TURKİSH LANGUAGE I - Deneme Sınavı - 38

Yahudilik için Klasik İbranice, Hinduizm için Sanskrit, Budizm için Prakrit (Pali), İslam dünyası için Klasik Arapça kutsal dillerdir. Hristiyanlık için ise İngilizce değil, Latince kutsal bir dildir. Doğru cevap A'dır.

Germen dilleri içinde Almanca, İngilizce, İsveççe, Norveççe, Danca ve İzlanda dili yer alır. Doğru cevap B'dir.

Yalınlayan diller, ek almayan, çekime girmeyen, tek heceli sözcüklerin sıralanmasının,
tonlamanın ve vurgulamanın birincil önem taşıdığı Çince, Tibetçe gibi dillerdir. Doğru cevap C'dir.

Güneybatı (GB), Oğuz Türkçesi: Bu grup kendi içinde batı (b) ve doğu (d) olmak üzere ikiye ayrılır. GBb grubunda Gagauzca, Türkiye Türkçesi ve Azerice; GBd grubunda ise Türkmence yer alır. Salırca (Salarca) tarihî olarak Oğuz grubundan gelişmiştir. Doğru cevap D'dir.

Çeşitli nedenlerle yerli coğrafyalarını terk ederek başka ülkelere göç eden ve bulundukları siyasal coğrafyadaki resmî dilden veya çoğunluğun dilinden farklı bir dili konuşan göçmen toplulukların dilidir. AB ülkelerinde Avrupa’daki göçmen Türk azınlıklarının konuştuğu Türkçenin hiçbir resmî statüsü yoktur. Doğru cevap E'dir.

Ölçünleştirme(standartlaştırma): Bir dil toğluluğunda söyleyiş, yazım ve söz varlığı vb. belirli alanlarda ortak ve resmi kabulun sağlanmasıdır.

N. Chamsky'e göre dil zihni bir organdır

C) Konuşurlar eş zamanlı olarak bir dilden diğer dile veya bir dil değişkesinden diğer dil değişkesine geçebilir. Buna toplum dil biliminde kod değiştirme adı verilir.

D) Resmi dil, bir ülkenin tamamında veya bir bölgesinde yönetim dili olarak kullanılan ve yasal statüsü bulunan dildir. Örneğin devlet dili İspanyolca bütün İspanya'da geçerli resmi dildir. Baskça ve Katalanca ise konuşuldukları özerk bölgelerde İspanyolcanın ardından ikinci resmi dilleridir

E) Afroasya , Kuzey Afrika'da ve Güneybatı Asya'nın birçok bölgesinde en baskın dil ailesidir.

B) Bükünlü diller : Biçim bilgisel tipoloji bakımından Yunanca, Latince, İngilizce , Rusça, Ukraince , Arapça, İbranice vb. bükünlü dillerdir

D) Johanson ve Csato(2006) coğrafi, genetik ve tipolojik ölçütleri esas alarak yaptığı sınıflandırmada Türk dillerini 6 gruba ayırır.

Çiçeklerden sözcüğü içindeki çiçekler biçimbirim değildir çünkü çiçek ve –ler olmak üzere daha küçük parçalara bölünebilir. Sesler biçim birim olamazlar çünkü anlamlı değillerdir. –Lerden biçim birim değildir çünkü –ler ve –den ekleri olmak üzere daha küçük parçalara bölünebilir. Çiçekler kök biçim birim değildir çünkü çiçek ve –ler olmak üzere daha küçük anlamlı parçalara bölünebilir. Bu sözcük çiçek-ler-den olmak üzere üç biçim birimden oluşur. Doğru cevap A’ dır.

Bir sözcük en az bir kök biçim birimden oluşur, bu tür sözcüklere yapısına göre basit sözcük veya basit gövde adı verilir. Örneğin ak (sıfat), git- (eylem), gel- (eylem), el (ad), kelebek (ad), kol (ad), kulak (ad), toprak (ad) sözcükleri biçim bilgisel bakımdan bölünemez ancak anlam taşımayan ke-le-bek gibi he­celere veya k-e-l-e-b-e-k gibi seslere bölünebilir. Örümcek de bir kök biçim birimden oluşan basit bir sözcüktür. Doğru cevap C’ dir.

