TURKİSH LANGUAGE I - Deneme Sınavı - 59

yetiyordu, konağın, etkilendim, uçurtma sözcüklerinin kökleri fiildir. (yet-, kon-, et-, uç- ) Yerleştirildi sözcüğünün kökü yer ise isimdir. (ad)

‘’Bir’’ ad kökünden yapım eki getirilerek oluşturulan gövdelerden bir-lik ad gövdesi, diğerleri fiil gövdesidir. Bir-ik-mek, bir-ik-tir-mek, bir-leş-mek, bir-leş-tir-mek

Çeşitli bilim, sanat ve meslek alanlarında kullanılan özel anlamlı sözcüklere terim denir. Nota sözcüğü, müzik sanatına özgü bir sözcüktür.

Türk Dil Kurumu, Atatürk’ün “Ülkesini, yüksek istiklâlini korumasını bilen Türk milleti dilini de yabancı diller boyunduruğundan kurtarmalıdır.” sözünü kendisine ilke edinerek dilimizi yabancı dillerin boyunduruğundan kurtarma mücadelesini vermektedir. Türk Dil Kurumunun yabancı kaynaklı sözlere karşılık önerdiği sözlerden birkaçına bakalım: anc- horman karşılığında ana haber sunucusu, arboretum karşılığında ağaç parkı, viyadükiçin köprü yol, mobbing için bezdiri; selfie için özçekim, mortgage tutsat vb...

Bir dildeki sözcüklerin, sözcük öbeklerinin cümle ve söz içindeki görevlerini, birbirleriyle olan ilişkilerini, sıralanışlarını ve cümle türlerini ele alıp inceleyen bilim dalına cümle bilgisi ya da söz dizimi denir.

Sözcük öbekleri herhangi bir yargı bildirmezler ancak yine de anlamlı bir bütünlük gösterirler.

Sözcük öbekleri iki ve/ya daha fazla sayıda sözcükten oluşabilir.

İkiden fazla sözcükten oluşan öbeklerde iç içe geçmiş öbekler bulunabilir.

Matematik ödevi, belirtisiz isim tamlamasına bir örnektir.

Demir kapı takısız isim tamlamasıdır. Her ne kadar kapıdan demir kelimesiyle neyden yapıldığı belirtiliyor gibi görünse de, ilgili tamlama takısız isim tamlamasıdır. Eğer Demirden Kapı şeklinde ifade edilseydi sıfat tamlaması olurdu.

'B' seçeneğindeki büyük okul bir sıfat tamlamasıdır. Lambanın altı, vapurun ardı, kapının sesi ve arkadaşlarımın sorunları belirtili isim tamlaması örnekleridir.

Demir kapı, takısız isim tamlaması iken, diğerleri sıfat tamlamasıdır.

Aitlik eki “-ki” ile oluşturulan sözcük öbeğidir.

"senin gibi" ifadesi edat öbeği örneğidir.

“-mAk, -mA, -Iş” eklerinin eyleme eklenmesiyle oluşan sözcük öbeğidir. Cümlede ad görevinde olan isim-fiil öbeği zarf dışında cümlenin bütün ögelerini oluşturabilir.

İçinde esas yargının bulunduğu bir temel cümle ile onu anlam ve görev bakımından tamamlayan bir veya birden fazla yan cümleden oluşan cümlelere birleşik cümle denir.

Bir sözcüğü veya kavramı kabul edilenin dışında başka anlamlara gelecek biçimde kullanmaya ‘’mecaz’’ adı verilir. Kara gün, yalancının mumu, ateş sözleri mecazlı sözlerdir. Ağzın tatlı olması da mecazlı bir sözdür, söz yerine kullanılmıştır. Bugünün işini yarına bırakma sözü bir öğüttür ve mecazlı kullanım yoktur.

inceden inceye, ince eleyip sık dokumak, enine boyuna düşünmek, kılı kırk yarmak deyimleri aynı anlamada deyimlerdir, çok incelemek  anlamı taşırlar. Gece gündün demeden deyimi ise sürekli anlamı verir.

Baş göz etmek, başımızı ağrıtmak, baş göstermek, başından savmak deyimdir. Başını bağlamak cümlede gerçek anlamında kullanılmış, kapanmak anlamındadır. Deyim anlamında evlenmek, yuva kurmak biçimindedir.

Gönül eğlendirmek, geçici bir ilgi ve sevgi göstererek hoşça vakit geçirmeye çalışmak demektir.

kol kanat germek deyiminin anlamı koruma altına almaktır.

Doğrudan doğruya aile konusunu ele alan atasözü : ‘’Yuvayı dişi kuş yapar’’  Bir evin oluşumunu, direncini, gelişmesini ve refahını kadın sağlar. Çünkü kadınlar evinden sorumlu, çocuklarından, kocasından mükelleftir. Yuvasını yapan kadındır.