TÜRKİYE CUMHURİYETİ İKTİSAT TARİHİ - Deneme Sınavı - 10

Doğru cevap: A şıkkı

Doğru cevap :A şıkkı

Doğru cevap: B şıkkı

Doğru cevap: C şıkkı

“Heyet-i Faale” üyeleri kongrede ele alınması gereken konuları içeren rapor hazırlamıştı. Bu rapora göre başlıca konular şu şekilde belirlenmişti:
• Türkiye’de kredi sorunu
• Üretimin düzenlenmesi
• Gümrük sorunları
• Vergiler
• Ulaştırma araçları
Raporda ayrıca, yatırımlar için gerekli kredi ve sermayeyi Türkiye’nin kendi başına yaratamayacağı, bu nedenle de yabancı sermayeye ihtiyaç duyulduğu, ancak ülkenin ekonomik bağımsızlığını kısıtlayacak ayrıcalıkların verilmemesinin gerektiği açıklanmıştı. Öte yandan banknot ihracı ve kamu kredisini düzenleyecek bir Merkez Bankası’nın kurulması, köylülerin bir araya gelerek büyük Tarımsal Üretim Kooperatifleri kurması, kredi sağlanması için Ziraat Bankası’nın yeniden yapılandırılması, Kredi Kooperatiflerinin kurulması, el sanatları, tezgâhlar, sütçülük, değirmencilik gibi sanayi faaliyetlerinin modernleştirilmesi, maden kaynaklarının verimli kullanılması, adil bir vergi sisteminin getirilmesi, iyi bir ulaşım ağının kurulması gibi tespitlere de raporda yer verilmişti. Doğru yanıt B'dir.

İzmir İktisat Kongresi'nde çiftçi grubuyla ilgili esaslar on konu içinde doksan beş madde şeklinde sıralanmıştı. Bu konular şu şekilde belirlenmişti: Reji, ziraat ve maarif, asayiş, aşar, Ziraat Bankası ve zirai, kredi, yollar, orman, hayvancılık, çiftçiliğe ve ziraatta makineleşmeye ait sorunlar. Doğru yanıt C'dir.

1921 yılında yürürlüğe giren yol vergisi, 1925 ve 1929 yıllarında bir takım değişikliklere uğramıştı. 18-60 yaşları arasındaki tüm erkek nüfusun vergi mükellefi olduğu bu vergiye göre, vergi yükü yılda on gün çalışma mükellefiyeti ve 6 lira olarak belirlenmiştir. Doğru yanıt E'dir.

5 Nisan 1925 tarihinde kısaca şeker kanunu olarak bilinen 601 sayılı “Şeker Fabrikalarına Bahşolunan İmtiyazat ve Muafiyat Hakkında Kanun” kabul edildi. Böylece Türkiye’de şeker fabrikaları kuracak olan şirkete, üretim tekeli ve bazı ayrıcalıklar tanınarak sanayi alanında özel birikime doğrudan destek sağlamanın önü açıldı. Ayrıca pancar üretim bölgelerinde 25 yıl için şeker fabrikası kurma tekelini alan şirkete hükümet tarafından bedava fabrika arsaları verilecek ve 8 yıl üretim vergisinden muaf tutulacaktı. Birkaç ay sonra çıkarılan başka bir kanunla da şeker ithalatında bir devlet tekeli kuruldu. Bu tekel, iki fabrika inşa eden şeker şirketinin üretimini, ithal edilen şekerin maliyetine gümrük ve tüketim vergileri ve tekel resmi eklenmesiyle bulunacak fiyattan alacaktı. Şirketin en büyük hissedarı ise İş Bankası’ydı. Dönem içerisinde kurulan fabrikalar ise, Alpullu Şeker Fabrikası (1926) ve Uşak Şeker Fabrikası (1926)’dır. Doğru yanıt A'dır.

