TÜRKİYE CUMHURİYETİ İKTİSAT TARİHİ

İkinci dünya savaşının fiili iki galibi olan SSCB ve ABD'nin iki kutbunda yer aldığı soğuk savaş dönemi, sıcak savaşın nadiren yaşandığı ancak uluslararası iktisadi, politik ve askeri bir gerginlik dönemidir. Doğru cevap E'dir.

Savaş sonrasında Dünya’da İngiliz iktisatçı J.M.Keynes’den (1883-1946) adını alan Keynesyen İktisat Teorisi yaygın uygulama alanı bulmuştur. Keynes teorisinde, toplam talebin bir ekonomide en önemli taşıyıcı güç olduğu iddia etmektedir. “Klasik iktisat teorisi” olarak adlandırılan kendisinden önceki teori ise arzın öncelikli olduğunu vurgulamaktadır. Bu basitçe Keynes’e göre talebi oluşturan hükümet (ya da devlet), işletmeler ve hane halklarının toplam harcamalarının değişmesinin ekonomik krize engel ya da neden olabileceği fikridir. Doğru cevap A'dır.

Türkiye ikinci dünya savaşı sonrasında IMF ve Dünya Bankası gibi uluslararası kurumlara üye olarak ve ihracattı arttırarak ödemeler bilançosunu dengeleme ve fiyat avantajı yaratmayı amaçlayan devalüasyon yoluyla dünya ekonomisiyle eklemlenmeye çalışmıştır. Doğru cevap D'dir.

Dönemin hükümeti, 7 Eylül 1946’da kur değişikliğini ve dış ticarette liberalizasyonu içeren bir dizi önlemi alarak IMF’ye üye olmayı tercih etmiştir. 7 Eylül kararları ile primli kur sistemi kaldırılmış, Türk lirası devalüe edilmiş, ithalatta kontenjan, tavan uygulamaları kaldırılmış, dövizle ithal edilecek malların listesi genişletilmiş, ulusal sanayinin korunması amacıyla bazı alanlarda gümrük tarifeleri gözden geçirilmiştir. Doğru cevap C'dir.

Toplamda 1,628.000.000 TL ile en çok yatırım ulaştırma alanında yapılmıştır. Doğru cevap D'dir.

Dış borçların ödenemez hale gelmesi, Türkiye’yi IMF’yle onun şartları ile masaya oturmaya zorlamıştır. Pazarlığı yapılan konulardan bazıları, ihracatı arttırıcı tedbirler alınması, kamu harcamalarının ve Türk lirasının değerinin düşürülmesidir. Doğru cevap C'dir.

1946-1961 arası dönemde her ne kadar kalkınma ve büyüme göstergelerinde olumlu sinyaller verilmişse de bunların hiçbirisi Türkiye'yi gelişmiş ülkelere yakın bir seviyeye getirmemiştir. Doğru cevap E'dir.

1946-1961 arası dönemde Türkiye'nin nüfusu önemli ölçüde artmıştır. Bunun sebepleri arasında nüfus arttırıcı politikalar, ölüm oranlarının düşmesi ve bazı dönemsel nedenler gösterilebilir. Ancak doğum kontrol yöntemlerinin yaygın hale gelmesi aksi bir etkiye sebep olacaktır. Doğru cevap A'dır.

Köyden kente göçün yarattığı ilk ve en temel sorun konut sorunu olmuştur. 1950’lerden sonra öncelikle İstanbul, Ankara gibi büyük şehirlerde gözlenmeye başlanan bu sorun, günümüzde bütün illerde söz konusudur. Bu nedenle başarılı bir mücadeleden söz etmek zordur. Fakat bununla birlikte kamu eliyle yapılan konutlardan, kamu tarafından kredilendirilen ortak üretimlere (konut kooperatifleri), ailelerin kendilerinin çözümü olarak düşünülebilecek gecekondulaşmaya kadar farklı uygulamalara rastlamak mümkündür. 1950-60 arasında ise ilk toplu konutlar ve yaygın bir gecekondulaşma görülmektedir. Hızlı kentleşme nedeniyle ister legal olsun ister gecekondular gibi illegal olsun inşaat sektörünün gelişmesinde önemli bir katkısı vardır. Hatta temel mal ve imalat sanayine ayrılabilecek sermayenin inşaat ve arsa ticaretine yönelmiş olması mümkündür. Doğru cevap B'dir.

American Standart Oil Şirketi’nden Max Weston Thornburg, Graham Spry ve George Soule ile birlikte 1949-1950 yıllarında Türkiye’de inceleme yapmışlar. Thornburg raporu olarak adlandırılan çalışmalarında “Türkiye’nin tarımla kalkınmasın gerekliliğinden, demir, çelik, makine, kimya gibi ağır sanayi kollarına el atmasının Türkiye için bir cinayet olacağından, uygulanmaya çalışılan sanayi planının devlet sosyalizminin aşırı bir ifadesi olduğundan ya da Türkiye’nin (birbirine yollarla bağlanmadığı için) 40000 küçük Türkiye’den oluştuğundan bahsedilmektedir. Doğru cevap C'dir.

