TÜRKİYE CUMHURİYETİ İKTİSAT TARİHİ - Deneme Sınavı - 12

Devletin özel sektör sanayisine yaptığı yardım ve teşviklerin yetersizliği ve sermaye sahiplerinin, yeterli bilgi ve tecrübeye sahip olmamalarından ötürü, yatırımcılara sermaye ve bilgi vermek, onlara rehberlik etmek amacıyla 19 Nisan 1925 tarihinde Sanayi ve Maadin Bankası kuruldu.

1 Temmuz 1926’da yürürlüğe giren Kabotaj Kanunu’yla Türk yurttaşlarına mal ve yolcu taşıma hakkı tanınmıştır.

Aşar vergisinin kaldırılmasını çiftçiler istemişlerdir.

Kendisine devredilmiş sanayi kuruluşlarını kurulacak şirketlere devir olana dek yönetmek Sanayi ve Maadin Bankası’nın başlıca görevidir.

Teşvik-i Sanayi Kanununun amacı öncelikle, milli sanayinin özendirilmesi, yeni sanayi işletmelerinin açılması, yerli-yabancı büyük çaplı sanayi tesislerinin kurulması ve henüz parasını işletmeye alışmamış olan Türk halkını birleştirerek toplu girişimlerde bulunmasını sağlamak olarak sıralayabiliriz.

Mahmut Esat Bozkurt hariçi diğer isimler "Heyet-i Faale” de yer alan dönemin mebuslarıdır.

İktisat Vekâlet’inin oluşturduğu “Heyet-i Faale”nin dışında kongreye katılacak olan birliklerin de bir takım çalışmaları vardı. Milli Türk Ticaret Birliği, kongre öncesi yoğun çalışmalarda bulunan ve sesini en fazla duyuran kuruluştu.

1923-1929 yıllarını kapsayan devletçilik öncesi bu dönem, ekonomik anlamda tam olarak liberal bir dönem değildir. Devlet ekonomik hayatın içerisinde olmuştur (Akgül, 2006: 36-38).

Köylünün topraklandırılması konusu ancak 1930’ların sonlarına doğru gündeme
getirilmiş ve 1945’te ise kanunlaştırılmıştır (Silier, 1981: s.15-17).

1923-1929 yılları arasında tarım kesiminden alınan vergilerden birisi de Ağnam Vergisi’dir. Aşar gibi gayrisafi gelirden alınan bu vergi, koyun sayısı başına hesaplanmıştı.

Devletin destek ve teşviklerinden faydalanan Alpullu Şeker Fabrikası’nda ilk Türk şekeri 26 Kasım 1926’da üretildi.

1924 yılında kurulan  Türkiye İş Bankası (Özel sermayeli) ticareti desteklemek amaçlıydı.

Cumhuriyetin ilanından sonra Türkiye’nin 1929 yılına kadarki ticari ilişkilerinde İtalya ön plana çıkmıştı. Bunun nedenleri ise, öncelikle Türkiye’den
ayrılan bazı Rum tüccarların Trieste’ye yerleşmeleri ve eskiden Türkiye’den başka devletlerle yaptıkları ticareti, Trieste’yi bir transit merkezi olarak kullanarak sürdürmeleridir.

Türkiye’nin, Sovyetler Birliği ile ticaret hacmi ise fazla gelişmemişti. Sovyetler
Birliği’nin 1924-1929 yılları arasında Türkiye’nin ithalatındaki payı%4, ihracatındaki payı ise %3’tü.

Ticaret ve Sanayi Odaları, Âli İktisat Meclisi, İstatistik Umum Müdürlüğü ve İktisat Vekâleti ekonominin yönlendirilmesi ve sistemleştirilmesinde belirleyici bir rol oynamışlardı.

Çiftçi grubunun İzmir İktisat Kongresinde dile getirdiği isteklerden bazıları şunlardır:

Cevabımız A seçeneğidir.

“Heyet-i Faale” üyeleri İzmir iktisat kongresinde ele alınması gereken konuları içeren bir rapor hazırlamıştı. Bu rapora göre başlıca konular şu şekilde belirlenmişti:

Cevabımız C seçeneğidir.

Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunun ilk yıllarında, aşar vergisinin kaldırılmasından sonra doğacak açığı kapatmak için arazi vergisi çıkartılmıştır. Cevabımız E seçeneğidir.

1923-1929 yılları arasında tarım kesiminden alınan vergilerden birisi de Ağnam Vergisi’dir. Aşar gibi gayrisafi gelirden alınan bu vergi, koyun sayısı başına hesaplanmıştı.

Mithat Paşa, 1863’de çiftçileri tefecilerin elinden kurtarmak ve bu kesim arasında dayanışmayı sağlamak amacıyla 1863’te “Memleket Sandıkları” denilen organizasyonu başlattı. “Memleket Sandıkları” kısa sürede ülkede yaygınlaştırıldı. Ancak bir süre sonra işlevlerinde bozulmalar meydana geldi. 1883’te aynı amaçlar doğrultusunda “Menafi Sandıkları” oluşturuldu. Ardından 15 Ağustos 1888’de “Menafi Sandıkları” yerine modern bir finans kuruluşu olarak Ziraat Bankası kuruldu. Cevabımız D seçeneğidir.