TURKİSH LANGUAGE I - Deneme Sınavı - 62

Takısız ad tamlaması: Her iki sözcüğün de ek almadığı ad tamlamasıdır. Bu tür ad tamlamalarında tamlanan ögenin niteliği, benzetme ve/ya neden yapıldığını be- lirtilir.

Örnek: Kendisine yün kazak örmüştü.
Tahta kapıdan içeri girince ilk onu gördü. Vitrinde gördüğü elmas yüzükle geçmişe daldı.

Tekrar Öbeği (İkilemeler)

Aynı, yakın ya da karşıt anlamlı iki sözcüğün; anlamı güçlendirmek, çokluk veya abartı bil- dirmek, süreklilik belirtmek, ortalama veya yaklaşıklık ifadesi kazandırma amacıyla bir tek sözcük gibi işlev görmek üzere oluşan sözcük öbeğidir. Cümlede ad, sıfat, zarf ve eylem görevinde kullanılırlar.

Örnek: Hemen hemen işlerinin çoğunu bitirdik.
Salonda her zamanki gibi yedi sekiz konuk vardı.
Haberi duyar duymaz gibi sağa sola telefon etmeye başladı. Öğrendiklerim kafamı allak bullak etmişti.

Sıfat-Fiil Öbeği

Sıfat-fiil eklerinin eyleme eklenmesiyle oluşan sözcük öbeğidir. Sıfat-fiil öbeği, cümlenin bütün ögelerini oluşturabilir.

Örnek: Büyük sınava hazırlanan öğrencileri gördükçe üzülürüm.Yaşanacak güzel günlerimiz var.
Herkes gördüğü bu güzellik karşısında büyülenmişti.

Cümlenin yargı taşıyan en temel öğesi durumundaki yüklemi Gencan (1979) cümle- de iş, oluş, kılış, düşünce, duygu, imge, yargı anlatan sözcük olarak tanımlamaktadır. Yüklem, cümlede yargı bildiren çekimli öğedir. (Atabay, Özel, Çam, 1981). Cümledeki diğer ögeler, yüklemin anlamını çeşitli yönlerden tamamlamak ve onu daha belirgin duruma getirmek üzere cümlede yer alır. Tanımlardan da anlaşılacağı gibi yüklem, cümlede bitmişliği ifade eder.

Anlamlarına Göre Cümleler

Her cümle, yüklemin taşıdığı anlama göre farklı biçimlerde bulunur. Bir cümle hangi anlam özelliğine sahip olursa olsun, mutlaka ya olumlu ya da olumsuz bir anlam taşır. Bununla birlikte cümleler; soru, ünlem, dilek, emir gibi anlamlar da taşıyabilir. Anlamsal özelliklerine göre cümleleri olumlu, olumsuz, soru, ünlem ve emir cümleleri olarak sınıf- landırabiliriz.

Türk Dil Kurumunun RTÜK için 1999 yılında yaptığı bir araştırmaya göre haber programlarında bin sözcüğün kullanıldığı, ilk yüz sözcüğün ise bu söz varlığının neredeyse yüzde ellisini oluşturduğu ortaya konulmuştur. Bu veri, haber programlarının birkaç yüz sözcükle hazırlandığını göstermektedir.

Sosyal medyada yazılan yazılar dil açısından denetlenmemektedir. Dolayısıyla böyle bir denetim sosyal medyanın dil üzerindeki olumsuz etkilerinden birisi olamaz. Doğru cevap E'dir.

Yazım, imla olarak da adlandırılan ve bir dilin belli kurallarla yazıya geçirilmesi; söz varlığının yürürlükte olan ses, biçim, köken bakımından kurallara uygun olarak yazılması, noktalama işaretlerinin yerli yerinde kullanılması olarak tanımlanan dil bilgisi terimidir. Yazım kuralları ve sözlerin, özel adların, kısaltmaların bu kurallara göre yazılmış biçimleri, abece sıralamasına göre yazım kılavuzunda yer alır. Doğru cevap A'dır.

Serbest kelimesi doğru yazılmışken diğer şıklardaki kelimeler farklı sebeplerden ötürü okundukları gibi yazılmışlardır. Türkçede bazı kelimeler konuşma dilinde farklı, yazı dilinde farklı olarak görülebilir.

Verilen kelimelerden yalnız kelimesi doğru olarak yazılmıştır. Bazen yanlış olarak yanlız olarak kullanılan bu kelimenin doğrusu yalnızdır. Diğer kelimelerin doğru kullanımları ise şöyledir: Makine, meyve, kordale ve egzoz. Doğru cevap E'dir.

