TURKİSH LANGUAGE I

Ad Çekim Ekleri: Ad ya da ad soylu sözcüklere ad çekim eklerinin, yani durum, iyelik, çoğul, soru ve aitlik eklerinin eklenmesine ad çekimi adı verilir. Örneğin ev sözcüğü söz diziminde ev-e (durum eki), ev-im (iyelik eki), ev-ler (çoğul eki), ev mi? (soru eki), ev-deki (aitlik) gibi farklı ekler alarak çekime girer. Ev-leri-n-i sözcüğünde de her hangi bir yapım eki bulunmayıp çekim eklerinden de sırasıyla 3. çoğul iyelik eki ve belirtme durum eki bulunmaktadır. Doğru cevap A’ dır.

Genelleşme: Başlangıçta kişi adı, marka adı vb. özel ad olan sözcükler genelleşerek belirli bir türün genel adı hâline gelebilir. Türkçede jilet (tıraş bıçağı yapımcısı İngiliz Gilette’in adından), neskafe (tescilli Nescafé ürün adından) sanayağı (marka adından), selpak (marka adından), vimlemek (marka adından) gibi özel adlar bu yolla dilin söz varlığına girmiştir. Bu örnekte de bir kişi adından bir ürün adı yapılmıştır. Doğru cevap B’ dir.

Karma: Karma, iki sözcüğün hecelerini ya da parçalarını, genellikle ilk bileşenin birinci, ikinci bileşenin ikinci parçasını bir araya getirerek yeni sözcük oluşturma yoludur. arge (< araştırma + geliştirme), ordonat (< ordu + donatım), eltel (< el + telefonu ) vb. Karmada bileşenler biçim bilgisel ögeler değildir. Burada da benzer bir süreç söz konusudur. Pozitif sözcüğünün ilk kısmı ile elektron sözcüğünün son kısmından bunların anlamlarından farklı bir anlama gelen yeni bir sözcük oluşturulmuştur. Doğru cevap C’ dir.

Tür ve Görev Bakımından Sözcük Türleri: Türkçede sözcükler geleneksel olarak ad, sıfat, zarf, zamir, edat, bağlaç, ünlem ve eylem olmak üzere sekiz türde toplanmaktadır. Adlar, sıfatlar, zamirler, zarflar ve ünlemler ad soylu sözcüklerdir, ad çekim ekleri alabilirler. Doğru cevap E’ dir.

Kökler, kendilerinden daha küçük anlamlı parçalara ayrılamayan, sözlüksel anlam taşıyan ve bir sözcük türüne ait olan biçim birimlerdir. Balık sözcüğü daha küçük anlamlı parçalara ayrılamazken diğer sözcükler ayrılabilir. Doğru cevap A'dır.

Yapım/türetim ekleri yeni sözcükler yapma görevi bulunan eklerdir. Yeni sözcükler yapılırken sözcük türü değişebilir. Yatak adının kökü yat- eylemidir. Diğer seçeneklerde böyle bir değişim görülmemektedir. Doğru cevap B'dir.

Addan eylem yapma ekleri, ad tabanlarından köken anlamıyla bağlantılı yeni eylem gövdeleri yapan eklerdir. Yokla- eyleminin kökü yok adıdır. Doğru cevap D'dir.

Zarf fiiller eylemlerden geçici olarak türetilen zarf işlevindeki sözcüklerdir. Zarf fiiller zarf ve eylem özelliklerini birlikte gösterebilir. Gittikçe sözcüğü zaman anlamı taşıyan bir zarf fiildir. Doğru cevap C'dir.

Karma, iki sözcüğün hecelerini ya da parçalarını, genellikle ilk bileşenin birinci, ikinci bileşenin ikinci parçasını bir araya getirerek yeni sözcük oluşturma yoludur. Pokemon sözcüğü de bu şekilde oluşmuştur. Doğru cevap E'dir.

Kısaltma, sözcüklerin ilk harflerinin tamamının veya bir bölümünün bir araya getirilmesi ile oluşturulur. Scuba sözcüğü de bu şekilde oluşturulmuştur. Doğru cevap D'dir.

Başlangıçta kişi adı, marka adı vb. özel ad olan sözcükler genelleşerek belirli bir türün
genel adı hâline gelebilir. Vileda sözcüğü de bu şekilde oluşmuştur. Doğru cevap C'dir.

Yan anlam (ikincil anlam), sözcüğün, temel anlamla ilişkili edindiği bir başka anlam,
yansıttığı yeni bir kavramdır. Ayak sözcüğü de bu tümcede bu anlamda kullanılmıştır. Doğru cevap B'dir.

Edatlar, kendilerinden önceki ad soylu sözcüklere yalın (başka, gibi, içre, ile, üzere), yaklaşma (doğru, göre, kadar, ilişkin, karşı, rağmen), uzaklaşma (başka, beri, bu yana, dolayı, itibaren, önce, sonra), ilgi (gibi, için, ile, kadar) vb. ad durum ekleriyle bağlanarak cümle ögesi olabilen veya diğer sözcük ve sözcük öbekleriyle ilişki kuran, anlamdan çok görev yönü ağırlıkta olan çekimsiz sözcüklerdir. Soruda verilen kadar sözcüğü de bu türde bir sözcüktür. Doğru cevap A'dır.

Gövdeler biri bağımsız biçim birim olmak üzere, en az iki biçim birimden oluşan yani bir veya daha fazla ek alan kök biçim birimlerdir.

Tabanlar, eklerin, yani bağımlı biçim birimlerin eklendiği yalın sözcükler, yani bağımsız biçim birimlerdir. Tabanlar kök veya türemiş sözcük olabilir. Göz, gözlük sözcüğünün tabanıdır.

Ekler herhangi bir sozcük türüne dahil olmayan, yani eylem, ad (isim), sıfat, zarf vb.sozcük türlerinden birine girmeyen bağımlı biçim birimlerdir.

Yeni sözcüklerin yapımında çok kullanılan veya çok sayıda sözcükte bulunan eklere işlek ekler denir.

Addan ad yapma ekleri ad kök ya da gövdelerinden köken anlamıyla bağlantılı yeni ad gövdeleri yapan eklerdir. Oyna kelimesi ise addan eylem yapma ekiyle oluşturulmuştur. Doğru cevap B'dir.

Eylemden ad yapma ekleri, eylem kök ya da gövdelerinden, köken anlamıyla bağlantılı yeni ad gövdeleri yapan ve sayıca en fazla olan eklerdir. C şıkkında verilen önemsemek kelimesinin kökü ise eylem değildir. Doğru cevap C'dir.

Eylemden ad yapma ekleri, eylem kok ya da gövdelerinden, köken anlamıyla bağlantılı yeni ad gövdeleri yapan ve sayıca en fazla olan eklerdir.