TURKİSH LANGUAGE I

Çatıları, öznenin ve nesnenin durumuna göre dönüşlü, edilgen, işteş, ettirgen çatılar olarak daha ayrıntılı bir şekilde sınıflandırabiliriz. Doğru cevap D'dir.

Eylem ya da ad soylu sözcüklere gelerek bağlı oldukları sözcük öbeklerine göre, sözcükler arasında durum, iyelik, çokluk, kip, zaman, kişi, sayı vb. geçici ilişkiler kuran, görevsel bağımlı biçim birimlerine çekim ekleri denir. Doğru cevap D'dir.

İyelik ekleri, adın belirttiği nesne ya da kavramın, altı kişiden (ben, sen, o; biz, siz, onlar) birine ait olduğunu gösterir. İyelik eki almış sözcükler, isim tamlamalarında tamlanan ögeyi oluştururlar. İyelik ekleri çokluk eklerinden sonra, durum eklerinden önce gelir. Doğru cevap E'dir.

Türemiş karmaşık sözcüklerin yapısının yani sözcüğü oluşturan sözcükten daha küçük biçim bilgisel ögelerin diziliş, bir araya geliş biçimlerinin bir tür sözcük sentaksının (söz dizimi) araştırılması sözcük yapımını tanımlar. Doğru cevap D'dir.

Gövdeler, biri bağımsız biçim birim olmak üzere, en az iki biçim birimden oluşan yani bir veya daha fazla ek alan kök biçim birimlerdir.

-Ar: başar-, ever-, onar-, suvar-.

Çatıları, öznenin ve nesnenin durumuna göre dönüşlü, edilgen, işteş, ettirgen çatılar olarak daha ayrıntılı bir şekilde sınıflandırabiliriz. Dönüşlü, edilgen, işteş çatılar özneye, ettirgen çatılar ise nesneye yöneliktir.

Örnekseme, özellikle ses ve biçim bakımından yabancı sözcükleri model alarak yerli biçim birimlerle sözcük üretilmesidir.

Türkçede de ayılmak, bayılmak sözcüklerindeki {-l-} ögesinin edilgenlik eki olduğu sezinlenmiş ve ters türetme yoluyla argoda kullanılan *ay- ve *bay- sözcükleri yapılmıştır. Örneğin, “Yeter artık, baydın.” Ya da “Son anda aydım.” gibi.

Yerlileştirme (halk etimolojisi): Halkın, anlamını bilmediği ya da unuttuğu bir sözcüğü ses ve anlam bakımından kendi dilinin sözcüklerinden birine benzetmesidir. Çorum sözcüğünün, çoğu Rum’dan, İstanbul’un İslam ve bol sözcüklerinden geldiği açıklaması birer yerlileştirme etimolojisi örneğidir.

Zamirler, başka dillerden Türkçeye kopyası olmayan tek sözcük türüdür.

Başlangıçta kişi adı, marka adı vb. özel ad olan sözcükler genelleşerek belirli bir türün genel adı hâline gelebilir. Vimlemek (marka adından) özel ismi bu yolla dilin söz varlığına girmiştir.

söz-cük kelimesi addan ad yapan ek almıştır.

bir-im-i sözcüğü de yapım eki ve çekim eki alarak türemiştir.

çek- sözcük birimi köktür ve yapım eki ve çekim eki almıştır.

Bağımlı biçim birimler (ek) ise tek başlarına kullanılamayan biçim birimlerdir.
Bağımlı biçim birimler görevlerini yerine getirebilmeleri için bağımsız biçim birimlerine ihtiyaç duyarlar. Örneğin, “kızlar eve gitti.” cümlesinde “kız, ev, git” bağımsız biçim birimlerken sözcüklere eklenen “-lar, -e, -ti” ekleri bağımlı biçim birimlerdir.

Gövdeler, biri bağımsız biçim birim olmak üzere, en az iki biçim birimden oluşan yani bir veya daha fazla ek alan kök biçim birimlerdir. Örneğin; geçit, gelinlik, geliştiril- sözcükleri geç-(i)-t, gel-(i)-n-lik, gel-(i)ş-tir-(i)l- biçim birimlerinden oluşan gövdelerdir.

Kök ve gövdeler, az sayıda örnekte göç ve göç-, güreş ve güreş- vb. hem ad hem de eylem olabilmektedir.

İki ettirgen çatı üst üste gelerek çift geçişli eylemler kurabilir. Daha fazla sayıda
ettirgenlik eki de üst üste gelebilir. Örneğin; yaptırt-(<yap-tır-t), aldırttır-(<al-dır-ttır-) vb.

Kirlenmek sözcüğünün kök ve gövdelere ayrılışı kir-len-me-k şeklindedir.

Bu seçenekteki kelimeler addan ad yapan yapım ekleri almışlardır.