TURKİSH LANGUAGE I

Bakıcı, yakıt, gezi ve yapıcı kelimelerinde eylemden ad yapma eklerine örnekler görülmektedir. Yolsuz kelimesinde "yol" adına -suz eki gelmiş ve addan ad yapmıştır. Doğru cevap D seçeneğidir.

es-inti kelimesinin kökü es- eylemidir. Esinti kelimesi ise bir addır. Kelimeye gelen -inti eki, eylemden ad yapma ekidir. Doğru cevap C seçeneğidir.

B seçeneğindeki "görmeden" kelimesinde bulunan -mAdAn eki, zaman anlamı taşıyan zarf fiil ekidir. Diğer seçeneklerdeki zarf fiil ekleri tarz ve bağ anlamı taşımaktadır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Örnekseme, özellikle ses ve biçim bakımından yabancı sözcükleri model alarak yerli biçim birimlerle sözcük üretilmesidir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yavaşça kelimesi bir eylemi nitelediği için zarf görevindedir. Doğru cevap E seçeneğidir.

yetiyordu, konağın, etkilendim, uçurtma sözcüklerinin kökleri fiildir. (yet-, kon-, et-, uç- ) Yerleştirildi sözcüğünün kökü yer ise isimdir. (ad)

‘’Bir’’ ad kökünden yapım eki getirilerek oluşturulan gövdelerden bir-lik ad gövdesi, diğerleri fiil gövdesidir. Bir-ik-mek, bir-ik-tir-mek, bir-leş-mek, bir-leş-tir-mek

Biçim bilgisinde belirtildiği gibi sözcüklerin yapısında yer alan temel kavramlar şunlardır: Kök, Gövde, Taban, Ek. Vurgu, sözcüklerin yapısıyla ilgili değildir, seslerle ilgilidir.

‘’oynamaya ‘’ sözcüğünde hem yapım hem de çekim eki bulunmaktadır. Oyun isim köküdür, ona –a yapım eki getirilerek fiil türetilmiştir. Oyun-a-mak>oynamak

yet-iş-kin, baş-ar-ı, çalış-arak, konuş-tur-ul-mak, zor-la-ma-sız

Diğer seçeneklerde eylemi kimin yaptığı belli değilken, B seçeneğinde özne ihtiyar adamdır. Diğerlerinde aslında nesne olan sözcük, özne görevindedir, cümlede sözde özne bulunmaktadır.

Özgür sözcüğünün türetilişiyle ilgili herhangi bir bilimsel bilgi bulunmamaktadır, kasıtlı yaratılan sözcüklerdendir.  Ordonat sözcüğü ordu ve donatım sözcüklerinin karmasıdır. Ödül derleme, arzu kopyalama, görkem de tarama sonucu dile kazandırılmış sözcüklerdir.

Çeşitli bilim, sanat ve meslek alanlarında kullanılan özel anlamlı sözcüklere terim denir. Nota sözcüğü, müzik sanatına özgü bir sözcüktür.

bazıları, kaçını, ne, hiçbirimiz zamir olan sözcüklerdir. Başka sözcüğü ise işler sözcüğünü tamamlayan sıfattır.

çok iyi insanlar, çok güzel şiirler, çok çalışkan öğrenciler, çok kaliteli mallar sözcük grupları sıfat tamlamasıdır ve çok sözcüğü sıfatları derecelendirmiştir. Çok iyi oynadı sözünde ise çok sözcüğü fiili derecelendiren bir zarftır.

Biçim birim: Daha küçük birimlere ayrılamayan ses ve yapı yönünden anlamlı en küçük ögelerdir. Geleneksel dil bilgisindeki sözcük ve ek kavramlarını birlikte ifade eder. Örneğin; evlilikten sözcüğü ev-li-lik-ten biçiminde dört biçim birimden oluşur. Bu örnekte, ev sözcüğü kök biçim birimdir. Verilen sözcüklerdeki biçimbirim yapısı şöyledir: bi-gi-li-lik (4 biçim birim), sıra-dan-lık (3 biçim birim), su-suz-luk (3 biçim birim), akıl-lı-lık (3 biçim birim), alabalık (2 biçim birim). Doğru cevap A’ dır.

Bağımsız biçim birimler (kök / kök biçim birim): Tek başlarına kullanılabilen biçim birimlerdir. Bağımlı biçim birimler (ek) ise tek başlarına kullanılamayan biçim birimlerdir. Bağımlı biçim birimler görevlerini yerine getirebilmeleri için bağımsız biçim birimlerine ihtiyaç duyarlar. Örneğin, “kızlar eve gitti.” cümlesinde “kız, ev, git” bağımsız biçim birimlerken sözcüklere eklenen “-lar, -e, -ti” ekleri bağımlı biçim birimlerdir. Sıradan sözcüğünde, gövdenin anlamıyla bağıntılı olan kök biçim ‘sıra’ dır. Doğru cevap B’ dir.

Gövde: Gövdeler, biri bağımsız biçim birim olmak üzere, en az iki biçim birimden oluşan yani bir veya daha fazla ek alan kök biçim birimlerdir. Örneğin; geçit, gelinlik, geliştiril- söz­cükleri geç-(i)-t, gel-(i)-n-lik, gel-(i)ş-tir-(i)l- biçim birimlerinden oluşan gövdelerdir. Bu tür sözcükler yapısına göre türemiş sözcükler olarak da bilinir. Herhangi bir kökten çeşitli eklerle çok sayıda gövde yapmak mümkündür. Verilen örneklerde türemiş sözcük olan susuz sözcüğüdür. Doğru cevap D’ dir.

Gövde: Gövdeler, biri bağımsız biçim birim olmak üzere, en az iki biçim birimden oluşan yani bir veya daha fazla ek alan kök biçim birimlerdir. Taban: Tabanlar, eklerin, yani bağımlı biçim birimlerin eklendiği yalın sözcükler, yani bağımsız bi­çim birimlerdir. Tabanlar kök veya türemiş sözcük olabilir. Aşağıdaki örnekte göz, gözlük sözcüğünün; gözlük, gözlükçü sözcüğünün; gözlükçü ise gözlükçülük sözcüğünün tabanıdır. Öyleyse soruda geçen bilgililik sözcüğü içindeki bilgi hem gövde hem de tabandır. Doğru cevap E’ dir.

Eylemden Eylem Yapma Ekleri: Eylemden eylem yapma eklerini, eylem tabanlarına gelerek yeni eylemler yapan özel söz dizimsel işlevleri bulunan yapılar olarak tanımlayabiliriz. Bu eklerin çatı adı verilen özel görünümleri vardır. Çatı ekleri cümle içinde yüklemin özne veya nesne ile ilişkisini belirler. Çatıları çok genel olarak bir cümlede yüklemin gösterdiği eylemin özne tarafından yapıldığını gösteren etken çatı ve cümlenin dil bilgisel (sözde) öznesinin yüklemin bildirdiği eylemden etkilendiğini veya eylemin hedefi olduğunu gösteren edilgen çatı olarak ikiye ayırabiliriz. Duvarları boyadı etken çatı, duvarlar boyandı cümlesi ise edilgen çatı örnekleridir. Çatıları, öznenin ve nesnenin durumuna göre dönüşlü, edilgen, işteş, ettirgen çatılar olarak daha ayrıntılı bir şekilde sınıflandırabiliriz. Belediyeler köpekleri zehirledi etken çatı, köpekler belediyeler tarafından zehirlendi ise edilgen çatı örneğidir. Doğru cevap E’ dir.