TÜRKİYE CUMHURİYETİ İKTİSAT TARİHİ

İzmir İktisat Kongresi'nin kararlarından birisi açıkça iktisadi serbestliğe vurgu yapmaktadır. Dolayısıyla korumacılık en azından 1923'de Türkiye'nin iktisadi esaslarından biri olarak görülmemiştir. Doğru cevap E'dir.

İzmir İktisat Kongresi, 1923 yılında toplanmıştır. Milli bir modele dayalı iktisadi kalkınmanın esasları bu toplantıda karara bağlanmıştır. Doğru cevap B'dir.

İzmir İktisat Kongresi, esasen iktisadi grupların bir araya gelmesini amaçlamıştır ve her bir grubun talepleri dikkate alınmıştır. Bunlar arasında sanayiciler, tüccarlar, işçiler ve çiftçiler vardır. Doğru cevap C'dir.

Aşar vergisi mültezimin kendi kârını da düşünerek hareket etmesine ve zamanla tarımsal kesim üzerinde bir mültezim baskısının ve zulmünün oluşmasına neden olmuştu. Bu nedenle Cumhuriyetin tarımsal alanda atmış olduğu en önemli adımlardan biri aşar vergisinin kaldırılmasıdır. Doğru cevap A'dır.

Makineleşmenin sağlanması için birtakım ayrıcalıkların tanındığı yıllarda az sayıda makina olduğu, ancak kısa sürede makina sayısının hızlı artışıyla hazinenin vergi kaybının büyümesi ve makineli tarımın 50-60 milyon dönümlük tarımsal alanın yalnızca 1,5 milyon dönümünde yapılması gibi nedenlerle tarımda makineleşmenin özendirilmesi konusu tekrar gözden geçirilmişti. Doğru cevap E'dir.

Teşvik-i sanayi kanunu, başta yerli sermayenin teşvik edilmesi esasına dayanıyordu. Buna bağlı olarak, yabancı sermayeye sağlanan kolaylıklardan söz edemiyoruz. Doğru cevap C'dir.

Diğerleri 1924-26 yılları arasında kurulmuşken Vakıfbank 1954 yılında kurulmuştur. Doğru cevap E'dir.

Emlak ve Eytam Bankası, bir inşaat sektörü bankası niteliğiyle konut ihtiyacının karşılanmasını sağlamıştı. Özellikle cumhuriyet yönetiminin merkezi olan Ankara’nın imarında büyük bir rol oynamıştı. Doğru cevap B'dir.

1924 yılında Ziraat Vekaleti tarafından Meteroloji Enstitüsü’nün çekirdiğeni oluşturan “Rasadat-ı Cevriye Müessesesi” Ankara’da çalışmalarına başladı. Doğru cevap A'dır.

Bir tarımsal vergi olan aşarın kaldırılması daha çok tarım kesimlerini ilgilendiren bir talepti. Doğru cevap E'dir.

Meslek sahibi pek çok insanın savaşlarda yaşamını kaybetmesi ve ekonomiyi ellerinde bulunduran Ermeni ve Rumların tehcir ve mübadele sonucu ülkeden ayrılmaya zorlanması, ekonomiyi iyice zayıflatmıştı. Doğru cevap C'dir.

“Heyet-i Faale” üyeleri kongrede ele alınması gereken konuları içeren rapor hazırlamıştı. Bu rapora göre başlıca konular şu şekilde belirlenmişti: • Türkiye’de kredi sorunu • Üretimin düzenlenmesi • Gümrük sorunları • Vergiler • Ulaştırma araçları. Doğru cevap E'dir.

İşçi grubunun isteklerinden birisi, tarım dışında günlük çalışma saatlerinin sekiz saat olması yönündeydi. Doğru cevap A'dır.

Türk iktisat tarihi ile ilgili yapılan çalışmalarda, İzmir İktisat Kongresi'nde benimsenen politikalar genel olarak “liberal” diye nitelendirilmektedir. Kongrenin amaçlarından birisi de Lozan'daki muhataplara serbest ticaretin güvence altına alındığını gösteren bir mesaj göndermekti. Doğru cevap B'dir.

