TÜRKİYE CUMHURİYETİ İKTİSAT TARİHİ - Deneme Sınavı - 5

1990 yılında elektronik bankacılık sistemi, 1992 yılında ise
EFT sistemi kurulmuştur. Fakat 1994 yılında yaşanan kriz bankacılık sektörüne zarar vermiş ve 3 banka
iflas etmiştir. Bankacılık sektörünü bu tarz krizlerden korumak adına tasarruf mevduatlarına devlet tarafından güvence sağlanmıştır.

1990 yılında elektronik bankacılık sistemi, 1992 yılında ise
EFT sistemi kurulmuştur. Fakat 1994 yılında yaşanan kriz bankacılık sektörüne zarar vermiş ve 3 banka
iflas etmiştir. Bankacılık sektörünü bu tarz krizlerden korumak adına tasarruf mevduatlarına devlet tarafından güvence sağlanmıştır.

24 Ocak Kararlarının temel amacı ithal ikameci saniyeleşme politikasının terk edilerek ihracata dönük
sanayileşme politikasının benimsenmesini sağlamak ve Türkiye ekonomisinin dışa açılmasını kolaylaştırmaktır. Bu programın kısa vadede amacı enflasyon oranını düşürmekle beraber, atıl kapasitelerin kullanımını artırmak ve dış ödeme problemlerini çözmektir. Bu amaçla devlet müdahalesini en aza indirmek,
piyasanın kendi kendine işlemesini sağlamak ve vergi oranlarını azaltarak özel sektörün daha fazla fona
sahip olmasını sağlamaya yönelik adımlar atılmıştır.

Nihayet Temmuz
1984’te döviz kuru sistemi bir takım kararlar zinciri ile ciddi anlamda liberalleştirilmiştir. TL cinsinden ödeme araçlarını ithalatı ve ihracatı önündeki
engeller azaltılmıştır. Yasak olan döviz bulundurma
hakkı serbestleştirilmiş ve Türkiye’de yaşayanların
döviz bulundurmalarına ve döviz hesabı açmalarına izin verilmiştir. Dövizle işlem yapmayla ilgili
bankacılık sektörüne de rahatlama getirilmiştir.
Bankalar, Merkez Bankası tarafından belirlenen
bandın içinde kalmak şartıyla kendi belirledikleri
döviz kurundan işlem yapabileceklerdi.

1980 sonrasında Türkiye’de yaşanan makroekonomik gelişmeler iki aşamaya ayrılabilir. 1980 ile
1990’ların ortasına kadar olan dönem ve sonrası.
1980-89 dönemi Türkiye’deki liberalleşme hareketlerinin emekleme dönemi, 90 sonrası ise ayağa
kalkıp yürüyebildiği ve hatta koşabildiği dönem
olarak kabul edilmektedir. 1980 ile başlayan yeni
dönemde ilk olarak uluslararası ticaret faaliyetleri
üzerinde strateji değişikliğine gidilmiştir.

Haziran 1985’te
de tüm bunlara ek olarak döviz kurunda Merkez
Bankası’nın etkisini biraz daha azaltan bir düzenleme gelmiştir. Bu tarihten itibaren, bankalara bankalar arası işlemleri gerçekleştirirken, ticari ve ticari
olmayan işlemleri için kendi kurlarını belirleme
hakkı tanınmıştır. Bu düzenleme esnek döviz kuruna geçişte atılan ciddi adımlardan bir tanesidir.

1990 yılından sonra Türkiye’deki banka sayısı ve aktif büyüklüğü artmıştır. Ancak 2000 ve 2001 yıllarında yaşanan krizlere bankacılık sistemine ve 
mali yapıya büyük zararlar vermiştir. Bu süreçte yaşanan olumsuz gelişmelerin ardından piyasada güveni sağlamak adına mevduat sigortasına önemli
görevler düşmüştür. 1983 yılında kurulan ve tüzel kişiliğe sahip olan TMSF, merkez bankası tarafından idare edilmektedir.

1994 yılında enflasyonun artmasındaki temel sebep kamusal mal ve hizmetlerin fiyatlarındaki yükselme sonucu TL’nin yabancı paralar karşısında değer kaybetmesidir. 5 Nisan kararlarının ardından özel sektör ürünlerinin fiyatlarında da artışlar yaşandığı gözlenmiştir bundan ötürü de döviz kurlarında
overshooting (ani sıçrama) etkisi meydana gelmiştir. Fakat bu fiyat artışları bir süre sonra yerini fiyat düşüşlerine bırakmıştır.

1999 yılındaki kararlar ile yalnızca denetimin ve düzenleyiciliğin etkinliğinin
arttırılması değil aynı zamanda Avrupa Birliği ve dünya ile bu sektörün çalışma koşullarının uyumlaştırılması da amaçlanmıştır. Bu yıldan itibaren Türkiye, bankacılık sektörü için önemli ve etkili olan yeni bir kurumla tanışmış oldu. Bankacılık Denetleme ve Düzenleme Kurulu bu yıldan itibaren faaliyetlerine başlamıştır. Sektördeki serbestleştirmenin aksi yönünde atılan adımlardan biri
de yeni banka kurulması ve işletilmesine yönelik kuralların daha da sertleştirilmesi olmuştur. Artık, bankalar için iç denetim ve risk yönetimi zorunluluktur. 1999 yılında gelen tüm bu denetleyici ve düzenleyici kararlara rağmen 2001 yılı genel anlamda finansal ve daha özelde bankacılık sektöründe
ciddi bir krize daha sahne olmuştur.

