TURKİSH LANGUAGE II

Cins isimler, özel isimlerin yerine kullanıldığında bunlar da büyük harfle başlatılır. Özel adlardan türetilen bütün sözcüklerin ilk harfleri büyük yazılır. Aslında unvan olan sözcükler, belli kişileri ifade için kullanılıyorsa bunlar da büyük harfle yazılır. Doğru cevap D'dir.

Türkçede sözcük başında çift ünsüz bulunmaz. Batı dillerinden giren bu tip sözcükler genellikle aslına uygun biçimde yazılır: gramer, stop, kral, kritik, plan, tren, slogan, psikoloji, staj, spor, program, propaganda, kriz, traktör, grafik, stateji vb. Dilimizde sözcük sonunda bulunabilecek ünsüz çiftleri bellidir: Türk, kürk, bark, sarp, art, kart, alt, ant, ters, arş, ahenk gibi. Batı dillerinden giren ve son hecesinde bu yapılara uymayan çift ünsüzlerin bulunduğu sözcükler, özgün biçimiyle yazılır: teyp, film, norm, form, modern, Frank, org, morg, romantizm, atletizm vb. Doğru cevap C'dir.

İki sözcük birlikte kullanıldığında ses düşmesi, türemesi veya değişmesi oluyorsa bitişik yazılır. his etmek > hissetmek, şükür etmek > şükretmek, kayıt olmak > kaydolmak, pazar ertesi > pazartesi, kahve altı > kahvaltı, kaplu bağa > kaplumbağa, kayın ana > kaynana, sütlü aş > sütlaç, ne için > niçin vb Doğru cevap A'dır.

Türkçede tek heceli olumlu fiil köklerine, geniş zaman ekinin ne şekilde geleceği sorunludur. Hangi fiilde ekin -Ar, hangisinde -(X)r geleceği konusunda kesin bir kural yoktur. koy-ar, sor-ar, yat-ar, sat-ar, at-ar, bak-ar, yut-ar, an-ar, çöz-er, ör-er, tut-ar, dolar, er-er; ancak ol-ur, gel-ir, bul-ur, kal-ır, var-ır. -mAk Mastar Ekinin Yazımı 1. -mAk mastar eki; iyelik veya yönelme (+a), belirtme (+i), tamlayan (+in) hali ile çokluk (+lAr) ekleriyle kullanıldığında -mA olmaktadır. Ek fiilin -ken zarf-fiil almış biçimi iken - ek fiilin idi, imiş ve ise biçimlerinden farklı olarak - ekleştiği zaman uyuma girmez: yaşlıyken, yapıyorken vb. Doğru cevap E'dir.

Sayıların Yazımı 1. Ondan itibaren birleşik rakamlar yazıyla verildiğinde bunlar ayrı ayrı yazılır. on beş kitap, beş yüz bin lira, bir milyon iki yüz bin vb. 2. Büyük sayılar yazılırken okumayı kolaylaştırmak amacıyla farklı yöntemler kullanılır. • Sondan başlayarak her üç basamakta bir nokta konur: 120.745.355.780 • Üçlü basamakların arası yazıyla yazılır: 120 milyar 745 milyon 355 bin 780. 3. Eğer sayılar rakamla yazılıyor ve sonrasında ek geliyorsa bu eklerin yazımında ünlü ve ünsüz uyumlarına uyulur ve bunlar kesme işareti kullanılarak yazılır. Eski Türkiye olarak 1950’li yıllarımızı ele alacağız; çünkü benim yaşadığım ve hatırladığım elli yıl öncesi artık tarih oldu. (İlber Ortaylı, Kırk Ambar Sohbetleri) 4. Romen rakamları; yüzyıllarda, hükümdar adlarında, tarihlerde, ayların yazımında, kitap ve dergi ciltlerinde, kitapların ön bölümlerindeki sayfaların numaralandırılmasında ayrı yazılır. XXI. yüzyıl, IV. Murat vb. Doğru cevap A'dır.

+ki Aitlik Eki, ki Bağlacı ile ki Pekiştirme ve Şüphe Edatının Yazımı Türkçede sesteş olan üç ayrı ki vardır: Aitlik bildiren +ki ekinin yazımı: Bir ek olduğu için sözcüğe bitişik yazılır. Elimizdeki imkânları kullanmamakta neden direniyoruz? (Haldun Taner, Koyma Akıl, Oyma Akıl) Bağlama işlevindeki ki sözcüğünün yazımı: İki cümleyi bağlayan yani bağlaç olan ki ayrı yazılır. Bizim de işimiz bu! Onlar unutacak, biz söyleyeceğiz ki cümle âlem duysun. (Feyza Hepçilingirler, Türkçe “OFF”) Pekiştirme veya şüphe görevinde kullanılan ki sözcüğünün yazımı: Pekiştirme görevindeki ki sözü yüklemlerden sonra kullanılır ve ayrı yazılır. Sen zaten evde çalışıyorsun, senden önce gelebilmem mümkün değil ki! (Ayşe Kulin, Türkan) Türkçede bağlaç olarak kullanılan dA ile bulunma hâli (+DA) eki zaman zaman karışmaktadır. Bunları ayırmanın en kolay yolu, cümleden çıkardığımızda anlam bozuluyorsa bu ektir ve birleşik yazılmalıdır; anlam bozulmuyorsa bağlaçtır, ayrı yazılmalıdır. Doğru cevap E'dir.

