TURKİSH LANGUAGE II

Konuşmanın inceliklerini yazıya aktarmak ve verilen iletiyi eksiksiz ve doğru olarak okura ulaştırabilmek için yazılı anlatımda birtakım işaretlere gereksinim duyulur. Yazılı anlatımda okumayı ve anlamayı kolaylaştıran, yazarın okura aktarmak istediği düşünce ya da duygunun doğru ulaşmasına yardımcı olan, sözün vurgu ve ton gibi özelliklerini belirten bu işaretlere noktalama işaretleri denir. Yazı dilinde noktalama işaretlerinin doğru ve yerinde kullanılması, hem yazar hem de okur acısından kolaylık sağlar. Yazar, konuşma dilinde anlaşmayı kolaylaştıran mimik, jest, vurgu, durak, tonlama gibi yardımcı ögeler yerine noktalama işaretlerinden faydalanır. Okur ise bu işaretler yardımıyla anlatılmak isteneni daha rahat ve doğru anlar. Bu işaretlerin yerinde ve uygun kullanılmaması, ya metnin güç veya yanlış anlaşılmasına ya da hiç anlaşılmamasına yol açabilir. Bu yüzden bu konuda dikkatli ve titiz davranılması gerekmektedir. Doğru cevap D’ dir.

-ncl eki yerine geçen noktadan sonra cins isim gelirse küçük harf kullanılır. Bilgisayar kullananlar bu hususta dikkatli olmalıdır. Çünkü bilgisayar programları noktadan sonra gelen her kelimenin ilk harfini çok defa kendiliğinden büyük harfe çevirmektedir. Eğer birden çok sayı, arka arkaya sıra sayı sıfatı olarak kullanılacaksa bu durumda, her sayıdan sonra nokta konabileceği gibi, sayılar arasına virgül veya kısa çizgi ve son sayıdan sonra da nokta konarak aynı anlam kazandırılabilir. Seyhun boylarında ve Aral’ın doğusunda yüzlerce yıldan beri yaşamakta olan Oğuzlar; 11-13. yüzyıllar arasında buradan ayrılarak Azerbaycan, Anadolu ve Balkanlara yerleşmişlerdir. Doğru cevap A'dır.

TDK’nin Yazım Kılavuzu’na göre tamamen büyük harflerden oluşan kısaltmalarda esas olarak nokta kullanılmaz: TBMM, DDY, BMT, ABD, AB, MÖ, MS, İTÜ vb. Ancak T.C., T. vb. bu durumun istisnalarıdır. Doğru cevap A’dır.

Virgül, bu, şu, o zamirleri özne olarak kullandığında bunları işaret sıfatlarıyla karıştırmamak ve anlam karışıklığına yol açmamak için konur:

a. O, genç müşteri danışmanını sevindirdi.

b. O genç, müşteri danışmanını sevindirdi.

Yukarıdaki noktalama biçimleri, (a)' da öznenin "o" zamiri, (b)' de ise öznenin bir işaret sıfatı içeren "o genç" olduğunu göstermektedir. Doğru cevap B’ dir.

Sıralı cümleyi oluşturan cümleler, virgülle ayrılıyor ve kendi aralarında gruplanabiliyorsa bu gruplar birbirinden noktalı virgülle ayrılır. Doğru cevap B’dir.

Alıntı yapıldığında atlanan yeri belirtmek için üç nokta kullanılır. Doğru cevap C’ dir.

Soru bildiren ne, nasıl, nice kelimeleri belgisiz sıfat olarak kullanıldığında soru işareti kullanılmaz (s. 36). Öyleyse, (a) şıkkı yanlıştır. Soru eki her zaman soru bildirmez. Bazen cümlede zarf-fiil işlevinde yapılar oluşturarak cümlenin zarfını oluştururlar. Böyle durumlarda soru işareti kullanılmaz (s. 37). Öyleyse, (b) şıkkı yanlıştır. Soru eki, “güzel mi güzel”, “çirkin mi çirkin”, “ters mi ters” örneklerinde olduğu gibi ikilemelerde pekiştirme amacıyla da kullanılır. Bu durumda soru işareti konmaz (s. 37). Öyleyse, (c) şıkkı yanlıştır. Sıralı, birleşik, girişik, bağlaçlı gibi esasında birden çok cümlenin bir arada bulunduğu cümle tiplerinde, soru işareti en sona konur (s. 37). Öyleyse, (d) şıkkı yanlış, (e) şıkkı doğrudur.

Vurgulanmak istenen özel adlar, bölüm başlıkları veya kitap, makale, köşe yazısı başlıkları vb. tırnak içinde verilebilir. Doğru cevap C’dir.

Tarih belirtirken gün, ay ve yılın rakamla yazıldığı durumlarda bunların arasında nokta yerine eğik çizgi de konabilir. Örneğin 12/03/2012 veya 09/XI/ 2011. Tarih yazımında ay, yazıyla belirtiliyorsa eğik çizgi kullanılmaz. Doğru cevap D’ dir.

Özel isme gelen iyelik, hal ve bildirme eklerinden önce araya kesme işareti konur. Bu yüzden, (a) ve (b) şıkları yanlıştır. Özel isimlere +lAr çokluk eki ile +lI, +lIk, +sIz, +lA-, +lAş- (Adanalı, Müslümanlık, Türkleşmek vb.) gibi yapım ekleri getirildiğinde kesme işareti kullanılmaz. Bu yüzden, (c) ve (d) şıkları da yanlıştır. Doğru cevap E’dir.

Günümüzde kullandığımız noktalama işaretlerinin birçoğu, yazı dilimize Batı’dan, Tanzimat döneminde geçmiştir. Bu işaretleri bizde ilk olarak Şinasi, Şair Evlenmesi (1859) adlı tiyatro eserinde kullanmıştır.

Cümlede yer alan kelime öbeklerini belirginleştirmek amacıyla kullanılan noktalama işareti virgül (,)  işaretidir.

Rakamlardan sonra konursa sıra sayı sıfatlarını türetir; yani -ncI eki yerine geçer. ilgili ifadede de buna örnek bir kullanım görülmektedir.

Öznenin yüklemden uzak düştüğü cümlelerde, özneden sonra virgül konur.

Cümlede benzer veya eş değer öğeler, art arda sıralanıyorsa bunların arasına konur. Yemekten sonra sofrayı evin hanımıyla hizmetçiler yardımlaşa kaldırırlar, sonra sıra kuru üzüm, incir, ceviz içi, incir pestiline gelirdi. (Orhan Kemal, Baba Evi)

Fakat sonraları düşünüp taşındım. Fadime’yi kendime eş bulmadım. Kendi kendime, sana arkadaş lazım, karının ne lüzumu vardı ki, dedim. (Sait Faik)

Niyazi’yle iş bölümü yapmıştık. Sabahtan öğleye kadar bulaşıkları o yıkar, garsonluğu ben yapardım; öğleden sonra bulaşıkları bende, garsonluk onda. (Orhan Kemal, Baba Evi)

Yazarın söyleyeceklerinin tam olarak bitmediği ya da devamını okuyucuların hayal gücüne bıraktığı izlenimini uyandıran cümlelerin sonuna üç nokta konulur.

Soruyu pekiştirmek için soru işaretinden sonra iki nokta konabilir. Örneğin; 
Hiç düşündünüz mü; deniz kızı var da, neden deniz erkeği yok?.. (Sunay Akın,
İstanbul’da Bir Zürafa)

Soru işareti her ne kadar matematiksel soru yazımında kullanılıyor olsa da, matematiksel işlemlerde ve soru çözümünde kullanılan bir noktalama işareti değildir.