TURKİSH LANGUAGE II

Günümüzde kullandığımız noktalama işaretlerinin birçoğu, yazı dilimize Batı’dan, Tanzimat döneminde geçmiştir. Bu işaretleri bizde ilk olarak Şinasi, Şair Evlenmesi (1859) adlı tiyatro eserinde kullanmıştır.

Nokta, anlatılmak istenenleri sırasıyla vermeyi sağlayan sözlerin sınırlarını gösterir. Cümlenin bittiğini göstermek amacıyla cümle sonuna konur.

TDK’nin Yazım Kılavuzu’na göre tamamen büyük harflerden oluşan kısaltmalarda esas olarak nokta kullanılmaz: TBMM, DDY, BMT, ABD, AB, MÖ, MS, ITÜ vb. Ancak T.C., T. vb. bu durumun istisnalarıdır.

Virgül (,)
1. Öznenin yüklemden uzak düştüğü cümlelerde, özneden sonra virgül konur.

2. Cümlede kelime öbeklerini belirginleştirmek için kullanılır.

3. Cümlede benzer veya eş değer öğeler, art arda sıralanıyorsa bunların arasına konur.

4. Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur.

Sıralı cümleyi oluşturan cümleler, virgülle ayrılıyor ve kendi aralarında gruplanabiliyorsa bu gruplar birbirinden noktalı virgülle ayrılır.

Niyazi’yle iş bölümü yapmıştık. Sabahtan öğleye kadar bulaşıkları o yıkar, garsonluğu ben yapardım; öğleden sonra bulaşıkları bende, garsonluk onda. (Orhan Kemal, Baba Evi)

Göktürk ve Yenisey yazıtlarında kullanılan tek noktalama işareti, iki noktadır. İşaret, kendinden sonra bir açıklama ya da birkaç örnek geldiğini bildirir. Bunun dışında söyleyişi etkili kılmak içinde kullanılır.

Tek tırnak işareti, çift tırnak işareti ile aynı köktendir; ancak tek tırnak işareti içine alınan kelime, söz ya da cümle ile etrafındakilerden ayrıldığı vurgulanır.

Uzun Çizgi (–)
Roman, hikâye, masal, tiyatro gibi türlerde kişilerin konuşmaları verilirken kullanılır.
Bu kucaklaşmadan sonra kardeşini kendinden biraz uzaklaştıran annem, sesine nazlı bir küskünlük katarak konuşurdu: – Eee, enişten gitmese buralara yolun düşmeyecek belli ki. (Füruzan, Sevda Dolu Bir Yaz)

Kesme işareti Türkçede Latin harflerinin kabulü (1928) ile kullanılmaya başlanmıştır. İşaretin kullanım alanı zamanla genişlemiştir.

Virgül, bu, şu, o zamirleri özne olarak kullandığında bunları işaret sıfatlarıyla karıştırmamak ve anlam karışıklığına yol açmamak için konur.

Bu, çeşitli çağlardan kalma, çeşitli sonuçlar için yapılmış içinden çıkılmaz karmaşıklıklar bırakılıp yürünürse özel banyolara yaklaşılır. (Halikarnas Balıkçısı, Bütün Eserleri 4 Merhaba Anadolu).

Günümüzde kullandığımız noktalama işaretlerinin birçoğu, yazı dilimize Batı’dan, Tanzimat döneminde geçmiştir. Bu işaretleri bizde ilk olarak Şinasi, Şair Evlenmesi (1859) adlı tiyatro eserinde kullanmıştır.

Cümlede kelime öbeklerini belirginleştirmek için virgül kullanılır.

Virgül, anlama doğrudan etki eden ve cümlede karışmayı önleyen ayırıcı işarettir. Okuyana, ses tonunu ayarlaması ve yazılanları doğru okuyabilmesi için yol gösterir.

Öznenin yüklemden uzak düştüğü cümlelerde, özneden sonra virgül konur.

Cümlede kelime öbeklerini belirginleştirmek için kullanılır.

Cümlede benzer veya eş değer öğeler, art arda sıralanıyorsa bunların arasına konur.

Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur.

Bu, şu, o zamirleri özne olarak kullandığında bunları işaret sıfatlarıyla karıştırmamak ve anlam karışıklığına yol açmamak için konur. 

Çünkü, ama, fakat, ancak gibi bağlaçlar cümleleri birbirine bağlıyorsa bu bağlaçlardan önce virgül konabilir.

Alıntı cümleler tırnak içi yerine virgüllerle de verilebilir.

Konuşma çizgisiyle verilen alıntıların bitiminde kullanılır.

Kelimeler pekiştirme amacıyla tekrarlanıyorsa birbirinden virgülle ayrılır.

Hitap (seslenme) kelimelerinden sonra kullanılır.

Onaylama veya ret bildiren kelimelerden sonra kullanılır.

Bilimsel çalışmalarda kaynakça yazımında kullanılır.

Rakamların yazımında kesirleri göstermek için kullanılır.

Göktürk ve Yenisey yazıtlarında kullanılan tek noktalama işareti, iki noktadır.

İki nokta;

Cümleyle ilgili verilecek örneklerden önce kullanılır

Cümleden sonra, cümle ile ilgili yapılacak açıklamadan önce kullanılır

Karşılıklı konuşma bölümlerinde konuşucuyu bildiren kelimenin sonunda kullanılır

Ses bilgisiyle ilgili çalışmalarda ünlünün uzun olduğunu göstermek için ünlüden sonra konur

Matematikte bölme işlemi işareti olarak kullanılır

Genel ağ adreslerinde kullanılır

Virgül;

Konuşma çizgisiyle verilen alıntıların bitiminde kullanılır

Üç nokta; sözün istenmeyen şekilde bittiğini, kesik cümlelerde okuyana bırakılan parçayı göstermede, ayıp karşılanan kelimelerin yerine, metinlerin okunamayan yerlerini göstermede kullanılan yardımcı işarettir.

Metin içinde vurgulama amaçlı kullanılan ayırıcı işaret tırnak işaretidir.

Kesme işareti Türkçede Latin harflerinin kabulü (1928) ile kullanılmaya başlanmıştır. İşaretin kullanım alanı zamanla genişlemiştir.

Nokta, anlatılmak istenenleri sırasıyla vermeyi sağlayan sözlerin sınırlarını gösterir.