TURKİSH LANGUAGE I - Deneme Sınavı - 66

Deyimler, kavramlarla ilişkilendirilerek sınıflandırıldığında toplum için hangi kavramın daha meşgul edici olduğu da anlaşılmaktadır. Mesela bir sözlük “acele” kavramıyla ilgili ola­rak şu deyimleri sıralamıştır: Eli çabuk tutmak, bir çırpıda yapmak, sıcağı sıcağına…, bugün­den tezi yok, aceleye gelmek, ayağı üzengide, tez elden, ateş almaya gelmek, yel yeperek yelken kürek, mürekkebi kurumamak, ayağının tozu ile, yangından mal kaçırır gibi, ayağını çabuk tutmak, dün bir bugün iki, başı bacadan aşmadı ya, iki ayağını bir pabuca sokmak, gaza bas­mak, içi tez, dar yürekli vb. Bir kavramla ilgili olarak bu kadar deyim türetilmiş olması, bizi bu kavramın insanların zihnini fazlaca meşgul ettiği sonucuna ulaştırır. Yılanın başı küçükken ezilir ise bir atasözüdür. Doğru cevap C’ dir.

Atasözlerinin Dil ve Üslup Özellikleri: Sözlü kültür ortamlarının ürünü olarak ortaya çıkan atasözleri, yoğun bir bilgiyi hatırda tutmak ve aktarmakla görevlidirler. Bu yüzden atasözlerinde kısalık, düşünceyi en az söz­cük ile ve keskin bir anlatımla vermek için belirgin bir kuraldır. Atasözlerinde gereksiz görülecek bir sözcüğe rastlanmaz. Az sözcükle çok şey anlatma, atasözlerinin en belirgin yapı ve anlam özelliğidir denebilir. Bu özellikten dolayı atasözleri genellikle bir ya da iki cümledir. Atasözleri ağızdan ağza nakledilmekten dolayı kalıplaşırlar ve hiçbir sözcüğü değişti­rilemez ve atılamaz duruma gelirler. Eş anlamlısı bile olsa atasözünün bir sözcüğü değişti­ğinde üslubunun değiştiği ve etkisinin azaldığı görülür: “Pişirdiği aş olaydı, başımı yaran taş olaydı” atasözünde aş sözcüğü eş anlamlısı olan yemek ile değiştirilirse sözün büyüsü kaybolacaktır. Doğru cevap B’ dir.

İkileme, anlatım gücünü artırmak, anlamı pekiştirmek, kavramı zenginleştirmek amacıy­la aynı sözcüğün tekrar edilmesi veya anlamları birbirine yakın veya karşıt olan ya da ses­leri birbirini andıran iki sözcüğün yan yana kullanılmasıdır. Öyleyse uzun uzun bir ikileme örneğidir. Doğru cevap C’ dir.

İkileme, anlatım gücünü artırmak, anlamı pekiştirmek, kavramı zenginleştirmek amacıy­la aynı sözcüğün tekrar edilmesi veya anlamları birbirine yakın veya karşıt olan ya da ses­leri birbirini andıran iki sözcüğün yan yana kullanılmasıdır. Doğru cevap A’ dır.

Pek çok dünya dilini etkilemiş ve onlara sayısız sözcükler vermiş olan Türkçe, yalnızca Arapça ve İngilizce karşısında gerilemiştir. Bunun nedeni de din, teknoloji ve moda ya da özentidir. Bu durumun çok ilgi çekici bir örneği olarak Türkçe sözlükteki m madde­sini gösterebiliriz. Bilindiği üzere Türkçede m sesiyle sözcük başlamaz ancak m maddesi Türkçe sözlüklerin en hacimli maddesidir ve bu madde altındaki sözcüklerin çok büyük bir kısmı Arapçadan alınmadır. Doğru cevap D’ dir.

Dilin söz varlığının hiç azımsanmayacak ve ihmal edilmeyecek bir bölümünü de uzman­ların alkış ve kargış dediği dua ve beddualar oluşturmaktadır. Alkış, günümüzde biraz değişik bir anlamla kullanılmaktadır. Bugün bir hareketi veya durumu beğenmeyi, onay­lamayı göstermek üzere yapılan hareketi ifade eden alkış sözcüğü, eski dilde dua anlamına kullanılmıştır. Alkamak “övmek”, alkış ise “övgü” demektir. Alkamak fiilinin zıt anlamlısı olarak kullanılan kargamak ise “beddua etmek”, bu sözcükten türetilmiş olan kargış ise “beddua” anlamındadır. Alkış ve kargışlar nesir ya da nazım olabilir, ancak manzum özellikler gösterenler ya­zılı metinlerimizde de karşımıza çıkar. Dede Korkut Hikâyeleri bu bakımdan örnek bir metindir ve içerisinde alkış- kargış olarak kabul edilecek bölümler vardır. Verilen örnek Dede Korkut’tan alınmış manzum bir alkış örneğidir. Doğru cevap A’ dır.