Osmanlı’dan alınan miras 1920’li yılların Türkiye tarımını ve üretim ilişkilerinin niteliğini belirlemişti. Bu mirasın belirgin özellikleri arasında; toprağın yüksek merkezileşme/toplulaşma düzeyi ve pazar ekonomisinin “gelişkenliği” açısından farklı bölgelerin varlığı sayılabilir. Cumhuriyetin kurulmasından sonra, Türkiye tarımına genelde küçük köylü işletmeler egemendi. Aile emeği ile üretim yapılan bu yapıdaki işletmeler “geçimlik” işletme niteliğine sahipti. Kıyı bölgelerinin dışında ise “kapalı köy ekonomisi” vardı. Büyük toprak mülkiyeti ise “küçük köylü ekonomisi”nden ayrı ve adeta sorunlu bir unsurmuş gibi değerlendirilmekteydi. Doğru cevap C'dir.

İzmir İktisat Kongresi’nde aşar vergisinin kaldırılması gündeme getirilmişti. Konu 1923’ün sonlarına doğru TBMM’ne taşınmıştır. Diyarbakır Mebusu Zülfü Bey, Kasım 1923’te aşarın kaldırılması için Meclis’e teklif sunmuştur. Yasa teklifinin gerekçesinde; (1) içinde bulunulan düzende topraksız köylünün hiçbir zaman toprak sahibi olamayacağı, (2) mültezimlerin uygulamada halka zulmettikleri, (3) aşarın hükümete gelir nispetinde yarar sağlamadığı belirtmişti. Doğru cevap D'dir.

1923'te Türkiye'de tekstil sektöründe tahmini olarak 20.057 iş yeri ve 35.316 işçi vardı. Bu rakam ikinci sırada gelen deri sektöründen epey fazlaydı. Doğru cevap D'dir.

Teşvik-i sanayi kanununun amacı öncelikle, milli sanayinin özendirilmesi, yeni sanayi işletmelerinin açılması, yerli-yabancı büyük çaplı sanayi tesislerinin kurulması ve henüz parasını işletmeye alışmamış olan Türk halkını birleştirerek toplu girişimlerde bulunmasını sağlamak olarak özetlenebilir. Zaten 1927 yılına gelindiğinde sanayi biraz gelişme kaydetmiş ve 1913 Teşvik-i Sanayi Kanunu’ndan yararlanan kuruluş sayısı 1913’te 239 iken 1927’de 470’e yükselmişti. Bu gelişmeyi hızlandırmak için Teşvik-i Sanayi Kanunu 15 Mayıs 1927’de kabul edilmiştir. 15 yıl yürürlükte kalacağı belirtilen bu kanunla birlikte, imalat ve madencilik, sanayi kuruluşlarına bazı kolaylıklar sağlanması hedeflenmiştir. Doğru cevap C'dir.

Türkiye İş Bankası, özel sermayeyle, diğer bankalar ve 1924 yılında yeniden yapılandırılan Türkiye Ziraat Bankası da dahil olmak üzere kamu sermayesiyle kurulmuştur. Doğru cevap A'dır.

1924 tarihli bütçe kanununa göre Ziraat Bankasının üstleneceği görevler ve yapacağı işler şu şekildedir. Çiftçilere tek tek veya toplu kefaletle veya diğer teminatlarla kredi vermek, • Tarımsal ürünler ve mevadı kendi veya diğer şahıslar hesabına alıp satmak, • Aynî suretle arazi kiralanması, imarı ve devri yapmak, • Tarımsal sanayi veya sair zirai amaçlarla kurulmuş şirketlere iştirak etmek, kredi vermek vb. suretlerle yardım etmek, • İdare meclisi kararı ile çıkarlarına ve kuruluş amacına uygun her türlü bankacılık işlemi yapmak, • On beş milyon liraya kadar tahvil çıkarabilmek. Doğru cevap D'dir.