TÜRKİYE CUMHURİYETİ İKTİSAT TARİHİ

1960’lar ve 1970’ler mini eteğin, Elvis Presley’in, Beatles’in, Başkan Kennedy’nin, James Bond’un yıllarıdır.

Abraham Lincoln ise 19. yüzyılda yaşamıştır. Bu sebeple doğru yanıt E seçeneğidir.

1979’da Afganistan’ın işgalinin maliyetleri  1980lerin ikinci yarısında SSCB’nin dağılma sürecini başlatmıştır.

1974’de İsrail’in sıcak çatışmada yenilemeyeceğine karar veren Arap ülkeleri yeni bir savaş alanı belirlemişlerdir: OPEC. (Organization of Petroleum Exporting Countries, Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü) Eylül 1960’ta kurulmuştur.

1950’lerde plansız yatırımların ya da bakanlıklar arasında birbirlerinden habersiz
verilen harcama kararlarının israfa neden olduğu düşüncesi, 1950’lerin sonunda koordinasyon birimi oluşturulması fikrine neden olmuştur. Hatta bunun yapılma tarzıyla ilgili olarak 1958’de ünlü ekonomist Jan Tinbergen ve öğrencisi J.Koopman Türkiye’ye gelerek danışma hizmeti vermeye başlamışlardır.

Devlet Planlama Teşkilatı (kısaca DPT), iki meclis (Millet Meclisi ve Cumhuriyet Senatosu), Anayasa Mahkemesi, Yüksek Hâkimler Kurulu gibi siyasi otoritenin gücünü dengeleyici anayasal bir kurum olarak oluşturulmuştur.

DPT, 1991-1993 yılları arasında müsteşarlık görevini de yürüten İlhan Kesici’nin ifadesi ile “siyasi iktidarın bürokrasiyle bir anlamda dengelenmesi amacı güdülerek oluşturulmuş” bürokratik bir teşkilattır (Akçay, 2007: 80). Kesici’ye göre “her ne kadar kâğıt üstünde aynı kurulda bir eşitlik varmış gibi görünse bile, hem Başbakanlar bunu öyle işletmemişlerdir, hem de planlama Müsteşarları o tür bir pozisyon almamışlardır.”

Sanayileşme kavramının içi de 1930’larda da, 1950’lerde de, 1960’da da ithal ikâmesi yönünde doldurulmuştur. İthal ikâmesi, yurt dışından ithal edilmekte olan malların, özendirici önlemlerle yurt içinde üretilmesini hedefleyen politikaların genel adıdır.

İthalatı ikâme etmeye yönelik bir sanayileşme planı, birkaç basamaklı bir koruma modelini gerektirmektedir. Sayfa 191 ve 192'de bu modeller anlatılmıştır. Bu madeller içinde İhracatın teşvik edilmesi diye bir model yoktur.

Mart 1974’de CHP ve MSP koalisyon hükümeti haşhaş ekimini yeniden başlatacağını duyurmuş ve 1 Temmuz 1974’de sıkı kontrol altında 7 ilde üretime onay vermiştir. 16 Temmuz’da da ABD, Türkiye’ye gönderilen bütün askeri, ekonomik ve diğer başlıklı yardımlar ile tüm savunma amaçlı mühimmat ya da hizmet satışı ve silah nakliyesine ait ruhsatları askıya almıştır. Aynı gün Temsilciler Meclisi aldığı diğer bir kararla ABD İhracat ve İthalat Bankası’nın Türk Hükümeti’ne, ajanslarına ve ulusal kuruluşlarına garanti, sigorta ve kredi vermesini 1 Ocak 1975’ten geçerli olmak üzere durdurmuştur. Bütün bu ifadeler ABD’nin Türkiye’ye uyguladığı ekonomik ambargonun başlıklarını oluşturmaktadır ve ekonomik ilişkilerin askıya alındığını göstermektedir.

Kitabın 208. sayfasında görüleceği üzere 24 Ocak kararları 24 Ocak 1980 tarihinde ilan edilmiştir.

Vietnam, 1970lerin ortasında ABD’nin dünya para sistemindeki rolünü kaybetmesine neden olmuştur.

Doğru cevap A.

1800’lerde Fransa ve İngiltere’nin sömürgeleştirdiği bir bölge olan Çinhindi (ya da Hindiçin ya da Fransız Hindiçini, bugünkü Vietnam, Laos, Kamboçya’yı da içeriyordu), İkinci Dünya Savaşı sonrası Fransa’nın tekrar hâkimiyet kurma denemeleri sırasında Kuzey ve Güney Vietnam olarak ikiye bölünmüştür. Doğru cevap B.

ABD başkanı Richard Nixon (1913-1994), 15 Ağustos 1971’de Doları devalüe edebilmek için, onsu 35 dolardan altın satılmasını durdurmuştur.

Doğru cevap E.

İsrail ile bölge ülkesi Arap Devletleri arasında çeşitli sıcak çatışmalar (1948 Arap-İsrail Savaşı, 1956’da Süveyş Krizi, 1967 Altı Gün Savaşı, 1973’de Yom Kippur Savaşı) yaşanmıştır.

Doğru cevap C.

Örneğin 1961 Anayasasının 41.maddesinde devlete “iktisadî, sosyal ve kültürel kalkınmayı demokratik yollarla gerçekleştirmek, bu maksatla, milli tasarrufu arttırmak, yatırımları toplum yararının gerektirdiği önceliklere yöneltmek ve kalkınma plânlarını yapmak” görevi verilmekte, yine 129. Maddesinde de “iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınma planı yapmak görevinin (1961 Anayasası, https://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa61. htm), Devlet Planlama Teşkilatı’nca (kısaca DPT) yapılacağını belirtilmektedir. Dolayısıyla kalkınma ve onunla özdeş tutulan sanayileşme bu yeni anayasa süresince planlarla ve DPT’ce yürütülecektir.

DPT, Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı ile Yüksek Planlama Kurulu’ndan oluşmaktadır. Yüksek Planlama Kurulu, Maliye ve Gümrük, Tarım, Orman ve Köy İşleri, Sanayi ve Ticaret, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanları gibi (harcama yetkisi ve yeteneği olan) icracı bakanlıkların kendi aralarında ve DPT ile ilişkilerinde koordinasyonu sağlamaktadır. Bu nedenle kurul, Bakanlar ve DPT müsteşarından oluşmaktadır. DPT müsteşarlığı ise Bakanlar Kurulunun tasdik ettiği esaslar ve hedefler doğrultusunda uzun vadeli kalkınma planı ve yıllık programları hazırlama görevi taşır.

İkinci Dünya Savaşı sonrası altına bağlı dolar üzerinden kurulan Dünya para sistemi çökmüştür. Doğru cevap A.

Countries, Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü) Eylül 1960’ta kurulmuştur. Başlangıçta Venezuela, İran, Irak, Suudi Arabistan ve Kuveyt’ten oluşan gruba daha sonra sırasıyla Katar, Libya, Endonezya, Abu Dabi, Birleşik Arap Emirlikleri, Cezayir, Nijerya, Ekvator ve Gabon da katıldılar. OPEC üyesi ülkeler, Dünya ham petrol rezervlerinin üçte ikisine ve doğal gaz rezervlerinin de üçte birine sahip oldukları için Dünya petrol üretiminin denetimini ellerinde tutmaktadırlar.

Siyasi ya da ekonomik bir nedenle bir ülkenin diğer bir ülkeyle ticari ilişkilerini kısmen ya da tamamen durdurmasına ambargo denilmektedir.

Doğru cevap A.