Türkçe, eklemeli diller grubunun en tipik üyesidir. Birkaç küçük ve nedenleri anlaşılabilir ses değişikliği yaşamış sözcük dışında, Türkçede sözcük kökleri değişmez ve sabit köklere çeşitli yapım ekleri getirilerek yeni sözcükler türetilir. Türkçenin eklerle karşı­ladığı anlamlar, pek çok dilde bir ya da birkaç sözcükle karşılanabilmektedir. Bu durum Türkçeye bir kıvraklık vermekte ve bir cümle içerisine yoğun düşünceleri sığdırma imkânı sağlamaktadır. Bu durumu Doğan Aksan(1987). Türkçenin Gücü adlı eserinde şöyle örneklendirir: “Eylem çekimlerinde de başka başka kiplerin ve zamanların anlatımında çeşitli görevler gören Son eklerin art arda gelerek sıkça kaynaştığına tanık olunur. Böylece, Alman­ca gibi bükümlü bir dile eksiksiz çevrilmesi gerektiğinde, Türkçe yazmışmışım gibi, tek bir sözcük durumundaki bir çekimli eylem ich soll, wie es heisst, geschrieben haben biçiminde, birbirinden ayrı altı ögeyle aktarılabilir.” Buna benzer bir karşılaştırmayı “açıklayamayaca­ğım” sözcüğüyle yapacak olsak yine benzer durumlarla karşılaşırız. Bu sözcük İngilizcede “I can not explain” şeklinde dört sözcüklü bir cümle ile Farsçada ise “Mümkin nehahed bud ki bitüvanem biyayem” cümlesiyle karşılanabilecektir. Verilen örneklerde de Türkçede tek bir sözcük halinde olan çekimli eylem İngilizcede altı sözcükle ifade edilmiştir. Bu anlamlar ekler yoluyla sağlanmış olduğu için doğru cevap A’ dır.

10 Haziran 1928’de kurulan Dil Encümeni adlı komisyon alfabeleri incelerken birtakım esaslar belirlemiştir. Bunlar: Çift harfler bulunmayacak. Millî bir Türk alfabesi olacak. Seslerin uluslararası değerleri değişmeyecek. İşaretli harflere mümkün olduğunca az yer verilecektir. Harf sayısına ilişkin herhangi bir esas bulunmamaktadır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Ağız boşluğunda ağız sesleri, geniz boşluğunda geniz sesleri oluşur. /m/ ve /n/ geniz sesleri, diğer seslerin tamamı ağız sesidir. Örneğin dudak ünsüzleri /b/ sesi ile /m/ sesi arasındaki tek fark, birincinin ağız sesi, ikincinin geniz sesi olmasıdır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Türkçenin ünsüzleri genel olarak; oluşum/boğumlanma yerlerine (çıkaklarına) göre, ötümlü/ötümsüz (titreşimli/titreşimsiz) olmalarına göre, sürekli/süreksiz olmalarına göre, ağız/ geniz ünsüzü olmalarına göre dört grupta sınıflandırılır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Türkçede istisnai birkaç sözcüğün dışında /c, f, ğ, h, j, l, m, n, ñ, p, r, ş, v, z/ ünsüzleri söz başında bulunmaz. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Vurgu, herhangi bir sözcenin parçasının diğer parçalara göre daha baskılı ve güçlü biçimde söylenmesidir. Böylelikle daha baskılı söylenen parçaya önem verilmiş olur. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Söz başında ünlü düşmesi ... ısıcak>sıcak, ısıtma>sıtma vb..

Seslerin yazıdaki karşılığına harf denir. Bir dildeki sesleri karşılayan işaretlerin belirli bir
sırada meydana getirdiği harfler topluluğuna ise alfabe denir.Alfabe adı Yunancada, bu
alfabenin ilk iki harfine verilen alpha ve beta adlarının birleşmesinden oluşmuştur.
Türkçede alfabe için alfabenin ilk üç sesinden oluşan abece terimi de kullanılmaktadır.

Türk alfabesinde çok sayıda farklı harften oluşan karmaşık bir alfabeye yol açmamak amacıyla dilin sesleri ayırıcı işaretlerle gösterilmiştir. Temel harflerin üstüne, altına veya yanına konulan yardımcı işaret ya da simge. Kesme (’), düzeltme (ˆ), uzatma (ˉ) vd. işaretleri ayırıcı işaretlerdir.

Henüz yazı dili niteliğini kazanmış, yeni yazı dili olmuş bir dil gibi değildir.

Yeryüzündeki her dilin atasözü vardır.

Türklerde aile bağlarının ve ilişkilerinin güçlü olması, akrabalıkla ilgili adların zenginleşmesini sağlamıştır.

Zamanla hem sözcükleri hemde anlamı değişen atasözleri de vardır: 'Bir karga birle kış kelmez'. atasözü , yardıma gelecekleri beklemek için yavaş hareket etmeyi öğütlerken , günümüzde benzeri ' bir çiçekle bahar gelmez' biçiminde kullanılmaktadır.

Söz varlığı terimleri kapsamaz.