Varşova Paktı, Arnavutluk, Bulgaristan, Çekoslovakya, Doğu Almanya, Macaristan, Polonya, Romanya ve SSCB'nin katılımıyla, 1955 yılında kurulmuştur. Doğru cevap A'dır.

İkinci dünya savaşı yıllarının (1940-45 arası) kişisel gelirler üzerindeki etkisi, 1945’in 1940’a göre %35’lik toplam küçülmeden görülebilmektedir. Doğru cevap C'dir.

Vaner Planında ulaştırmaya ayrılan pay %43.7 ile en yüksek yatırım payını teşkil etmektedir. Doğru cevap B'dir.

1946 sonrası uygulanan politikaların genel olarak ölüm oranlarını düşürdüğü, doğum oranlarını yükselttiği, köyden kente göçle birlikte kentsel nüfusu kırsal nüfusa oranla daha hızlı arttırdığı ve genel nüfusu da arttırdığı söylenebilir. Doğru cevap C'dir.

Türkiye içinde bulunduğu ekonomik krizden sonra ve 1946'da yaşanan devalüasyonun da etkisiyle 1947 yılında IMF'ye üye olmuştur. Doğru cevap A'dır.

Türk Hükümeti 1957 seçimlerinin hemen ertesinde, OEEC ve IMF’yle borç ertelemek ve yeni kredi bulabilmek için bağlantı kurduğunda, IMF tarafından desteklenen istikrar programları konusunda blgilendirilmiştir. Müzakereler 1958’in ortalarına kadar sürmüştür. Üzerinde uzlaşılan kredi anlaşması • Para arzının kontrol altına alınması, kredi hacminin daraltılması • Kamu iktisadi kuruluşlarının ürünlerinin fiyatlarının yükseltilmesi • İhracat artırılmak için destekleme tedbirleri alınması • Denk bütçe sağlayacak şekilde kamu harcamalarının azaltılması • Yatırımlarda verimli ve kısa vadeli olanlara öncelik verilmesi • Türk lirasının değerinin düşürülmesi temel başlıklarını içermektedir (Tokgöz, 1997: 128) Standart IMF reçetesi olarak düşünülebilecek bu önlemler, ekonominin alıştığı para arzı düzeyini ve kamu harcama düzeyini düşürmeyi, dış ticarette daha çok liberalizasyon önerdiği için genellikle uygulanırken, ülke ekonomilerini sıkıntıya düşürmektedir. Doğru cevap D'dir.

Demokrat parti yıllarında birçok yatırım kararı alınmış ve uygulanmaya konmuş olmasına rağmen Türkiye bu yatırım politikasının sürdürülebilmesi için gerekli olan zengin bir kamu kasasından yoksundu. DP hükümetleri çok yoğun yatırım kararları almışlardır, sorun belirlenen bu iktisadi hedeflere ulaşmakta ülkenin gelirlerinin yeterli olmamasıdır. Doğru cevap B'dir.

1946 yılı öncesindeki ekonomik krizin aşılabilmesi için dönemin hükümeti, 7 Eylül 1946’da kur değişikliğini ve dış ticarette liberalizasyonu içeren bir dizi önlemi alarak IMF’ye üye olmayı tercih etmiştir. 7 Eylül kararları ile primli kur sistemi kaldırılmış, Türk lirası devalüe edilmiş, ithalatta kontenjan, tavan uygulamaları kaldırılmış, dövizle ithal edilecek malların listesi genişletilmiş, ulusal sanayinin korunması amacıyla bazı alanlarda gümrük tarifeleri gözden geçirilmiştir. Doğru cevap C'dir.

Keynes teorisinde, toplam talebin bir ekonomide en önemli taşıyıcı güç olduğu iddia etmektedir. “Klasik iktisat teorisi” olarak adlandırılan kendisinden önceki teori ise arzın öncelikli olduğunu vurgulamaktadır. Bu basitçe Keynes’e göre talebi oluşturan hükümet (ya da devlet), işletmeler ve hane halklarının toplam harcamalarının değişmesinin ekonomik krize engel ya da neden olabileceği fikridir. Klasikler de aynı etkiyi arz yani üretimin yapacağını düşünmektedirler. Keynes ekonomide (1929 krizi gibi) bir sorun olduğunda talebi harekete geçirecek devlet müdahalelerinin ekonomiyi canlandırabileceğini iddia etmektedir. Müdahale ise devletin gelirlerine bağlı olmaksızın örneğin bireylerin gelirlerine zam yaparak ya da sonuçları uzun vadede alınacak kamu yatırımları yaparak oluşturulabilir. Doğru cevap A'dır.

Bretton Woods'ta toplanan konferans esas itibariyle bir para ve finans konferansıdır. Eğitim politikaları görüşülen ana başlıklardan birisi olarak değerlendirilemez. Doğru cevap E'dir.