TURKİSH LANGUAGE I - Deneme Sınavı - 39

Gırtlakta oluşan tek ünsüz /h/dir.

Sözcük sonunda /b,c,d,g/ ünsüzleri bulunmaz. Arapça ve Farsçadan kopyalanan söz sonunda -b,-c,-d,-g,-ğ bulunan sözcüklerde Türkçenin bu ses özelliğine uyarak ab, hac, ad vb. kimi örnekler dışında -p,-ç,-t,-k şeklinde ötümsüzleşir.

Türkçede iki sessizin yan yana gelemeyeceği kanısı oldukça yaygındır. İki hatta üç ünsüz yan yana gelebilir

Sözcükteki seslerden birinin çeşitli nedenlerle düşmesi durumunda , sözcükteki bu kaybı telafi edecek bir gelişme olması beklenir. Ünsüzler düşerken bu düşmeyi telafi etmek üzere kendilerinden önceki ünlünün süresini uzatabilir.

Ön damaksıllaşma : Sözcükteki art ünlülerin , benzeşme, /c,ç,i,s,y/ ünsüzlerinin etkisi vb. nedenlerle ön ünlülere dönüşmesidir.

Göçüşme, sözcük içindeki iki sesin yer değiştirmesidir. Genellikle /l,p,r/ ünsüzlerinin ikisinin birlikte bulunduğu sözcüklere görülür

Konuşmaya yarayan seslere konuşma sesleri adını veriyoruz. Konuşma seslerinin üretimini ve algılanmasını şu üç aşamada değerlendirebiliriz:
• Söyleyiş ses bilgisi: Konuşurlar sesleri nasıl üretir?
• Akustik ses bilgisi: Sesler havada nasıl yol alır?
• İşitsel ses bilgisi: Dinleyenler sesleri nasıl algılar?

1928 yılında Harf Devrimi ile kabul edilen ve 1929’da resmen uygulanmaya başlayan
yeni Türk alfabesinde, Latin alfabesinin temel harfleri alınmış, ayrıca bu temel harflerde
bazı değişiklikler gerçekleştirilerek yeni harfler yapılmıştır. Çok sayıda farklı harften oluşan karmaşık bir alfabeye yol açmamak amacıyla dilin sesleri ayırıcı işaretlerle gösterilmiştir.

Ünlülerin sınıflandırılmasında esas olan boğumlanmayla ilgili belli başlı ölçütler şu şekildedir: Artlık/Önlük, Darlık/Genişlik, Düzlük/Yuvarlaklık, Uzunluk/Kısalık. Yassılık/Ovallik bunlardan birisi değildir.

Ciğerden gelen hava akımının ses tellerine çarpması durumunda, titreşerek şiddetini kısmen yitirir. Bu tür sesler titreşimli ünsüzlerdir. Ciğerden gelen hava akımının ses tellerini titreştirmemesi durumunda da titreşimsiz ünsüzler oluşur:
• /b, c, d, ġ, g, ğ, j, ł, l, m, n, ñ, r, v, y, z/ ünsüzleri titreşimlidir.
• /ç, f, h, ḳ, k, p, s, ş, t/ ünsüzleri titreşimsizdir.

Yansımalar dışında içinde j sesi bulunan bütün sözcükler yabancı kökenlidir. Divanü Lugâti’t-Türk’te, İrani dillerden kopyalanan sözcüklerde görülen j sesi yüzyıllar boyunca Türkçenin ses sistemine yabancı kalmıştır. Bu ünsüz, Türkçede genellikle Jale, Jülide vb. Farsça veya jandarma, jet, jön, jurnal, jübile, kolej, viraj gibi Fransızca sözcüklerde görülür.

Türkçe kökenli sözlerde artlık-önlük uyumu vardır: Kök hecedeki ünlünün niteliği,
sonraki hecelerdeki ünlünün art ya da ön olmasını belirler. böl-ge-le-ri-miz-den, baş-kanla-rı-mız-dan örneklerinin ilkinde sözcük kökündeki ünlü ön (ö) olduğu için sonraki
hecelerdeki ünlülerin de tamamı öndür. İkinci örnekte ise sözcük kökünde art ünlü (a)
bulunduğu için, köke gelen bütün eklerin ünlüleri de arttır. Türkçedeki art (kalın) ünlüler: a,o,ı,u; ön (ince) ünlüler: e,ö,i,ü şeklindedir.

Bir dil topluğunda söyleyiş, yazım ve söz varlığı vb. belirli alanlarda ortak ve resmî kabulün sağlanmasına ölçünleştirme (standartlaştırma) denir. Doğru cevap A'dır.

İkiz ve üçüz ünlü olmaması, iki ünlünün yan yana gelmemesi, birinci heceden sonra o/ö ünlüleri bulunmaması ve birincil uzun ünlü bulunmaması Türkçe'de ünlülerin ses özelliklerindendir.

Çok heceli sözcüklerin sonunda -p bulunmaz. Türkçe sözcüklerde -p yalnızca tek heceli sözlerin sonunda veya alıp, gönderip, koşup vb. zarf fiil ekinin sonunda bulunabilir.

Pat, çat, çatlamak, şırıldamak vb. dilin söz varlığının yüzde beşini aşmayan yansıma sözcüklerin dışında, gösterilen, varlık, nesne ve kavramlar ile gösteren, sözcükler arasında ilişki yoktur. Doğru cevap B'dir.

Dilin üretim gücü, konuşurların sınırlı sayıda yolla sınırsız sözcük oluşturma, cümle kurma ve anlama yetisidir. Matematikte on temel sayı ile sonsuz işlem yapabilme niteliğine benzer biçimde dilin ses, biçim, söz dizimi vb. kuralları çerçevesinde yeni sözcükler ve cümleler üretilebilir, üretilenler anlaşılabilir. Doğru cevap C'dir.

Aykırılaşma, genel anlamıyla bir parçanın , sistemli biçimde , aynı özelliği taşıyan komşu parçanın özelliğinden kaçınması sürecidir. Örnek : tepme>tekme.

Konuşurlar eş zamanlı olarak bir dilden diğer dile veya bir dil değişkesinden diğer dil değişkesine geçebilir. Buna toplum dil biliminde kod değiştirme adı verilir. Doğru cevap D'dir.

Yoğun dil temaslarının bulunduğu bölgelerde, farklı dillerin konuşurlarının ortak iletişim
aracı olarak kullandıkları dile lingua franca denir. Doğru cevap E'dir.