TURKİSH LANGUAGE I

Bir dilin zenginliği; ne sözcük sayısının çokluğuyla ne o dili konuşan insan sayısının faz­lalığıyla ne de dilin konuşulduğu coğrafyanın genişliğiyle ilgilidir. Dillerin zenginliğinin başta gelen ölçüsü çeşitli duygu, düşünce ve kavramları anlatabilme gücüdür. Duygu, dü­şünce ve kavramları dile getirebilmek için sözcük sayısının çok olması önemli olmakla birlikte, bundan daha önemlisi dilin sözcük türetme ve soyutlama gücüdür. Dilin kuralla­rına ve yapısına uygun sözcük türetme de soyutlamalar yapma da insanların dil bilinciyle ilgili durumlardır. Eğitimini yabancı bir dille yapmış, ana dilini ancak günlük hayatta ve aile içi iletişimde kullanan kişilerde ana dili bilinci yeterince oluşamayacağı için bu ki­şilerin türetme ve soyutlamaları çoğunlukla dilin kurallarına uygun olmaz. Fakat hiçbir eğitim almamış ve yabancı bir dilin bozucu etkisinden uzak kalmış, yalnızca ana diliyle hayatını geçiren bir kişinin türetme ve soyutlamaları ana dilinin kurallarına genellikle uygun olur. Doğru cevap D’ dir.

Dilin imkânlarını ve inceliklerini yetkin bir biçimde kullanıp duygu ve düşüncelerini insanları etkileyebilecek bir üslupta aktarabilen kişiler, o dilin sanatçısı olurlar. Yani şiir, hikâye, roman gibi. dile ve yazmaya dayalı sanat ürünlerinin iyi ve akıcı olması büyük ölçüde yazarın dili kullanımıyla ilgilidir. Dil kullanımı, cümlelerin düzgün kurulması ya da noktalama işaretlerinin yerli yerinde kullanılması demek değildir. Dilin güzel kullanımı; anlam inceliklerine dikkat edilerek duygu ve düşüncelerin muhatap kişi ya da kitleyi etkisi altına alacak biçimde ve dil kurallarına uygun olarak ifade edilmesidir. Doğru cevap A’ dır.

Atasözleri de deyimler gibi kalıplaşmış ifadelerdir. Ancak kalıplaşmanın biçimin­de bazı farklılıklar vardır. Atasözlerindeki kalıplaşma deyimlere göre daha sıkıdır. Deyimlerde yer alan sözcükler başta, ortada ve sonda birtakım değişiklikler göste­rebilirler. Doğru cevap B’ dir.

Deyimler, kavramlarla ilişkilendirilerek sınıflandırıldığında toplum için hangi kavramın daha meşgul edici olduğu da anlaşılmaktadır. Mesela bir sözlük “acele” kavramıyla ilgili ola­rak şu deyimleri sıralamıştır: Eli çabuk tutmak, bir çırpıda yapmak, sıcağı sıcağına…, bugün­den tezi yok, aceleye gelmek, ayağı üzengide, tez elden, ateş almaya gelmek, yel yeperek yelken kürek, mürekkebi kurumamak, ayağının tozu ile, yangından mal kaçırır gibi, ayağını çabuk tutmak, dün bir bugün iki, başı bacadan aşmadı ya, iki ayağını bir pabuca sokmak, gaza bas­mak, içi tez, dar yürekli vb. Bir kavramla ilgili olarak bu kadar deyim türetilmiş olması, bizi bu kavramın insanların zihnini fazlaca meşgul ettiği sonucuna ulaştırır. Yılanın başı küçükken ezilir ise bir atasözüdür. Doğru cevap C’ dir.

Atasözlerinin Dil ve Üslup Özellikleri: Sözlü kültür ortamlarının ürünü olarak ortaya çıkan atasözleri, yoğun bir bilgiyi hatırda tutmak ve aktarmakla görevlidirler. Bu yüzden atasözlerinde kısalık, düşünceyi en az söz­cük ile ve keskin bir anlatımla vermek için belirgin bir kuraldır. Atasözlerinde gereksiz görülecek bir sözcüğe rastlanmaz. Az sözcükle çok şey anlatma, atasözlerinin en belirgin yapı ve anlam özelliğidir denebilir. Bu özellikten dolayı atasözleri genellikle bir ya da iki cümledir. Atasözleri ağızdan ağza nakledilmekten dolayı kalıplaşırlar ve hiçbir sözcüğü değişti­rilemez ve atılamaz duruma gelirler. Eş anlamlısı bile olsa atasözünün bir sözcüğü değişti­ğinde üslubunun değiştiği ve etkisinin azaldığı görülür: “Pişirdiği aş olaydı, başımı yaran taş olaydı” atasözünde aş sözcüğü eş anlamlısı olan yemek ile değiştirilirse sözün büyüsü kaybolacaktır. Doğru cevap B’ dir.

İkileme, anlatım gücünü artırmak, anlamı pekiştirmek, kavramı zenginleştirmek amacıy­la aynı sözcüğün tekrar edilmesi veya anlamları birbirine yakın veya karşıt olan ya da ses­leri birbirini andıran iki sözcüğün yan yana kullanılmasıdır. Öyleyse uzun uzun bir ikileme örneğidir. Doğru cevap C’ dir.

İkileme, anlatım gücünü artırmak, anlamı pekiştirmek, kavramı zenginleştirmek amacıy­la aynı sözcüğün tekrar edilmesi veya anlamları birbirine yakın veya karşıt olan ya da ses­leri birbirini andıran iki sözcüğün yan yana kullanılmasıdır. Doğru cevap A’ dır.

