SÖZLÜ ANLATIM

Konuşma, insanın duygularını, düşüncelerini sese dayalı bir dizge halinde sunması, başka bir deyişle anlamlı parçalara dönüştürülmüş seslerden yararlanarak düşüncelerini ifade etmesidir.

Kulağa hitap eden konuşma; verilmek istenen mesajın niteliğine uygun tonlama, vurgu gibi sese dayalı unsurlarla olduğu gibi jest ve mimik gibi bedene dayalı destekleyici unsurlarla birlikte bütünlenir.

Düşüncenin; resim, heykel, müzik gibi ifade araçları bir kenara bırakılırsa dil olmadan gerçekleşemeyeceği yargısı, dilbilimi çevrelerinde hâkimdir (Aksan, 2000: 53-54). Öyleyse düşüncelerin düzenlenmesi ve iletilmek istenen mesajın en doğru ve etkin biçimde ortaya konulabilmesi için konuşmanın niteliği çok önem- lidir. Düşünme ve konuşma arasındaki bu sıkı ilişkide, diğer taraftan, doğru, yerinde ve başarılı bir konuşmanın da insanın düşünme süreçlerine etkide bulunduğu söylenebilir.

Langue, insan dilinin toplumsal yönünü ifade eden dildir.

Parole, insan dilinin bireysel yönünü ifade eden sözdür. 

Konuşma sesleri, akciğerlerden başlayıp ağız ve burunda sona eren solunum yollarında sıralanmış organlara çarpıp veya sürtünüp seda haline geldikten sonra en son olarak bir kalıptan, engelden geçip ağızdan çıkan titreşimlerdir (Ergin, 1990: 30).

Harfler ve sesler sıklıkla birbirine karıştırılır. Harfler, seslerin yazıda gösterilme biçimleri, sembolleri, işaretleridir.

Ciğerlerden gönderilen havanın ağız ve burun yolundaki ses aygıtlarının yardımıyla ağızdan çıkarken konuşma sesi biçimlerini almasıdır.

Titreşen her nesnenin 1 saniyedeki yalın titreşimleridir. Ölçü birimi Hertz’dir. İnsanlar 20 ile 20 000 Hertz arasındaki ses dalgalarını algılayabilirler.

Titreşen, ses veren varlığın titreşim sayısının az ya da çok oluşuna tonlama denir (Toklu, 2003: 35). Tonlama, iletilmek istenen mesajın, duygunun doğru şekilde dinleyiciye ulaşmasına, dinleyici üzerindeki etkisinin artmasına yardımcı olur.

Tonlamanın işlevleri arasında heceler arasındaki vurgu farklarına işaret etmek, dinleyenlere, yeni ve farklı olanı kavrama, konuşmanın akışını kestirme vb. bakımlardan ipuçları vermek, konuşmanın dil bilgisini ve söz dizimsel yapısını bu yolla daha yetkin biçimde algılayabilmek yer almaktadır.

İletilmek istenen mesaja, oluşturulmak istenen duygu değerine bağlı olarak konuşmacının cümle düzeyinde yaptığı tonlamalara ezgi denir (Toklu, 2003: 35).

Sözcüklerde ve sözcük öbeklerinde bazı hecelerin, cümlenin bütününde de bazı sözcüklerin diğerlerine göre daha yüksek tonda seslendirilmesidir.

Özellikle vurgulanan bir yargının, mesajın, yüksek tonlu ifadenin veya bir so- runun ardından gelen kısa süreli sessizliktir.

Bir sesi başka seslerden ayırmamızı sağlayan fiziksel niteliğe tını ya da renk denir.

Pes; kulağa kalın, yavaş, alçak gelen sesler için kullanılırken tiz; kulağa ince, hızlı, yüksek gelen sesler için kullanılır. Bu ayrım seslerin oluşturduğu titreşimlerin sıklığına göre belirlenir. Titreşimlerin sıklığı azaldıkça sesler pesleşir, sıklığı arttıkça da sesler tizleşir.

Doğru, güzel, iyi bir sesin sahip olması gereken temel fiziksel özellikler şöyle sıralanabilir:

• İşitilebilirlik
• Esneklik
• Akıcılık
• Hoşagiderlik

Sesleri doğru çıkarmak, yine o sesleri sözcüklere dönüştürürken doğru boğumlamak, sözcükleri cümlelere dönüştürürken iletilmek istenen mesaja göre doğru vurguları yapmak açık konuşmanın fizyolojik yönünü ilgilendirir ve başarılı bir konuş- ma için gereklidir.

Sesin niteliği ve niceliği bakımından kuvvetsiz konuşmanın sonucu ortaya çıkan, bazen konuşmacının mizacının etkisiyle kendisini gösteren üslupa monoton üslup denir.

Beden dili; iletişim sürecinde dinleyicinin algısını etkileyen el, kol, baş, yüzdeki her bir uzuv ve diğer vücut azalarının hareketleridir.

Beden, sözlü iletişim sürecine jest ve mimik aracılığıyla katılır. Jest; belirli hislerin sonucu olarak elde, kolda ve başta meydana gele hareketlerdir. Mimik; belirli hislerin sonucu olarak yüzde, yüzü oluşturan organlarda meydana gelen hareketlerdir.

Beden dilini, görsel yönü en az konuşma kadar önemli olan tiyatro gibi alanlar dışında, konuşmanın destekleyici ve yardımcı ögesi olarak düşünmek gerekir. Bu noktada, beden dili ne konuşmanın önüne geçecek şekilde abartılı ne de konuşmanın gerektirdiği vücut hareketlerden yoksun olmalıdır. Kişi, sözlü iletişim sırasında vücut hareketlerini doğru biçimde kontrol etmelidir.

Hazırlıksız konuşmalar günlük hayatta en çok karşılaşılan, genellikle iki kişi arasında geçen ve karşılıklı konuşma olarak da adlandırılan konuşmalardır.

Açık oturumda amaç, ortak bir sonuca varmak değil; önceden belirlenen konuyu çok yönlü olarak ele almaktır. Açık oturumun süresi, şartlara göre değişmekle birlikte, genellikle iki saati geçmeyecek şekilde belirlenir.

Panelin açık oturumdan farkı, sırayla söz alan panelistlerin ardından panelistlerin birbirlerine ve izleyicilerin/dinleyicilerin panelistlere sorular yöneltmeleridir.

Forumu diğer benzer konuşma türlerinden ayıran en önemli özelliği, dinleyicilerin, forum süresince yönetici kontrolünde söz alarak
soru ve görüşlerini ifade edebilmeleridir.

Sempozyumda amaç, herhangi bir konuyu tartışmaktan çok konuya açıklık ya da çözüm getirmektir.

Asalak ses, sözcük ya da ifadeler, sözlü anlatımda içeriğin önüne geçebilir, bunun sonucunda da dinleyiciyi konuşmanın içeriğinden uzaklaştırabilir. Bunlar içerisinde bazıları konuşmanın akışı içesinde az veya çok anlayışla karşılanabilirken ıı, hı vb. sesler ve özellikle de son yıllarda gençler arasında yaygınlaşan artı, dermişim vb. sözcükler dinleyici üzerinde daha olumsuz etkilere neden olmaktadır.