Krizle mücadele etmek adına 2001 yılında Nisan ayında yeni merkez bankası kanunu çıkarılmış ve Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı hazırlanmıştır. Bu programın amacı terk edilen kur rejiminin meydana getirdiği belirsizliği ortadan kaldırmak ve bu problemlerin tekrar yaşanmaması için yapısal önlemler almaktır. Bu programda en çok dikkat çeken düzenleme bankacılık sektörü ile ilgilidir.

ABD’de bankacılık sektörünün elinde büyük miktarda para vardır ve bu paranın bir şekilde krediye dönüşmesi gerekmektedir. Bu amaçla bankalar bu parayı kredibilitesi az olan insanlara kredi olarak dağıtmaya başlamıştır. Faizlerin düşük olması insanları cezp etmiş düşük gelir grubundaki kişilerin kredi talebi artmıştır. Ancak 2006 ve 2007 yıllarında FED faiz oranlarını artırmış ve konut piyasası durgunluk yaşamaya başlamış, konut fiyatları ve kiralar gerçek değerinin altına düşmüştür. Bu durumda kredi çekip konut alan insanlar kredi borçlarını ödeyemez duruma gelmişlerdir. Akabinde piyasalarda Mortgage Krizi diye anılan kriz baş göstermiştir.

1994 krizinin etkileri henüz tam olarak ortadan kaybolmamışken 95 yılından sonra Türkiye ekonomisi yerli ve yabancı kaynaklı bir değişim sürecine girmiştir. 1995 yılında Türkiye, AB ile gümrük birliği anlaşması imzalamış ve dış ticarette yeni bir sayfa açmıştır. Gümrük birliğine girdikten sonra Türkiye,  AB’ye satacağı tarım ve sanayi ürünlerine koyduğu vergiyi kaldırmıştır. Gümrük
birliği cari açığa zarar vermiştir.

1997 yılında Tayland’da başlayan Güneydoğu Asya Krizi, hızla Rusya’ya kadar yayılmış ve Rusya dahil pek çok ülkenin sıcak para kaybetmesine neden olmuştur.1997 yılından dolayı İMKB Endeksi %13 oranında değer kaybetmiş, iç talep azalmış ve ekonomi küçülmüştür.

17 Ağustos’ta yaşanan depremin ardından kamu harcamaları artmış, ekonomi
küçülmüş, ihracat oranı azalmış ve yüksek enflasyon devam etmiştir. Bunun üzerine IMF’ye bir niyet mektubu gönderilerek 3 yıllık stand by anlaşması yapılmıştır.1999 yılında ise 2000-2001 yıllarını kapsayan Enflasyonla Mücadele Programı çıkarılmış olup bu programın amacı ekonomide istikrar sağlamak, enflasyon beklentisini düşürmek ve ekonomik büyümenin yolunu açmaktır. Ancak program Kasım 2000 ve Şubat 2001 krizlerinden ötürü başarı sağlayamamıştır.

17 Ağustos’ta yaşanan depremin ardından kamu harcamaları artmış, ekonomi
küçülmüş, ihracat oranı azalmış ve yüksek enflasyon devam etmiştir. Bunun üzerine IMF’ye bir niyet mektubu gönderilerek 3 yıllık stand by anlaşması yapılmıştır.1999 yılında ise 2000-2001 yıllarını kapsayan Enflasyonla Mücadele Programı çıkarılmış olup bu programın amacı ekonomide istikrar sağlamak, enflasyon beklentisini düşürmek ve ekonomik büyümenin yolunu açmaktır. Ancak program Kasım 2000 ve Şubat 2001 krizlerinden ötürü başarı sağlayamamıştır.

2001 yılında Cumhuriyet tarihinin en beter krizi yaşanmış GSMH 50 milyar dolar azalmıştır. Ekonomi ikinci dünya savaşından sonra en feci daralmayı yaşamıştır. Türk halkı 2002 yılına büyük bir sefalet içine girmiş, iç ve dış borç yükü artmıştır. IMF’den alınan borçla ancak 2004 yılında ekonomi kriz öncesi
seviyeye dönebilmiştir.Türkiye’ye kısa vadeli sermaye hareketlerinin girişini arttıran unsur, 1990 yılında sonra sermaye hareketlerinin tamamıyla serbest hale gelmesidir.

80’lerde başlayan plansız liberalleşme hareketleri Türkiye ekonomisinde 2001 yılına
kadar süren ciddi sıkıntılara yol açmıştır.

1990 yılından sonra Türkiye’deki banka sayısı ve aktif büyüklüğü artmıştır.

Merkez bankası tarafından idare edilen TMSF 1983 yılında kurulmuştur.

5 Nisan 1994 ekonomik istikrar kararları sonrası 1998 yılına kadar, ekonomi mercilerinin nerdeyse tüm uğraşı enflasyonla mücadele olmuştur.