TURKİSH LANGUAGE I - Deneme Sınavı - 5

Karahanlı Dönemi’nden günümüze sayı olarak çok olmamakla birlikte Türk dil ve kültür tarihi açısından son derece önemli eserler kalmıştır. Bunlar; 1069 yılında Yusuf Has Hâcip tarafından yazılmış 6645 beyitten oluşan Kutadgu Bilig; Kâşgarlı Mahmut tarafından 1072 yılında başlanıp 1077 yılında tamamlanmış, 7000’den fazla Türkçe kelimenin Arapça karşılığı verilmekle kalınmayıp şiirlerle, atasözleri ve deyimlerle örneklendirilerek zenginleştirilmiş, Türk kültürünün hazinesi olarak değerlendirilen Dîvânü Lügâti’t-Türk; Edip Ahmet Yüknekî tarafından yazılan Atebetü’l-Hakâyık; Ahmet Yesevî’nin şiirlerinin toplanmasıyla oluşturulan Dîvân-ı Hikmet ve kim tarafından yazıldığı tam olarak bilinmeyen Kur’an Tercümesi gibi eserlerdir. Doğru cevap D'dir.

Belgelerle izlenebilen yaklaşık 1350 yıllık süre boyunca Türkçe 13 değişik alfabe ile yazılmıştır. Doğru cevap A'dır.

Türk lehçe ve yazı dillerinin sınıflandırılmasında Türkiye Türkçesi, Güneybatı ya da Batı Türkçesi olarak adlandırılan gruba girer. Bu, yönleri esas alan bir sınıflandırmadır. Etnik sınıflandırmada ise Türkiye Türkçesi, Oğuz Türkçesinin bir koludur. Doğru cevap A'dır.

Türk Dil Kurumu 17 Ekim 1932’de bir bildiri yayınlar ve şu konulara dikkat çekilir: 1. Türk dilini millî kültürümüzün eksiksiz bir ifade vasıtası haline getirmek. Türkçeyi muasır medeniyetin önümüze koyduğu bütün ihtiyaçları karşılayacak bir mükemmeliyete erdirmek. 2. Bunun için bugün yazı dilinde Türkçeye yabancı kalmış unsurları atmak, halkçı bir idarenin istediği şekilde halk ve münevverler arasında birbirinden mahiyetçe ayrı iki dil varlığını ortadan kaldırmak, temel unsurları öztürkçe olan bir dil meydana getirmek. Doğru cevap A'dır.

Söz başında /c, f, ğ, h, j, l, m, n, ñ, p, r, ş, v, z/ ünsüzleri bulunmaz

Yazılışta söz başında iki ünsüz bulunan sözcükler yabancı kökenlidir

ısıtma>sıtma

bekleyor>bekliyor

bir+cik= biricik

minik+cik=minicik

beş-de beş-te

öpke > öfke (-p- > -f-)

Alt çenenin üst çeneye yaklaştığı veya üst çeneden uzaklaşmasına bağlı dar/geniş karşıtlığı ise a/-/ı/, /e/-/i/, /ö/-/ü/, /o/-/u/ ayırımlarını belirler.

Söz başında /c, f, ğ, h, j, l, m, n, ñ, p, r, ş, v, z/ ünsüzleri bulunmaz.

Aynı ya da farklı hecelerde iki ünlü yan yana gelemez: Türkçede boşluk (hiatus)
yoktur; yani Karaağaç gibi birleşik sözcüklerin dışında, iki ünlü yan yana bulunamaz.Bu nedenle ünlü ile biten sözcüklere, ünlü ile başlayan bir ek geldiği zaman, su-y-u, ara-y-a vb. örneklerdeki gibi arada boşluk doldurucu y ünsüzü türer.

Yazılışta söz başında iki ünsüz bulunan sözcükler yabancı kökenlidir: Yabancı
kökenli sözcüklerde söz başında bulunan ünsüz çiftlerinin arasında kredi /kıredi/,
trafik /tırafik/ vb. söyleyişte dar ünlü türer. Ancak yazımda kopyalandıkları dilde
yazılışın etkisiyle söyleyişteki dar ünlüler gösterilmez.

Daralma; benzeşme, daraltıcı ünsüzlerin etkisi vb. seslik nedenlerle geniş ünlülerin dar ünlü hâline gelmesidir.

Ünlü birleşmesi; ünlüyle biten bir sözcüğün, ünlü ile başlayan bir ek alması ya da sözcük ile birleşmesi durumunda, ilk sözcüğün sonundaki veya ikinci sözcüğün başındaki ünlülerden birinin düşmesidir. Kahvaltı (kahve+altı), sözcüğü buna örnektir.

Dar Orta Hece Ünlüsünün Düşmesi: Türkçede sözcük vurgusu genellikle son hecededir.Orta hece ünlüsünün vurgusu zayıftır. Bu nedenle orta, açık hecede kalan dar ünlüler alın > alnı, burun > burnu, karın > karnı vb. özellikle organ adlarında ve bünyesinde türeme dar ünlü bulunan fikir > fikri, zikir > zikri, şükür > şükrü vb. Arapça kökenli sözcüklerde düşme eğilimindedir.

Sözcükteki art ünlülerin, benzeşme, /c, ç, j, ş, y/ ünsüzlerinin etkisi vb. nedenlerle ön ünlülere dönüşmesidir.