Zaman zaman uyuma girseler de alıntı ve birleşik sözcüklerde ünlü uyumları aranmaz: F. çep rast > çapraz, F. hurdevat > hırdavat, A. mithare > matara, kahve altı > kahvaltı, bu ile > böyle, ne asıl > nasıl vb. Son hecesinde art damak ünlüsü bulunan, ancak ön damak ünsüzüyle biten sözcüklerde, eklerin ünlü uyumuna girmediği görülür: kabul+ü > kabulü, alkol+lü > alkollü, saat+i+m > saatim, idrak+e > idrake, kontrol+süz > kontrolsüz vb. Yansıma isimlerden isim yapan +tX eki ile dönüşlü fiillerden isim türeten -tX eki benzeşme kuralına uymaz: kıpır+tı > kıpırtı, gürül+tü > gürültü, görün-tü > görüntü, tiksin-ti > tiksinti, alın-tı > alıntı, dökün-tü > döküntü vd. Ünlü uyumlarına girmeyen isim ve fiilimsilerden zarflar türeten +ken (< iken) ile aitlik eki +ki, ünsüz uyumuna da girmez: azken (az iken), geliyorken (geliyor iken), dünkü, evvelki vb. doğru cevap E'dir.

Türkçede fiillere bir ek geldiği zaman temel olarak kök değişmez. Ancak birtakım eklerde geçici ünlü daralması görülür. Sonu /a/ veya /e/ ünlüsüyle biten fiillere -(I) yor eki geldiğinde bu ünlüler daralır: başla-yor > başlıyor, okuma-yor > okumuyor. Doğru cevap C'dir.

Türkçede ad, öd, yâd, şad gibi birkaç sözcük dışında esasen sözcük sonunda /d/ sesi bulunmaz. Bunların dışındaki kimi sözcüklerin sonundaki /t/ sesi, üzerine ek getirildiğinde /d/ olur. Bu durum hem tek hem de çok heceli sözcüklerde görülür. Üstelik Türkçe ve alıntı sözcüklerde farklı gerekçelerle benzer durum söz konusudur. Tek heceli sözcüklerde: kurt+u > kurdu, art+ı+n+a > ardına, dört+üncü > dördüncü, but+u > budu; ancak sırt+ı+n+a > sırtına, at+ı+m > atım, it+e > ite. İki veya daha fazla heceden oluşan sözcüklerde: kanat+ı > kanadı, geçit+e > geçide, tokat+ı+n+ı > tokadını; ancak kanıt+ı > kanıtı, bulut+a > buluta, yanıt+ı > yanıtı vb.

Doğru cevap A'dır.

Türkçede kurallı olmamakla birlikte gönül, beyin, koyun (göğüs), göğüs, burun, alın, oğul, ağız, bağır gibi sözcüklere ünlüyle başlayan ek geldiğinde ikinci hecedeki dar ünlüler (yani /ı/, /i/, /u/, /ü/) düşer: gönül+ü+m > gönlüm, koyun+u+n+a > koynuna, burun+u > burnu vb. Dilimizde çevir- ve devir- fiillerinin edilgen biçimlerinde de aynı olay görülür: devir- / devril-, çevir- / çevril-. Ancak bu durum, avuç, büyük, küçük, yanıt, çözüm, kömür, düğüm, geyik, buçuk, açık, soluk vb. birçok sözcükte görülmez: geyik+e > geyiğe, kanıt+a > kanıta, düğüm+ü > düğümü, soluk+u+m > soluğum vb.

Doğru cevap B'dir.

Türkçeye eskiden yerleşen yabancı isimler söylendiği gibi yazılır.
Çaykovski, Aristo, Dante, Şarlo, Tokyo, Kolombiya, Çar Nikola, Paris, Nis vb.

Cevap A şıkkıdı.

Topluluk isimleri büüyük harfle yazılmaz. Cevap C şıkkıdır.

Özel adlardan türetilen bütün sözcüklerin ilk harfleri büyük yazılır.
Türkçülük, Türklük, Eskişehirli, Müslümanlık vb.

'Kahvaltı' sözcüğü "İki sözcük birlikte kullanıldığında ses düşmesi, türemesi veya değişmesi
oluyorsa bitişik yazılır." kuralına uyarken diğerleri ". Birleşik sözcüğü oluşturan sözcüklerin biri ya da ikisi de artık asıl anlamlarını yitirmiş, yeni bir anlam kazanmışlarsa bitişik yazılır." kuralına uymuştur. Cevap D şıkkıdır.

Uyumak ve kalmak fiillerinden oluşan B şıkkı "uyuyakalmak" doğru cevaptır.

D şıkkı 'romatizma' birleşik sözcük değildir.

İç, dış, alt, üst, ön, art, büyük, küçük, orta, karşı, sağ, sol, bir, iki, tek,
çift, sıra, gibi sözcüklerin başta olduğu birleşik sözcükler ayrı yazılır. Cevap C şıkkıdır.

"Öyle bir havada gel ki..."  ayrı yazılması gereken bir "ki" eki içermektedir. Cevap E şıkkıdır.

"Mangal da köz bırakmadı yine!" cümlesinde "de/da" eki hal eki olduğundan birleşik yazılmalıdır.

Dilimizde istisna olarak de- ve ye- fiillerinin ünlüleri, bazı eklerle kullanıldığında daralır. Bu durum yazıda gösterilir: de-yor > diyor, ye-y-ecek > yiyecek,de-y-esi > diyesi, ye-y-elim > yiyelim, ye-y-ip > yiyip, ye-y-ince > yiyince vb.

Cevap A şıkkıdır.