TURKİSH LANGUAGE I - Deneme Sınavı - 4

Sözcükteki art ünlülerin, benzeşme, /c, ç, j, ş, y/ ünsüzlerinin etkisi vb. nedenlerle ön ünlülere dönüşmesidir.

Hece düşmesi, sözcükte birbirinin ardından yer alan ve birbirine benzeyen veya birbiriyle özdeş olan hecelerden birinin ses ve hece tekrarlarını önlemek, vurgusuzluk vb. nedenlerle düşmesidir. (ilerile- > ilerle)

Betimleyici ünlülerin sınıflandırılmasında esas olan ölçütler: Yuvarlaklık / düzlük, genişlik / darlık, artlık / önlük. Patlayıcılık ve süreklilik ise ünsüzler ile ilgilidir.

“ön-düz-dar” şeklinde özellikleri olan ses “i” ünlüsüdür.

“n” ünsüzü “ötümlü, diş, sürekli, geniz” şeklinde özelliklere sahiptir.

Ne soru ilgecinden türeyen “nere, neden, niçin” vb. soru sözcükleri Türkçedir.

“Fikir” kelimesi ek aldığında orta hece ünlüsü düşer: fikir > fikri

Genişleme; ağız boşluğunun durumuna göre, dar ünlülerin geniş ünlü hâline gelmesidir. Genişleme az görülen bir ses olayıdır. Eski Anadolu Türkçesinde ışk olarak görülen sözcük bugün aşk’tır.

Ünlü birleşmesi; ünlüyle biten bir sözcüğün, ünlü ile başlayan bir ek alması ya da sözcük ile birleşmesi durumunda, ilk sözcüğün sonundaki veya ikinci sözcüğün başındaki ünlülerden birinin düşmesidir: “ne asıl > nasıl”

Süreklileşme, süreksiz ünsüzlerin, akıcı ya da sızıcı sürekli ünsüzlere dönüşmesidir: beg- > beğ > bey (-g-, -ğ- > -y-)

Sözcükteki ötümlü ünsüzlerin ötümsüz ünsüzlere gelişmesidir. Türkçede ötümsüzleşme genellikle eklenmelerde son seste ve ek başında yer alan ünsüzler arasındaki ilişkinin yol açtığı benzeşmelerle ortaya çıkar: sokak-dan > sokaktan

bastırma>pastırma

ilāc>ilaç

reng>renk

barmak>parmak

Görüldüğü gibi bu sözcüklerde ötümsüzleşme olmuştur. Ama e seçeneğindeki ağaç kelimesinde ötümsüzleşme yoktur. Bu yüzden doğru cevap e seçeneğidir.

C seçeneği dışındaki nedenler ses olayları içerisinde yer alır. Bu nedenle doğru cevap seslerin birbirini etkilememesidir. Çünkü sesler herzaman birbirini etkiler.

Yansımalar dışında içinde j sesi bulunan bütün sözcükler yabancı kökenlidir. Bu sebebten ötürü B şıkkındaki kolej kelimesi Türkçe kökenli bir sözcük değildir. Bu yüzden doğru cevap B şıkkıdır.

Sıcak sözcüğünde ünlü düşmesi söz başındadır. Normali ısıcakken sıcak olmuştur. Bu yüzden cevap A seçeneğidir.

E seçeneği büyük ünlü uyumuna uyduğu için Türkçe kökenli bir kelimedir. Bu yüzden doğru seçenek E şıkkıdır.

Süreklileşme, süreksiz ünsüzlerin, akıcı ya da sızıcı sürekli ünsüzlere dönüşmesidir. Bu yüzden doğru cevap D seçeneğidir.

Herhangi bir sözcenin parçasının diğer parçalara göre daha baskılı ve güçlü biçimde söylenmesidir. Böylelikle daha baskılı söylenen parçaya önem verilmiş olur. A şıkkındaki 'konuşma' vurgu son hecedeyken olumsuz emir cümlesi , vurgu ilk hecedeyken konuşma eyleminin isim halidir. Bu yüzden doğru cevap A seçeneğidir.

Bağımlı biçim birimler (ek) ise tek başlarına kullanılamayan biçim birimlerdir.
Bağımlı biçim birimler görevlerini yerine getirebilmeleri için bağımsız biçim birimlerine ihtiyaç duyarlar. Örneğin, “kızlar eve gitti.” cümlesinde “kız, ev, git” bağımsız biçim birimlerken sözcüklere eklenen “-lar, -e, -ti” ekleri bağımlı biçim birimlerdir.

Gövdeler, biri bağımsız biçim birim olmak üzere, en az iki biçim birimden oluşan yani bir veya daha fazla ek alan kök biçim birimlerdir. Örneğin; geçit, gelinlik, geliştiril- sözcükleri geç-(i)-t, gel-(i)-n-lik, gel-(i)ş-tir-(i)l- biçim birimlerinden oluşan gövdelerdir.