Türkiye coğrafyasının ulaştırma konusunda ortaya koyduğu doğal kısıtlılıkların toplumsal ve iktisadi yapıların şekillenmesinde büyük etkisi olmuştu. Arazinin genelde dağlık olması, taşımacılığa elverişli nehirlerin bulunmayışı, ulaşımın oldukça pahalı olmasına etki etmişti. Böylece Anadolu’daki toplumsal ve ekonomik olgunların bütünleşmesi engellenmişti. 1920’lerde demiryolu yapımına ciddi biçimde önem verilmesinin ardında ‘bütünleştirilmiş bir iç pazar yaratmak’ ihraç kapasitesini arttırmak gibi temel ekonomik nedenler vardı. Doğru yanıt E'dir.

Millî bankacılığın gelişmeye başladığı bu dönemde, inşaat sektörüne kredi sağlamak ve ülkenin hızla imar edilmesi amacıyla 22 Mayıs 1926 tarihli, 844 sayılı yasa ile ve 20 milyon Türk Lirası sermaye ile Emlak ve Eytam(Yetimler) Bankası kurulmuştu. Doğru yanıt D'dir.

Türk Kurtuluş Savaşı’nın sıcak savaş dönemi 11 Ekim 1922 tarihli Mudanya Ateşkes Antlaşması’yla sona erdikten sonra yeni devletin inşa süreci başlatıldı.

Türkiye, ihracatının 3’te birini oluşturan tütün ihracatında 1926 yılından sonra bütün dünyada artan üretimle birlikte, bir düşme görüldü. İhracatta yaşanan bu daralma, yabancı bankaların ve Avrupa firmalarının dış ticaretle ilgili olarak açtıkları kredilerde ciddi bir azalma yarattı. Daha sonra bu kredi azalması Türkiye’de “para bunalımı” diye adlandırılacak olayın en önemli etkenlerinden biri oldu. Dış ticaret işlemlerinde kullanılan krediye bir teminat olarak gösterilen tütün, dış piyasada aranan mal olmaktan çıkınca bu işlevi de artık yerine getiremez oldu. Doğru yanıt D'dir.

İzmir İktisat Kongresi, çiftçi, tüccar, sanayici ve işçileri temsil eden 1135 kişinin katılımıyla 17 Şubat 1923 tarihinde açıldı.

9. Madde: Türk; dinine, milliyetine, toprağına, hayatına ve müessesatına (kurumlarına) düşman olmayan milletlere daima dosttur; ecnebi sermayesine aleyhtar değildir. Ancak, kendi yurdunda kendi lisanına ve kanununa uymayan müesseselerle münasebette bulunmaz. Türk, ilim ve sanat yeniliklerini nerede olursa olsun, doğrudan doğruya alır ve her türlü münasebette fazla mutavassıt (aracı) istemez.

Türk dış ticareti, ABD ve İtalya dışındaki bütün belli başlı ticari ortakları karşısında açık veriyordu. Almanya ve İngiltere, ABD’nin satabileceği malları ulaşım ve haberleşmedeki avantajları ile daha düşük fiyatlarla sunabiliyordu. Ancak ABD’nin Türkiye’den tütün, incir, kuru üzüm ve halı talebi devam ediyordu. Doğru yanıt A'dır.

Âli İktisat Meclisi, kurulduğu ilk yıllarda, hayat pahalılığı ve para ve gümrük politikasına önem vermiş, daha sonraki yıllar ise ödemeler dengesi konusuna ağırlık vermişti. Milletler Cemiyeti’nin yöntemlerine uygun biçimde ülkenin ilk dış ödemeler tablosu da bu meclis tarafından hazırlanmışı. Doğru yanıt C'dir.

Konu uzun bir aradan sonra Ekim 1924’te Meclis’te tekrar ele alınmıştır. Tartışmaların sonunda 17 Şubat 1925’de 552 sayılı yasa ile aşar yürürlükten kaldırılmıştı.

1924 yılına kadar Türkiye’de 486’sı “Hükümet malı” olmak üzere 501 traktör bulunmaktaydı.

Ziraat Bankası, 19 Mart 1924 tarihli Bütçe Kanunu ile sadece tarımsal kredi veren bir kuruluş olmaktan çıkarılarak çok yönlü bir kredi kurumu haline getirilmiştir.

1926’da kabul edilen “Türk Ticaret Kanunu”nda yer alan dört ticaret şirketi arasına beşinci şirket türü olarak “Kooperatif Şirketi” de ilave edilmiştir.