TÜRKİYE CUMHURİYETİ İKTİSAT TARİHİ

Bretton Woods toplantısının başladığı 1 Temmuz 1944 tarihinde dünya, ekonomik ve mali açıdan karmaşa içinde yer alıyordu.

Türkiye’de bankalara 1988’de faiz oranlarını belirleme, 1990’da ise döviz kurlarını belirleme izni verilmiştir.

24 Ocak Kararları çerçevesinde TL dolar karşısında develüe edilmiş, 1981 yılından sonra günlük kur uygulaması hayata geçirilmiştir.

1990 yılında yaşanan Körfez Krizi ve 1991 yılında yaşanan erken seçimden dolayı daraltıcı para politikası uygulanamamıştır. Kamu açıkları yine artmış ve Körfez Savaşının getirdiği belirsizlikten dolayı bankalardan mevduat çıkışı hızlanmış bu durum bankacılık sektörünü krize sürüklemiştir.1993 yılında faiz oranları yükselmiş faiz oranı döviz kuru dengesi bozulmuş ve 1993 yılında iki büyük rating kuruluşu Türkiye’nin kredi notunu düşürmüştür. Bunun sonucu Türkiye’den büyük oranda sıcak para çıkışı olmuştur. Bu durum 5 Nisan kararlarına zemin hazırlamıştır.

Böyle bir ortamda enflasyonla mücadele etmek ve ekonomik istikrarı sağlamak amacıyla İsrail’de yürürlüğe konan istikrar programlarıyla benzerlik gösteren, 5 Nisan Ekonomik İstikrar kararları alınmıştır. Bu kararlar çerçevesinde TL %39 oranında değer kaybetmiş, menkul kıymetlerden alınan vergiler kaldırılmış, bankaların topladıkları fonlar için ödemek zorunda kaldıkları munzam karşılık oranları sıfırlanmıştır.

1998-99 Krizini en hafif atlatanların başında gelen Malezya bile takip eden süreçte, şirket yönetimlerinin, muhasebe sisteminin, makroekonomik açıklığın standartlarını arttırarak daha serbest sermaye kontrolü sistemine geçiş yapmıştır ki sermaye kontrolünün Malezya için krizden daha az zarar görmesinin sebebi diye bahsedilmektedir.

1980 sonrasında Türkiye’de yaşanan makroekonomik gelişmeler iki aşamaya ayrılabilir. 1980 ile 1990’ların ortasına kadar olan dönem ve sonrası. 1980-89 dönemi Türkiye’deki liberalleşme hare- ketlerinin emekleme dönemi, 90 sonrası ise ayağa kalkıp yürüyebildiği ve hatta koşabildiği dönem olarak kabul edilmektedir.

1982 yılının sonuna gelindiğinde bu alanda bir adım atıldı ve ticari bankaların bünyelerinde döviz hesabı bulundurmalarına izin verildi. Döviz hesabını serbestleştirerek, dövizin ve yabancı sermayenin ülkeden kaçışını bir nebze olsun engellemek amaçlanmıştır. Nihayet Temmuz 1984’te döviz kuru sistemi bir takım kararlar zinciri ile ciddi anlamda liberalleştirilmiştir.

Büyük bankalara faiz oranlarını belirleme izni verilirken, diğerlerine de belirlenen bu oranın biraz üzerinde prim ödeme hakkı verildi. Bu durumun istenilen sonucu vermemesi ile Merkez Bankası 1983 sonundan itibaren tekrar faiz oranları konusunda yetkili oldu. Bu yetki 1987’e kadar sürdü ve 87’den itibaren tekrar bankalara belirlenen bir üst sınırı aşmamak koşulu ile kendi faiz oranlarını belirleme izni tanındı.

Kanun halinde yürürlüğe konulan ilk bankacılıkta liberalleşme hareketi 1985 ortasında gerçekleşmiştir. Bu ilk düzenlemede temel amaç, bu sektörün yasal bir çerçeveye sahip olması ve düzenlenmesi ile denetlenmesinin kurallara bağlanmasıydı.

Bretton Woods sistemi 1971 yılında ökmüştür.

Doğu Bloku'nun diğer adı Demir Perde'dir.

Türkiye'de elektronik bankacılık sistemi 1990 yılında kurulmuştur.

Türkiye'de EFT sistemi 1992 yılında kurulmuştur.

24 Ocak Kararlarının temel amacı ithal ikameci saniyeleşme politikasının terk edilerek ihracata dönük sanayileşme politikasının benimsenmesini sağlamak ve Türkiye ekonomisinin dışa açılmasını kolaylaştırmaktır. Bu programın kısa vadede amacı enflasyon oranını düşürmekle beraber, atıl kapasitelerin kullanımını artırmak ve dış ödeme problemlerini çözmektir. Bu amaçla devlet müdahalesini en aza indirmek, piyasanın kendi kendine işlemesini sağlamak ve vergi oranlarını azaltarak özel sektörün daha fazla fona sahip olmasını sağlamaya yönelik adımlar atılmıştır.

24 Ocak Kararları çerçevesinde TL dolar karşısında develüe edilmiş, 1981 yılından sonra günlük kur uygulaması hayata geçirilmiştir. Devletin ekonomiye etkisini azaltmak amacıyla sigara tekeli azaltılmış ve KİTlerin (Kamu İktisadi Teşekülleri) özelleştirmeleri için adım atılmıştır. Dış ticaretin serbestleşmesi adına kararlar alınmış ve yabancı sermaye teşvik edilmiştir. Döviz alım satımı serbest hale getirilmiş, döviz piyasası liberalleşmiştir. Aynı şekilde faiz oranları üzerindeki baskılar kaldırılmış, reel döviz kuru politikasına geçilmiştir.

Bu kararlar ekonomide devletin etkisini azaltmaya yöneliktir.

1980 yılı sonrası kamu kesimi açığı oldukça artmıştır. Toplanan vergiler bu açığı kapatmaya yetmemiştir. Devlet bu açığı iç borçlanma yöntemiyle kapatmaya çalışmıştır. Zamanla iç borç dış borca dönüşmüştür. Devletin merkez bankası döviz rezervlerine başvurmaya başlamasıyla Merkez Bankası (MB) rezervleri azalmış yeni bir istikrar programının hazırlanması kaçınılmaz olmuştur.

5 Nisan Ekonomik İstikrar kararları enflasyonla mücadele etmek ve ekonomik istikrarı sağlamak amacıyla İsrail’de yürürlüğe konan istikrar programlarıyla benzerlik gösterir.

Günümüz dünyasında, özellikle gelişmekte olan ülkelerin belirlediği finans politikaları McKinnon (1973) ve Shaw (1973)’ın finans alanında değişimlerin başlangıcı olduğu kabul edilen çalışmalarının ürünleridir.

1971 yılında Bretton Woods sistemi çökmüştür. Doğru cevap E’dir.