Günümüzde Türkçe dili özellikle İngilizcenin etkisi altındadır. Geçmişte de yabancı dillerin etkisi görülüyordu. Osmanlı Devleti’nin Venedik ile ilişkileri dolayısıyla İtalyancadan abluka, acente, antika, bando, damacana, iskele, madalya, tabela gibi sözcükler alıntılanmıştı. Diplomat ise Fransızca'dan Türkçe'ye geçen kelimelerden birisidir. Doğru cevap C'dir.

Üniversitelerde yabancı dilde eğitimin olumsuz yönleri arasında öğrenci ve öğretmen arasındaki iletişimin zorlaşması ve öğrencinin okuma hızının yavaşlaması vardır. Ancak yurtdışında lisansüstü eğitimin önünün açılması başlı başına olumsuz olarak değerlendirilemez. Doğru cevap C'dir.

Atatürk, yazdığı Geometri kitabında yeni türettiği ve tanımını verdiği açı, açıortay, altıgen, beşgen, çap, dar açı, dış tersaçı, dikey, düşey çizgi, eşkenar dörtgen, ikizkenar üçgen, teğet, yamuk, yüzey gibi yüz yirmi dokuz geometri terimini kullanarak Türkçe terimlerle öğretim ve bilim yapmanın örneğini de gözler önüne sermiştir. Atatürk’ün müselles yerine üçgen, zaviyetan-ı mütekabiletan-ı dahiletan karşılığında iç ters açılar, müselles-i mütesaviyü’l-adla için eşkenar üçgen vb. terimleri türetmesiyle geometri dili açık ve anlaşılır bir nitelik kazanmıştı. Doğru cevap B'dir.

Gündelik dilde, öğretim hayatında, kitle iletişim araçlarında ve sosyal medyada Türkçenin kullanımında yaşanan sorunların başında Türkçeye karşı kayıtsızlık ve duyarsızlık, toplumda Türkçe bilincinin gereğince yaygınlaşmamış olması gelmektedir. Doğru cevap B'dir.

Radyo ve televizyon yayımlarının yaygınlaşması, dinleme ve izleme oranlarının yükselmesi Türkçe açısından olumlu ve yararlı bir gelişme olması gerekirken yeni sorunlar ortaya çıkarmıştır. Söyleyiş bozuklukları, cümle düşüklükleri, yanlış sözcük kullanma, Türkçenin söz varlığında bulunmayan yabancı sözcüklere yer verme, kaba dil ve argo gibi olumsuzluklar radyo ve televizyon yayınlarında sınırsızca yapılınca bu yanlışlar toplumun, özellikle de genç kuşakların diline yerleşmiştir. Doğru cevap B'dir.

Türkiye’deki kullanıcılarının dünya ortalamasına göre üst sıralarda bulunduğu göz önüne alındığında sosyal medya, Türkçenin kullanımı açısından yeni ve yaygın bir ortam olarak öne çıkmaktadır. Sınırlı sayıda harfin kullanılabildiği ortamlarda sözcüklerde ünlü harfleri yazmadan yalnızca ünsüzlerle yazışma, büyük harf ile ilgili kurallara aykırılık, sözcüklerin yazımında özensizlik gibi olumsuzluklar dikkat çekmektedir.

Yazılan her yazının geçerli yazım kurallarına uygun olması gerekir. Örneğin makine yerine makina, meyve yerine meyva, kurdele yerine kordale veya kurdela, egzoz yerine eksoz veya egsoz, şoför yerine şofor veya şöför yazmak birer yazım yanlışıdır. Doğru cevap A'dır.

Anadolu’da yaşayan Rumlardan alay, avlu, dalyan, efendi, lahana, liman, sandal, yakamoz vb. sözcükler Türkçeye geçmiştir. Doğru cevap A'dır.

Son zamanlarda çeviri yoluyla yeni ifade türleri de ortaya çıkmıştır. Sözler Türkçe ama anlatım kalıbı yabancı kaynaklı: Çay içmek, kahve içmek yerine çay almak, kahve almak; özür dilerim yerine üzgünüm; hoşça kal, allahaısmarladık, sağlıcakla kal yerine kendine iyi bak gibi kullanışlar Türkçenin yapısına aykırı olduğu kadar kültürümüzde de yeri bulunmayan ifade türleridir. Doğru cevap C'dir.

Türkçenin bilim dili olmasının tarihî, Uygurların X. yüzyılda çeşitli bilim dallarında yazdıkları eserlerde kendi dillerinin söz varlığından yararlanarak türettikleri terimleri kullanmalarıyla başlatılmaktadır. Uygurların başka dillerden yaptıkları çevirilerde yabancı kökenli terimleri, kavramları kendi dillerinden türettikleri terimlerle karşılamaları, Türk dilinin bin yıl öncesinden bilim dili niteliğini kazandığını ortaya koymaktadır. Doğru cevap E'dir.