aldırıyordu. Derken 1971 yılında
Bretton Woods sistemi çöktü. Bu sistemin çöküşü,
gelişmiş dünya ülkelerinde sermaye kontrollerinin
kalkmaya başlamasını beraberinde getirmiştir.

Türkiye’de İslami bankacılık
özel finans kuruluşları adı altında 1984 yılında
faaliyete geçmiştir. Bankalar arası para piyasası da
1986 yılında bankacılık sektöründe likidite durumunu düzenlemek amacıyla kurulmuştur.

1990 yılında elektronik bankacılık sistemi, 1992 yılında ise
EFT sistemi kurulmuştur. Fakat 1994 yılında yaşanan kriz bankacılık sektörüne zarar vermiş ve 3 banka
iflas etmiştir. Bankacılık sektörünü bu tarz krizlerden korumak adına tasarruf mevduatlarına devlet tarafından güvence sağlanmıştır.

1990 yılında elektronik bankacılık sistemi, 1992 yılında ise
EFT sistemi kurulmuştur. Fakat 1994 yılında yaşanan kriz bankacılık sektörüne zarar vermiş ve 3 banka
iflas etmiştir. Bankacılık sektörünü bu tarz krizlerden korumak adına tasarruf mevduatlarına devlet tarafından güvence sağlanmıştır.

24 Ocak Kararlarının temel amacı ithal ikameci saniyeleşme politikasının terk edilerek ihracata dönük
sanayileşme politikasının benimsenmesini sağlamak ve Türkiye ekonomisinin dışa açılmasını kolaylaştırmaktır. Bu programın kısa vadede amacı enflasyon oranını düşürmekle beraber, atıl kapasitelerin kullanımını artırmak ve dış ödeme problemlerini çözmektir. Bu amaçla devlet müdahalesini en aza indirmek,
piyasanın kendi kendine işlemesini sağlamak ve vergi oranlarını azaltarak özel sektörün daha fazla fona
sahip olmasını sağlamaya yönelik adımlar atılmıştır.

Nihayet Temmuz
1984’te döviz kuru sistemi bir takım kararlar zinciri ile ciddi anlamda liberalleştirilmiştir. TL cinsinden ödeme araçlarını ithalatı ve ihracatı önündeki
engeller azaltılmıştır. Yasak olan döviz bulundurma
hakkı serbestleştirilmiş ve Türkiye’de yaşayanların
döviz bulundurmalarına ve döviz hesabı açmalarına izin verilmiştir. Dövizle işlem yapmayla ilgili
bankacılık sektörüne de rahatlama getirilmiştir.
Bankalar, Merkez Bankası tarafından belirlenen
bandın içinde kalmak şartıyla kendi belirledikleri
döviz kurundan işlem yapabileceklerdi.

1980 sonrasında Türkiye’de yaşanan makroekonomik gelişmeler iki aşamaya ayrılabilir. 1980 ile
1990’ların ortasına kadar olan dönem ve sonrası.
1980-89 dönemi Türkiye’deki liberalleşme hareketlerinin emekleme dönemi, 90 sonrası ise ayağa
kalkıp yürüyebildiği ve hatta koşabildiği dönem
olarak kabul edilmektedir. 1980 ile başlayan yeni
dönemde ilk olarak uluslararası ticaret faaliyetleri
üzerinde strateji değişikliğine gidilmiştir.

Haziran 1985’te
de tüm bunlara ek olarak döviz kurunda Merkez
Bankası’nın etkisini biraz daha azaltan bir düzenleme gelmiştir. Bu tarihten itibaren, bankalara bankalar arası işlemleri gerçekleştirirken, ticari ve ticari
olmayan işlemleri için kendi kurlarını belirleme
hakkı tanınmıştır. Bu düzenleme esnek döviz kuruna geçişte atılan ciddi adımlardan bir tanesidir.