TÜRKİYE CUMHURİYETİ İKTİSAT TARİHİ - Deneme Sınavı - 12

• Son 15 yıldır asgari %7’lik bir büyüme hızıyla büyümüş, 
• İstihdam sorunlarını çözümlemiş 
• Dış ödemeler dengesinde sorun yaşamayan 
• Sanayileşmiş 
• Bütün bunları yaparken enflasyonist ya da deflasyonist sorunlar yaşamamış ve 
• Yurttaşları arasında sosyal adaleti sağlayabilmiş bir ülke görmek arzu edilmiştir (Kurtoğlu, 2012: 484).

• Fakat 24 Ocak 1980 istikrar tedbirleri, ithal ikâmesine yönelik politikalardan ihracata yönelik politikalara geçişin resmi olarak belgelendiği noktadır. 
• 24 Ocak 1980 kararları ile günümüze kadar sürecek olan bir kalkınma stratejisi izlenmiştir. Bu strateji değişikliği ilk yıllarında önceki strateji ile desteklenerek kurulan sanayi sektöründe büyük sorunlar yaratmıştır. Gelişmek için devletin yön göstermesine ve teşviklerine alışmış sanayi kurumları, kamunun ürününü almasına alışmış tarım üreticileri serbest piyasa koşulları ve rekabetle karşılaşınca, ciddi kayıplara uğramıştır. Yeniden örgütlenmeleri gerekmiştir. Fakat bu kayıpların yanı sıra stratejinin ihracata yönelik olarak çeşitlilik yarattığı da gözlenmektedir. Bununla birlikte, bütün kalkınma stratejisinin en büyük olumsuz sonucunun hala yeterince istihdam olanağı üretememek olduğu rahatlıkla söylenebilir. İşsizlik ve ödemeler bilançosu sorunları günümüzde de devam etmektedir.

• Türkiye’nin ithalat verileri incelenirken görebileceğiniz gibi (Tablo 6.6’daki bilgileri
inceleyebilirsiniz) tüm dünyada dış ticaret
harcamalarında petrol lehine bir dönüşüm
olmuştur. Petrol satın alan ülkeler, yurt dışından aldıkları her şeyi azaltarak, ülkelerinin enerji ihtiyacını sağlamaya çalışmışlardır. Hatta petrol ihtiyacının tamamını
karşılamak konusunda da yeterli olamayan,
bu nedenle de ülke de petrol kıtlığı görülen, ulaştırması kısıtlı hale gelen ülkeler
olduğu gibi, alternatif enerji kaynaklarına
kayan (nükleer enerji gibi) Fransa gibi ülkeler de olmuştur.
• Petrol üreten ülkelerin ellerinde ise, ciddi
büyüklükte, kendi ülkelerinde kullanabileceklerinden çok fazla kaynak (petrodolar)
oluşmuştur. Onlarda bir süre sonra elde
edilen bu geliri uluslararası finans kurumlarına aktarmışlardır.
• Uluslararası finans kurumları da zaten
hem ülke içinde hem de ülke dışında finans sıkıntısı olan gelişmekte olan ülkelere
bu fonları uygun faiz oranları ile borç vermişlerdir. Fakat bu fonlar ticari bankaların elinde olduğu için, normalde ülkelere
finansal kaynak öneren uluslararası kurumların önerdiği vadelerden daha düşük
vade ile (kısa vadeli) borçlanmak mümkün olmuştur. Böyle ödünç verilebilir bir
fon ortaya çıkmadan önce, sadece Dünya
Bankası, IMF veya Kalkınma Bankaları örneklerinde olduğu gibi kalkınma amacına
yönelik uzmanlaşmış finans kurumlarının
ya da ülkeler arasında ikili anlaşmalarla verilen krediler söz konusudur. Bu krediler
hem uygun faizli hem de uzun vadelidirler.
Zaten genellikle gelişmekte olan ülkelerin
yaptıkları yatırımlar uzun vadeli eğitim,
sağlık, ulaştırma gibi alt yapı yatırımlarıdır. Kısa vadeli bir borçta, ülke ekonomisinde anlamlı bir büyüme yaratılmadan
borcun vadesi gelmesi ihtimali nedeniyle
ödeme sorunları oluşabilir. Petrodolarlardan gelen krediler de başlangıçta düşük
faizli ve genellikle kısa vadelidir. Zaman
geçtikçe zaten faizlerde değişecektir. Grafik 6.1’de uygulanan faiz oranının zaman
içindeki seyri görülebilir. Düşük faiz oranları 1980lere kadar devam etmiş görünmektedir. (Grafikte kullanılan prime rate
faiz oranıdır. Normalde ülkelere uygulanan
faiz oranı, prime rate oranına “spread” olarak isimlendirilen ülkenin kendi kredi güvenilirliği ile ilgili bir marjın eklenmesi ile
elde ediliyor (Kazgan, 2005: 137). Bu nedenle grafikte gösterilen faiz oranı asgari faiz
olarak kabul edilmelidir. Ödeme güçlüğü çeken gelişmekte olan bir ülkenin katlanmak
zorunda kalacağı faiz oranı daha yüksek
olacaktır. Bununla birlikte baz (temel) faizin gelişimi, faiz oranlarının nasıl yükseldiğini gösterebilir.)
• Türkiye gibi tüm gelişmekte olan ülkeler,
bu kısa vadeli borçlarla petrolden kaynaklanan ödemeler dengesi açıklarını ve
kalkınmalarını fonlamışlardır. 70lerin
sonralarına gelindiğinde de bu ülkelerde
ilk borç ödeme sorunları ortaya çıkmaya başlamıştır. Türkiye, Arjantin, Zaire,
Peru’nun ardından Meksika, Brezilya,
Arjantin zor durumlarını ilan etmişlerdir
(Kazgan, 2005: 137). Gelişmekte olan ülkelerin hepsinin benzer pozisyonları nedeniyle “Dünya borç krizi” olarak adlandırılan bu durum, zor durumdaki bu ülkeleri
yeniden IMF ve Dünya Bankası ile masaya
oturmaya zorlamıştır.

Son olarak denilebilir ki petrol silahı, gelişmiş ülkelere kendi kurallarını kabul ettirmeye çalışan
petrol ihracatçısı ülkelerin eliyle ve parasıyla, gelişmekte olanları zor duruma düşürmüştür: Geri
dönen bir silah gibi (Kutlu ve Eşkinat, 2002: 187). Petrol krizi ve borç krizi ayrıca kapitalist dünya
sisteminin yeniden şekillenişine de yol açmıştır. Gelişmekte olan ülkelerin krizden etkilenme farkları
aralarındaki hiyerarşik yapıyı değiştirmiştir. Japonya ya da Avrupa ile ABD arasındaki gelişme farkları kapanmaya başlamıştır (Kutlu ve Eşkinat, 2002: 188).