TÜRKİYE CUMHURİYETİ İKTİSAT TARİHİ

Hükümet, II. Dünya Savaşı sırasında toplumun ihtiyaçlarına cevap vermek için bazı yeni iktisadi önlemlere ihtiyaç duymuştur. Bu önlemlerden biri olan Milli Korunma Kanunu için, savaş döneminin en önemli düzenlemesi denilebilir. Ona bu derece önem atfedilmesinin nedeni ise, bu dönemde alınan bütün kararların bu kanuna dayanılarak çıkarılmasından ileri gelmektedir. Dolayısıyla kanunun uygulanmasını izlemek, başlı başına dönemin iktisat politikalarını anlamak demektir. Bununla birlikte Varlık Vergisi ve Toprak Mahsulleri Kanunları ise, dönemin olağanüstü şartlarına müdahale ve denge oluşturma amaçlıdır. Böylece bu vergi kanunları da bize dönemin karmaşık şartlarını da anlatacaktır. Kısacası dönemin ana iktisat politikasını belirleyen ya da anlatan metinler işte bu üç temel kanundur

Yukarıda bahsedilen mükellef gruplarından birden fazlasına dâhil olanlar, ait oldukları her grup için ayrıca vergiye tabi tutulmuşlardır. Tüzel kişiler de vergiye tabi olmuşlar ve onların vergisi, şirketlerin gayrimenkul varlıklarının tamamı üzerinden hesaplanmıştır. Bunun yanında kamu kuruluşlarında çalışan memurlar vergiden muaf tutulmuştur.

Aşar Vergisi’nin kaldırılmasından beri Türkiye’de milli gelirin neredeyse yarısını oluşturan tarımsal alanlardan herhangi doyurucu bir vergi alınmamıştır. Bununla birlikte savaş yıllarında, önemli kazançlar elde etmiş büyük toprak sahiplerinin gelirlerinin vergilendirilmesi de yapılmamıştır. Nitekim bu yönde yapılacak bir vergilendirme Korkut Boratav’a göre Varlık Vergisi uygulamasının da tamamlayıcısı olacaktı (Boratav, 1982:265). Şükrü Saraçoğlu Hükümeti bu yönde bir talebi 1943 yı- lında bir tasarı ile Meclis’e taşımış ve tasarı 4 Haziran 1943’de kanunlaşmıştır. Başbakan Şükrü Saraçoğlu, kanunun gerekçesini Varlık Vergisi ile bir kısmı kapatılan bütçe açığının kalan kısmının da maliyet fiyatlarının birkaç misli derecesinde artan toprak mahsullerinden alınacak vergi ile kapatılması olarak göstermiştir (Çavdar, 2003:328).

Ülke ekonomisini takip etmek esasında sektörlerin davranışlarını bilmek demektir. Sektörel gelişmeler ise II. Dünya Savaşı’nın yarattığı havadan etkilenmiştir. Dönemin belli başlı sektörleri tarım, sanayi, dış ticaret ve bankacılıktır.

Savaş yıllarında tarım sektörü iki unsurdan etkilenmiştir. Bunlar seferberlik neticesinde dinamik nüfusun orduya alınması ve art arda gelen kuraklıklardır. Bu yüzden dönemin tarımsal üretiminde önemli bir gelişme kaydedilememiştir. Bunun yanında Toprak Mahsulleri Ofisi, piyasayı düzenlemek ve korumak amacıyla kurulmuş olmasına rağmen piyasaya üretim hacmini arttırıcı bilimsel bilgi aktarma ve satın alma potansiyelini geliştirme yönünden katkılar sağlayamamıştır. Böylece dönemin tarımsal alan verilerine bakıldığında 1942 yılından itibaren hektar seviyelerinde daralmalar görülmektedir. Bunun yanında sanayi sektöründe de benzer sıkıntılar yaşanmıştır. Savaşla birlikte çıkarılan Milli Korunma Kanunu özel girişimcilerin hareketlerini önemli ölçüde kısıtlamış ve yatırımların büyük çoğunluğu da zaten ordunun ya da kamunun ihtiyaçlarına cevap vermek amacıyla yapılmıştır. Ayrıca yükselen enflasyon, tüketimin kısıtlanması, dağıtımın karneyle yapılması ve Sanayi Teşvik Kanunu’nun yürürlükten kaldırılması sanayi sektörünü savaş yıllarında durma noktasına getiren diğer etmenler olmuştur. Ancak savaş yıllarında dış ticaret alanı nispeten Türk ekonomisine katkı sağlamıştır. Bu katkının altında yatan sebepler arasında savaş döneminde fiyat avantajlı Türk sanayi ürünlerinin savaşan ülkeler tarafından talep edilmesi bulunur.

ABD Başkanı Roosevelt tarafından sunulan ve 11 Mart 1941 tarihinde ABD Senatosunca kabul edilen yasa, stratejik açıdan Mihver devletlerine karşı savaşan Müttefikleri desteklemeyi ve ABD’nin savunulmasını amaçlamıştır. Doğru cevap D’dir.

Celal Bayar’ın görevinden istifa etmesinden sonra 25 Ocak 1939 tarihinde Refik Saydam başbakanlığa getirilmiştir. Doğru cevap A’dır.

Emisyon;
Bir ülkede kâğıt para, tahvil, bono, hisse senedi gibi değerlerin ilk kez piyasaya sürülmesi faaliyetidir. Piyasadaki geçerli birimin miktarını, dolaşımını, alım-satım durumunu ifade eder. Doğru cevap C’dir.