TÜRKİYE CUMHURİYETİ İKTİSAT TARİHİ

Milli Korunma Kanunu

Refik Saydam Hükümeti, II. Dünya Savaşı başlamadan önce savaşın yaratacağı olası ekonomik tah­ribatı öngörerek ülkedeki ekonomik dengelerin nasıl korunacağına ilişkin bir takım hazırlıkları başlatma gereği duymuştur. Bu amaçla Hükümet, aralarında eski Kadro Dergisi üyelerinin de bulunduğu Sanayi Tetkik Heyeti’ne bir rapor hazırlatmıştır. Bu rapor “Müdafaa Ekonomisi” adını taşımıştır. Uzmanlar gru­bu tarafından hazırlanan bu rapor, 1939 yılı sonunda Başbakanlık makamına sunulmuştur. Saydam Hü­kümeti, raporun sunulmasıyla birlikte, mevcut rapora dayanarak Meclis’ten bir yasa tasarısı hazırlanmasını istemiştir. Aynı zamanda “Milli İktisat Kanunu” adlı bir tasarıyı da Meclis’e göndermiştir. Meclis’e gönde­rilen bu tasarı, emek, tasarruf, mülk edinme ve şirket kurma özgürlüklerini kısıtlayan yetkileri Hükümet’e vermektedir. Özgürlüklerin kısıtlanması söz konusu olduğundan metnin anayasaya aykırı olup olmadığı tartışılmıştır. Hal böyle olunca Meclis içinde tasarıya karşı bir muhalefet de doğmuştur. Oluşan direnci kırmak için Recep Peker’in başkanlığında bir komisyonun kurulması kararlaştırılmıştır. Peker’in başkan­lığındaki bu komisyon, bir metin hazırlayarak “Milli Korunma Kanunu” başlığıyla Meclis’e sunmuştur. Kanun tasarısı üzerinde yapılan tartışmaların sonucunda, 18 Ocak 1940 tarihinde Meclis’te kabul edilerek kanunlaşmıştır (Çavdar, 2003:314).

Dış Ticaret

II.Dünya Savaşı yıllarında dış ticaret Türk ekonomisinin nispeten lehindedir. Çünkü bu dönemde dış ticaret sonucu ülkeye 300.000.000 dolara yakın bir döviz girmiştir. Yine de 1950 yılının 500.000.000 dolarlık dış ticaret hacmi göz önüne alındığında mevcut rakam düşük kalmaktadır (Çavdar, 2003:364). Bu kazancın temelinde yatan nedenler ise, ihracat alanı için, savaş yıllarında diğer ülkelerin (Almanya, ABD ve İngiltere) Türkiye’nin ürettiği ürünlere, gıda maddelerine ve özellikle savaş sanayinde önemli bir maden olan kroma olan taleplerinin artması, bunun yanın­da Türkiye’nin fiyat avantajlarına sahip bir ülke olmasıdır.

Refik Saydam Hükümeti

18 Ocak 1940’ta Hükü­mete bu amaçla geniş yetkiler vermek için “Milli Ko­runma Kanunu” çıkartılmıştır. Bu kanun olağanüs­tü bir kanundu. Kanun’un çıkmasından bir ay sonra da idari örgütlenmeye gidilmiş, devletin iç ve dış ti­carette fiilen yer alarak piyasalara inmesini sağlamak amacıyla 5.000.000 lira sermaye ile İstanbul’da “Ti­caret Ofisi” kurulmuştur.

Bankacılık

Türkiye savaş yıllarında seferberlik masraflarının büyük bir kısmını emisyonla karşılamıştır. Savaş döne­minde banknot ve madeni paralardan oluşan para arzı 7 yılda %322 oranında artış göstermiştir.

Şükrü Saraçoğlu Hükümeti

Refik Saydam’ın vefatının ardından 9 Temmuz 1942’de Şükrü Saraçoğlu başbakanlığa atanmıştır. Bir önceki bölümde bahsedildiği gibi fiyatlar ve piyasa 
şartları üzerindeki kontrollerden olabildiğince kaçınmayı amaçlayan bir politika seçen Saraçoğlu Hükümeti, ekonomi üzerindeki sıkı kontrol politikalarını 
gevşetmeye başlamıştır. Bu uğurda ilk iş olarak piyasadaki özel girişim üzerinde devlet denetimini yerleştirme hedefiyle kurulmuş olan İaşe Müsteşarlığını kaldırmıştır.

Refik Saydam Hükümeti

Birinci politikanın benimsenmesine karar veril­mesinden sonra ekonominin devlet tarafından geniş boyutlu kontrolü için zorunlu hukuki düzenlemeler yapılması ve devletin iktisadi sahaya yani piyasalara inmesini sağlayacak bir takım idari örgütlenmeler oluşturulması gerekmiştir. 18 Ocak 1940’ta Hükü­mete bu amaçla geniş yetkiler vermek için “Milli Ko­runma Kanunu” çıkartılmıştır.

Varlık Vergisi Kanunu

Böylece arzulanan vergi kanunu metni, Başbakan Saraçoğlu’nun talimatlarından hareketle Müsteşar Mahmut Esat Tekeli tarafından hazırlanmıştır. Ha­zırlanan tasarı önce CHP grubunda görüşülerek Meclis’e sunulmuş, 12 Kasım 1942 tarihinde 4305 sayılı ile kanunlaşmıştır. Bununla birlikte mevcut kanuna 17 Ağustos 1943 ve 15 Mart 1944 tarihle­rinde eklemeler yapılmıştır (Ökte, 1951:54).

Dış Politika

İrredantizm

İtalyanca irredantia (kayıp topraklar) kökünden gelen bu kavram, ilk olarak 19. yüzyıl İtalyan ulu­sal hareketi sırasında kullanılmaya başlandı. Bir devletin kendi sınırlarına yakın soydaşlarının bu­lunduğu bölgeleri ilhak etmesidir.

-Milli Korunma Kanunu

-Varlık Vergisi Kanunu

-Toprak Mahsulleri Vergisi Kanunu

Doğru cevap B’dir.