Yapım/türetim ekleri yeni sözcükler yapma görevi bulunan eklerdir. Yeni sözcükler ya­pılırken sözcük türü değişebilir. Örneğin oyun adından eylem yapan -a- biçim birimi ile üretilen yeni sözcük artık bir eylemdir. Aynı şekilde aç- eyleminden -(ı)k biçim birimi ile üretilen yeni sözcük açık bir addır. Son olarak -n biçim birimi gündüz, güz, kış vb. adla­ra gelerek zaman belirteci yapar. Öncü sözcüğündeki –cü sıfattan ad yapan bir yapm ekidir. Doğru cevap D’ dir.

Çekim ekleri, eylem ya da ad soylu sözcüklere gelerek bağlı oldukları sözcük öbeklerine göre, sözcükler arasında durum, iyelik, çokluk, kip, zaman, kişi, sayı vb. geçici ilişkiler kuran, görevsel bağımlı biçim birimleridir. Çekim ekleri, sözlüksel biçim birimlerinde ad durumlarını, bazı dillerde cinsiyet; eylemlerde çatı, kip, görünüş, kişi vb. gramatikal işlev­leri işaretler. Türkçe bir eklemeli dil olduğundan ad ve eylemlerin çekimi, ekler aracılığıyla gerçekleştirilir. Örneğin ‘Ders-ler1-i-m2-i3 tamamla-dı4-m5’ cümlesinde derslerimi adında (1) no’lu ek çoğulu, (2) no’lu ek iyeliği, (3) no’lu ek yükleme durumunu; tamamladım yük­leminde ise (4) no’lu ek görülen geçmiş zamanı, (5) no’lu ek, üçüncü kişiyi ifade eder. Çe­kim ekleri kendi aralarında ad çekim ekleri ve eylem çekim ekleri olmak üzere ikiye ayrılır. B şıkkında 1 (-lar), C şıkkında 1 (-lar), E şıkkında ise 2 (-un / -dan) çekim eki vardır. Diğer şıklarda çekim eki yoktur. Doğru cevap E’ dir.

Eylem Çekim Ekleri: Eylem çekimi, cümle ve cümlenin yüklemini oluşturmak üzere eylemlerin zaman, kişi vb. çekim eklerini almalarıdır. Türkçede eylem, cümlede temel olarak zaman ile tarz, görünüş, çatı ve kip kategorilerine göre çekime girer. Doğru cevap A’ dır.

Eylemden Eylem Yapma Ekleri: Eylemden eylem yapma eklerini, eylem tabanlarına gelerek yeni eylemler yapan özel söz dizimsel işlevleri bulunan yapılar olarak tanımlayabiliriz. Bu eklerin çatı adı verilen özel görünümleri vardır. Çatı ekleri cümle içinde yüklemin özne veya nesne ile ilişkisini be­lirler. Çatıları çok genel olarak bir cümlede yüklemin gösterdiği eylemin özne tarafından yapıldığını gösteren etken çatı ve cümlenin dil bilgisel (sözde) öznesinin yüklemin bil­dirdiği eylemden etkilendiğini veya eylemin hedefi olduğunu gösteren edilgen çatı olarak ikiye ayırabiliriz. Duvarları boyadı etken çatı, duvarlar boyandı cümlesi ise edilgen çatı örnekleridir. Çatıları, öznenin ve nesnenin durumuna göre dönüşlü, edilgen, işteş, ettirgen çatılar olarak daha ayrıntılı bir şekilde sınıflandırabiliriz. Ettirgen çatı: Eylemdeki anlatımın özne tarafından başka bir kişi ya da nesneye aktarıldığını gösteren ve geçişsiz eylemleri geçişli hâle getiren –(A)r, -(I)r, -DIr, -t-, -zIr- (< -z- + -r-) eklerinin kurduğu çatıdır. Çıkar-, içir-, kestir-, akıt-, emzir- vb. Doğru cevap B’ dir.

Dağ kelimesi kendisinden daha küçük anlamlı parçaya ayrılamayan, sözlüksel anlam taşıyan bir kök biçim birimidir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Bakıcı, yakıt, gezi ve yapıcı kelimelerinde eylemden ad yapma eklerine örnekler görülmektedir. Yolsuz kelimesinde "yol" adına -suz eki gelmiş ve addan ad yapmıştır. Doğru cevap D seçeneğidir.