TÜRKİYE CUMHURİYETİ İKTİSAT TARİHİ - Deneme Sınavı - 17

İkinci Dünya Savaşı sonrası oluşan Dünya düzeninde Türkiye tercihini sisteme üyelikten yana yapmıştır. Kurumlara üyelik zaten birbirinin ön şartı içinde yer aldığı için, birine üye olmak diğerlerine üyeliği de zincirleme getirmektedir. Örneğin, dönemin kurumlarından Uluslararası Kalkınma Birliği IDA’ya üye olabilmek için öncelikle IBRD’ye üye olmak gerekmektedir. IBRD’ye üye olmanın ön şartı ise IMF’e üye olmaktır (IBRD, 1989). Türkiye, Marshall yardımlarının dağıtılması için kurulan Avrupa Ekonomi İşbirliği Teşkilatı (OEEC)’nin kurucu üyeleri arasındadır. IMF’ye üyelik ise, 14 Şubat 1947 tarihli ve 5016 sayılı yasayla gerçekleşmiştir. Dolayısıyla birbirine bağlantılı olarak bütün olası ekonomik kuruluşlarla bağlantı kurulmaktadır.

Türkiye savaş yıllarında sonraki yıllarda da yapacağı gibi tarımsal ürünler ve işlenmemiş maden ihracatı yapmaktadır. Örneğin 1940-45 döneminde ihracatın %56,6’si tütün, üzüm, fındık, pamuk ve madendir (Parasız, 1998: 65). Maden olarak satılan da büyük oranda kromdur.

Kitabınızın 157. sayfasında yer alan tabloya göre doğru cevap C seçeneğidir.

Demokrat Parti iktidarını 1950 öncesinden ayıran en önemli özellik tarım sektörünü (diğer planların sanayi vurgusunun aksine) öncelemesidir.

160. sayfadaki tabloya göre doğru cevap A seçeneğidir.

Demokrat Parti iktidarında 1953’de İstanbul Bankası ve Demirbank, 1954’de İşçi Kredi Bankası, Şekerbank ve Vakıflar Bankası, 1955’de Pamukbank, 1958’de Çay Bank, 1959’da Öğretmenler Bankası gibi özel ve kamu bankalarının sayısı artarken, aynı zamanda bankalardaki tasarruf miktarı da artırmaktadır. Türkiye İş Bankası ise daha önce kurulmuştur.

İkinci Dünya Savaşı sonrası oluşan ekonomik ortam, savaş sırasında, 1944’de ABD’nin küçük bir şehri olan Bretton Woods’da oluşturulmuştur. Dünya’daki bütün ulusların, günümüzde de ekonomik hayatlarını en çok etkileyen kurumlar, Uluslararası Para Fonu (IMF, the International Monetary Fund) ve bugünün Dünya Bankası’nın (World Bank) bir parçası olan Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası (IBRD, the International Bank for Reconstruction and Development), bu şehirde toplanan Para ve Finans Konferansı’nda tartışılmış ve vücut bulmuşlardır. Buna göre cevap “C” seçeneğidir.

Birinci Dünya Savaşı öncesi ulusal paraların ülke içinde arz edilmesinde ve uluslararası ödemelerde altına bağlı bir düzenleme vardır. “Altın para standardı” ya da “altın standardı” olarak isimlendirilen bu sistemde, Merkez Bankası’nın kasasındaki altın, piyasadaki tüm kâğıt paradan az değildir. Böyle bir durumda piyasada dolaşan paranın değerini belirleyen aslında Merkez Bankası’nın kasasındaki altın vb. değerli madendir. Buna göre cevap “B” seçeneğidir.

Altın kambiyo sistemi dolara rezerv para özelliği kazandırmıştır. Diğer bir ifade ile altın kambiyo sistemi altında bütün Dünya’daki Merkez Bankaları kasalarında, dış ödemeler için altın ve dolar tutacak; dış ticaret ödemelerinde bu ikisini bir birine denk olarak kullanabileceklerdir. Buna göre cevap “E” seçeneğidir.

