Aof Panel

S

Batı’ da morfoloji olarak adlandırılan çalışma alanı Türkçe'de ne olarak adlandırılır?

Batı’ da morfoloji olarak adlandırılan bu çalışma alanı Türkçede biçim bilim, biçim bilgisi, kelime bilgisi, şekil bilgisi, yapı bilgisi, sözcük bilim gibi farklı terimlerle adlandırılmaktadır.

S

Morfoloji terimi ilk kez ne zaman kullanılmıştır?

İlk kez XIX. yüzyılda botanik terimi olarak kullanılan morfoloji; biyoloji, dil bilim, jeoloji gibi farklı bilim dallarının alt dallarından biridir.

S

Biçim bilgisiyle ilgili temel kavramlardan olan 'kök' ne anlama gelir?

Kökler, kendilerinden daha küçük anlamlı parçalara ayrılamayan, sözlüksel anlam taşıyan ve bir sözcük türüne ait olan biçim birimlerdir.

S

Bir sözcük en az bir kök biçim birimden oluşur. Bu tür sözcüklere yapısına göre ne adlar verilir?

Bir sözcük en az bir kök biçim birimden oluşur, bu tür sözcüklere yapısına göre basit sözcük veya basit gövde adı verilir.

S

Biçim bilgisiyle ilgili temel kavramlardan olan 'taban' ne anlama gelir?

Tabanlar, eklerin, yani bağımlı biçim birimlerin eklendiği yalın sözcükler, yani bağımsız biçim birimlerdir. Tabanlar kök veya türemiş sözcük olabilir.

S

Biçim bilgisiyle ilgili temel kavramlardan olan 'ek' ne anlama gelir?

Ekler, herhangi bir sözcük türüne dâhil olmayan, yani eylem, ad (isim), sıfat, zarf vb. sözcük türlerinden birine girmeyen bağımlı biçim birimlerdir. Ekler kendilerinden daha küçük anlamlı parçalara bölünemez.

S

Ekler 'biçim' ve 'işlev' bakımından kaça ayrılırlar?

Ekler; biçim bakımından ön ekler, iç ekler, son ekler olmak üzere üçe; işlev bakımından yapım ve çekim ekleri olmak üzere ikiye ayrılır.

S

Eklenme nedir?

Eklenme, sözcüğün yapım eki veya çekim eki almasıdır. Eklemeli bir dil olan Türkçede eklenme, son eklenme şeklinde gerçekleşir. Ancak başka dillerde ön eklenme ve iç eklenme vardır.

S

Yapım eklerinin görevi nedir?

Yapım/türetim ekleri yeni sözcükler yapma görevi bulunan eklerdir. Yeni sözcükler yapılırken sözcük türü değişebilir.

S

Ekler yeni sözcükler türetebilme yeteneği bakımından kaça ayrılırlar?

Ekleri yeni sözcükler türetebilme yeteneği bakımından türetim yapabilen ekler ve türetim yapamayan ekler olarak ikiye ayırabiliriz. Türetim yapabilen ekler sıklıkları az da olsa yeni sözcükler yapabilen eklerdir. Türetim yapamayan ekler ise dil bilgisel işlevi bulunmayan eklerdir. Çoğunlukla tek bir birleşimde yer alır, ağızlarda, eskimiş veya yanlış çözümlenmiş örneklerde görülür.

S

Dönüşlü çatı nedir?

Yıkandım, küreklere asıldık örneklerindeki gibi, yüklemin bildirdiği eylemin özneye döndüğünü, eylemin özne tarafından kendi kendine yapıldığını gösteren çatıdır.

S

Ettirgen çatı nedir?

Eylemdeki anlatımın özne tarafından başka bir kişi ya da nesneye aktarıldığını gösteren ve geçişsiz eylemleri geçişli hâle getiren –(A)r, -(I)r, -DIr, -t-, -zIr- (< -z- + -r-) eklerinin kurduğu çatıdır.

S

Çekim ekleri nasıl tarif edilir?

Çekim ekleri, eylem ya da ad soylu sözcüklere gelerek bağlı oldukları sözcük öbeklerine göre, sözcükler arasında durum, iyelik, çokluk, kip, zaman, kişi, sayı vb. geçici ilişkiler kuran, görevsel bağımlı biçim birimleridir.

S

Ad çekimi nedir?

Ad ya da ad soylu sözcüklere ad çekim eklerinin, yani durum, iyelik, çoğul, soru ve aitlik eklerinin eklenmesine ad çekimi adı verilir. Örneğin ev sözcüğü söz diziminde ev-e (durum eki), ev-im (iyelik eki), ev-ler (çoğul eki), ev mi? (soru eki), ev-deki (aitlik) gibi farklı ekler alarak çekime girer.

S

Eklemeli bir dil olan Türkçenin söz varlığı hangi yolla oluşur?

Eklemeli bir dil olan Türkçenin söz varlığı önemli ölçüde türetme yoluyla oluşur. Ancak özellikle Batı dillerinin etkisiyle diğer yollarla da sözcükler yapılmaktadır. Türkçe diğer dillerde olduğu gibi sonsuz sayıda sözcük üretme yetisine sahiptir.

S

Sözcük yapımında 'birleştirme' neye denir?

İki veya daha fazla sözcüğün bir araya gelerek ad veya eylem türünde yeni bir kavramı ifade edecek sözcük oluşturmasıdır. Başka bir deyişle birleşik sözcük oluşturmaktır. Birleşen ögeler arasında yalnızca yapı bakımından değil vurgu, süre vb. bakımlardan da ilişkiler vardır.

S

Sözcük yapımında 'türetme' neye denir?

Türetme, herhangi bir tabana eklenen yapım (türetme, türetim) ekleri aracılığıyla anlam ve/ veya tür bakımından farklı yeni sözcüklerin yapımıdır.

S

Sözcük yapımında 'örnekseme' nedir?

Örnekseme, özellikle ses ve biçim bakımından yabancı sözcükleri model alarak yerli biçim birimlerle sözcük üretilmesidir.

S

Sözcüklerin sınıflandırılması Eski Hint ve Eski Yunan dönemlerinden bu yana düşünürlerin, bilim insanlarının uğraş alanlarından biri olmuştur. Eflatun sözcükleri kaça ayırmıştır?

Eflatun sözcükleri onoma ve rema, yani ad ve eylem olmak üzere ikiye ayırmıştır.

S

Türkçe'de sözcükler geleneksel olarak kaç türde sınıflandırılır?

Türkçede sözcükler geleneksel olarak ad, sıfat, zarf, zamir, edat, bağlaç, ünlem ve eylem olmak üzere sekiz türde toplanmaktadır.

Biçim Bilgisi