TURKİSH LANGUAGE I - Deneme Sınavı - 55

İslam dini Türkler arasında 8. yüzyıldan başlayarak yavaş yavaş yayılmaya başlar ve X. yüzyılda Karahanlı kağanı Abdulkerim Satuk Buğra Han zamanında toplu olarak din değiştirmeler, yani İslam dinini benimsemeler görülür. İslam dininin Türkler arasında hâkim duruma gelmesi, dili de etkiler ve hem din değişikliğinden, hem de dilin iç bünyesindeki bazı değişmelerden dolayı Eski Türkçe döneminin kapandığı, Orta Türkçe döneminin başladığı kabul edilir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yazıyla izlenemeyen dönemlerin adlandırılmasında Altay Çağı, En Eski Türkçe Çağı, İlk
Türkçe Çağı gibi terimler kullanılmıştır. Dil içi ve dil dışı gelişmelerle yapılagelen adlandırmalar dikkate alındığında B, C, D ve E seçeneklerinin, Türkçe'nin yazılı dönemi olduğu görülmektedir.

Yazıtlarla ilgili Osmanlı’da ilk yapılan yayın Pek Eski Türk Yazısı adıyla Necip Asım’a aittir.

1911’de Ömer Seyfettin ve Ali Canip’in başlattığı “Yeni Lisan” hareketi Osmanlı Türkçesinin sonunu getirdi. Ömer Seyfettin, Genç Kalemler dergisinde yazdığı yazılarda İstanbul halkının konuşma diline dayanan yalın bir dil teklif etti ve önceleri çok büyük tepkilerle karşılaşan bu görüşler, zamanla pek çok edebiyat, bilim ve fikir adamı tarafından benimsenip kullanılmaya başlandı. Özellikle Ziya Gökalp’in de katılmasıyla “Yeni Lisan” hareke- ti çok güçlendi Edebiyatta millîlik ve dilde sadeleşme birkaç yıl içinde devrin bütün aydınlarınca kabul edilip uygulama alanına geçirildi.

Doğru cevap A şıkkıdır.

Osmanlı döneminde yaşayan ve Arap Alfabesini Türkçenin ses sistemini karşılamakta yetersiz kaldığını dile getirerek başka aydınlarla beraber yazı reformundan bahseden ilk kişi Katip Çelebidir.

Osmanlı Türkçesinin geride kalmasını ve Çağdaş Türkiye Türkçesine geçmemizi sağlayan ilk olay Ömer Seyfettin ve Ali Canip Yöntem'in 1911' de Yeni Lisan hareketini başlatmasıdır.

Konuşma seslerinin üretimin ve algılanmasını şu üç aşamada değerlend
irebiliriz:
• Söyleyiş ses bilgisi: Konuşurlar sesleri nasıl üretir?
• Akustik ses bilgisi: Sesler havada nasıl yol alır?
• İşitsel ses bilgisi: Dinleyenler sesleri nasıl algılar?

Türkçe için en zayıf ünlü /ı/  harfidir.

Boğumlanmaları sırasında diğer ünsüzlerin aksine, herhangi bir engelle karşılaşmayan ve herhangi bir noktada temas gerçekleşmeyen ğ, y, v
gibi ‘ünsüz’lere ünlülere yakınlığı nedeniyle ünlümsü  adı verilir.

Göçüşme, sözcük içindeki iki sesin yer değiştirmesidir. Genellikle /l, p, r/ ünsüzlerinin
ikisinin birlikte bulunduğu sözcüklerde görülür. Söz içinde birbirini izleyen sesler arasındaki
yer değiştirmeye yakın yer değiştirme; birbirinden uzakta kalan seslerin yer değiştirmesine
ise, uzak yer değiştirme adı verilir

/a, ı, o, u/ ağızın arka bölgesinde oluşan art ünlüler, /e, i, ö, ü/ ağız boşluğunun ön tarafında oluşan ön ünlülerdir. Doğru cevap C'dir.

"bircik> biricik" ünlü türemesine bir örnek oluşturur."yalnız" ve kavşak" ünlü düşmesine uğrarken "yaşıyor" ve "büyük" kelimeleri ünlü daralmasına örnektir. "çep- çevre> çepeçevre" ünlü türemesine uğramıştır. Doğru cevap D'dir.

"öyük> höyük" ve "dialog>diyalog" ünsüz türemesine, "yarışta" ünsüz benzeşmesine, "ana>anne" ise ünsüz ikizleşmesine örnektir "ufakçık> ufacık" ise ünsüz düşmesine uğrar. Doğru cevap B'dir.

"Proje" kelimesinin ilk hecesi /pro/ ünsüz+ünsüz+ünlü harflerden oluşmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Türkçe kökenli sözlerde ünlüler arasında, ünsüzler arasında ve ünlülerle ünsüzler arasında olmak üzere üç ana ses uyumu vardır. Bu nedenle doğru cevap B şıkkıdır.

Ünlüler oluştukları yere, dilin veya çenenin yüksekliğine, dudakların durumuna göre biçimlenir. Bu sebeple doğru cevap A şıkkıdır.

Soru kökünde verilenlerin hepsi doğru olduğu için doğru cevap E şıkkıdır.

Tonlama konuşma sırasında sesin perdesinin değişmesiyle oluşan melodik perdeleme ve dalgalanmadır. Bu nedenle doğru cevap D şıkkıdır.

f, Türkçe kelimelerde bulunan ikincil ünsüzlerden biridir. Doğru cevap B'dir.

Karpuz, düzlük-yuvarlaklık uyumuna aykırıdır. Doğru cevap C'dir.