Pek çok dünya dilini etkilemiş ve onlara sayısız sözcükler vermiş olan Türkçe, yalnızca Arapça ve İngilizce karşısında gerilemiştir. Bunun nedeni de din, teknoloji ve moda ya da özentidir. Bu durumun çok ilgi çekici bir örneği olarak Türkçe sözlükteki m madde­sini gösterebiliriz. Bilindiği üzere Türkçede m sesiyle sözcük başlamaz ancak m maddesi Türkçe sözlüklerin en hacimli maddesidir ve bu madde altındaki sözcüklerin çok büyük bir kısmı Arapçadan alınmadır. Doğru cevap D’ dir.

Dilin söz varlığının hiç azımsanmayacak ve ihmal edilmeyecek bir bölümünü de uzman­ların alkış ve kargış dediği dua ve beddualar oluşturmaktadır. Alkış, günümüzde biraz değişik bir anlamla kullanılmaktadır. Bugün bir hareketi veya durumu beğenmeyi, onay­lamayı göstermek üzere yapılan hareketi ifade eden alkış sözcüğü, eski dilde dua anlamına kullanılmıştır. Alkamak “övmek”, alkış ise “övgü” demektir. Alkamak fiilinin zıt anlamlısı olarak kullanılan kargamak ise “beddua etmek”, bu sözcükten türetilmiş olan kargış ise “beddua” anlamındadır. Alkış ve kargışlar nesir ya da nazım olabilir, ancak manzum özellikler gösterenler ya­zılı metinlerimizde de karşımıza çıkar. Dede Korkut Hikâyeleri bu bakımdan örnek bir metindir ve içerisinde alkış- kargış olarak kabul edilecek bölümler vardır. Verilen örnek Dede Korkut’tan alınmış manzum bir alkış örneğidir. Doğru cevap A’ dır.

Türkçe, eklemeli diller grubunun en tipik üyesidir. Birkaç küçük ve nedenleri anlaşılabilir ses değişikliği yaşamış sözcük dışında, Türkçede sözcük kökleri değişmez ve sabit köklere çeşitli yapım ekleri getirilerek yeni sözcükler türetilir. Türkçenin eklerle karşı­ladığı anlamlar, pek çok dilde bir ya da birkaç sözcükle karşılanabilmektedir. Bu durum Türkçeye bir kıvraklık vermekte ve bir cümle içerisine yoğun düşünceleri sığdırma imkânı sağlamaktadır. Bu durumu Doğan Aksan(1987). Türkçenin Gücü adlı eserinde şöyle örneklendirir: “Eylem çekimlerinde de başka başka kiplerin ve zamanların anlatımında çeşitli görevler gören Son eklerin art arda gelerek sıkça kaynaştığına tanık olunur. Böylece, Alman­ca gibi bükümlü bir dile eksiksiz çevrilmesi gerektiğinde, Türkçe yazmışmışım gibi, tek bir sözcük durumundaki bir çekimli eylem ich soll, wie es heisst, geschrieben haben biçiminde, birbirinden ayrı altı ögeyle aktarılabilir.” Buna benzer bir karşılaştırmayı “açıklayamayaca­ğım” sözcüğüyle yapacak olsak yine benzer durumlarla karşılaşırız. Bu sözcük İngilizcede “I can not explain” şeklinde dört sözcüklü bir cümle ile Farsçada ise “Mümkin nehahed bud ki bitüvanem biyayem” cümlesiyle karşılanabilecektir. Verilen örneklerde de Türkçede tek bir sözcük halinde olan çekimli eylem İngilizcede altı sözcükle ifade edilmiştir. Bu anlamlar ekler yoluyla sağlanmış olduğu için doğru cevap A’ dır.

Türkçe yapı bakımından eklemeli dil grubundandır.

Atasözü , bir gözlem ve tecrübenin sonucunda ortaya çıkmış ve zamanla herkesçe benimsenmiş bir yargıyı dile getirir. Yaşanmış bir takım olaylardan , sonrakı kuşakların ders almasını sağlamaya çalışır , bir öğüt verir. Bazı deyimlerde yargı bulunsa da genelde deyimler yargısız ifadelerdir. Kısaca deyimler daha çok benzetme , kıyaslama yoluyla bir durumu açıklamak; atasözleri ise bir durum veya olayı tecrübeye dayalı bir yargıya bağlamak amacıyla kullanılırlar.

Birleşik sözcüğü oluşturan iki sözcük de değiştirilemezken , deyimi oluşturan sözcüklerden biri zaman zaman değiştirilebilir.

Türkçedeki deyimlerin büyük bir kısmı mastarla biter

Atasözlerinde gereksiz görülecek bir sözcüğe rastlanmaz

İkilemelerde kullanılan sözlerin yerleri değiştirildiğinde asıl yapının verdiği anlam inceliğini veremezler

Cins adlarından pek çok ikileme kurulmaktadır: öbek öbek , sıra sıra , dizi dizi , dağ taş , yol yolak vb...

Eksiz olanlar : top top kumaş , deste deste para , çuval çuval un

Bir şeyi anlatmak için ona benzetilen başka bir şeyin adını eğreti olarak kullanma , eğretilemeye istiare denir.

Toplumda belli bir sosyal sınıfa mensup olanların , daha çok toplum dışı olarak algılanan ve damgalanmış grupların , toplumun diğer kesimlerinden ayrılmak veya gizlenmek içgüdüsüyle kendilerine sözcük ve deyimlerle oluşturdukları konuşma sistemidir