Altın kambiyo sistemi dolara rezerv para özelliği kazandırmıştır. Diğer bir ifade ile altın kambiyo sistemi altında bütün Dünya’daki Merkez Bankaları kasalarında, dış ödemeler için altın ve dolar tutacak; dış ticaret ödemelerinde bu ikisini bir birine denk olarak kullanabileceklerdir. Bu yapı 1970’lere kadar, dolara Dünya parası özelliği, Amerikan Merkez Bankası (Federal Reserve Bank) matbaasına, Dünya piyasası için basma yetkisi, ABD’ye de kendi harcamaları için yüksek bir ödeme gücü kazandıracaktır. Buna göre “D” seçeneği yanlıştır.

1945’de Yalta Konferansında savaş sonrası barış metninin temel noktaları müzakere edilmiştir. Yalta Konferans’ında İngiltere’yi Churchill, ABD’yi Roosevelt ve SSCB’yi Stalin temsil etmiştir. Konferans’ta karara bağlanan konular arasında Almanya’nın savaş sonrasında silahsızlandırılması, Avrupa’nın etki alanlarının taraflarca belirlenmesi gibi hususların yanı sıra, Birleşmiş Milletler’in kurulması ve Birleşmiş Milletler Sözleşmesi’nin temel ilkeleri de vardır. Doğru cevap D'dir.

Savaş sonrasında Dünya’da İngiliz iktisatçı J.M.Keynes’den (1883-1946) adını alan Keynesyen İktisat Teorisi yaygın uygulama alanı bulmuştur. Keynes teorisinde, toplam talebin bir ekonomide en önemli taşıyıcı güç olduğu iddia etmektedir. Buna göre cevap “A” seçeneğidir.

Savaş sonrası Türkiye, savaşa girmemiş ama kentlisi ve köylüsü ile savaşın tüm yükünü, yoksulluğunu ve yoksunluğunu yaşamış bir ülkedir. Bir milyona yakın yetişmiş insan güçü silah altına alınmış, bu muazzam askeri güçü tarlalardaki kadınlar, çocuklar ve yaşlılar beslemiştir. Savaş yılları boyunca mal darlıkları ve yüksek enflasyonla mücadele etmiştir. Buna göre “C” seçeneği doğrudur.

1940-45 döneminde ihracatın %56,6’si tütün, üzüm, fındık, pamuk ve madendir. Maden olarak satılan da büyük oranda kromdur. Doğru cevap A'dır.

Devalüasyon, ödemeler bilançosunu dengeleme ve fiyat avantajı yaratma yöntemidir. Doğru cevap E'dir.

Varılan uzlaşmada Kamu iktisadi kuruluşlarının ürünlerinin fiyatlarının yükseltilmesi üzerinde karara varılmıştır. Doğru cevap B'dir.

18 Mayıs 1956 Milli Koruma Kanunu: Hükümete, mal ve hizmetlerin dağılımını ve fiyatIandırılmasını düzenlemede artan bir yetkiyle birlikte, ekonomiyi yönlendirme yetkisi de veriyordu. Doğru cevap B'dir.

Türkiye Sınai Kalkınma Bankası dönemin önemli bankalarından ve dolayısıyla finans kaynaklarındandır. 1951’de faaliyete geçen bu banka özel sektöre orta ve uzun vadeli sanayi yatırım kredisi vermek, Marshall yardımlarının dağıtılmasında yardımcı olmak, ithal girdileri için döviz ve teknik yardım sağlamak için kurulmuştur.

1 ons altın = 35 dolar biçiminde standart getirilmiştir. Doğru cevap C'dir.

Genellikle kamu bütçesindeki hizmetlerin finansmanı için, hükümetlerin, ülke sınırları içinde kişi ya da kurumlara ulusal para cinsinden borçlanmasına iç borçlanma (istikraz) denilmektedir. İç borçlanma, bireysel tasarrufların devlet eliyle kullanılması nedeniyle, satın alma gücünün özel kesimden kamusal kesimlere aktarılması olarak düşünülebilir. Doğru cevap A'dır.