TURKİSH LANGUAGE I - Deneme Sınavı - 37

es-inti kelimesinin kökü es- eylemidir. Esinti kelimesi ise bir addır. Kelimeye gelen -inti eki, eylemden ad yapma ekidir. Doğru cevap C seçeneğidir.

B seçeneğindeki "görmeden" kelimesinde bulunan -mAdAn eki, zaman anlamı taşıyan zarf fiil ekidir. Diğer seçeneklerdeki zarf fiil ekleri tarz ve bağ anlamı taşımaktadır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Örnekseme, özellikle ses ve biçim bakımından yabancı sözcükleri model alarak yerli biçim birimlerle sözcük üretilmesidir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yavaşça kelimesi bir eylemi nitelediği için zarf görevindedir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Köktürkler, Türkçenin bilinen ilk ve hacimli yazılı belgelerini bıraktıkları için kültür ve dil tarihimiz açısından son derece önemli bir yere sahiptirler. Orkun ırmağı kıyısında
bulunan ve bengü (sonsuz) taş olarak adlandırılan granit üzerine yazılmış olan bu yazılar, 1893’te Danimarkalı bilgin V. Thomsen tarafından okunmuş, ilk yayın ise Alman asıllı Rus türkolog W. Radloff tarafından yapılmıştır. Türklerin kendi yazdıkları belgelerle ilgili olarak sürekli yeni bilgiler ortaya çıkmakta ve yayınlar yapılmaktadır. En hacimlileri Köl Tigin, Bilge Tonyukuk ve Bilge Kağan adına dikilmiş olan bu yazıtlarla ilgili Türkiye ve Türkiye dışından pek çok bilim adamı çalışmış ve çalışmaktadır. Ayrıca sürekli değişik Türk topluluklarına ait yeni yazıtlar da bulunmaktadır.

On dördüncü yüzyıldan on dokuzuncu yüzyıla kadar devam eden Çağatay Edebiyatı;
Klasik Öncesi Devir, Klasik Devir (Nevayî Devri) ve Klasik Sonrası Devir olmak üzere üçe ayrılarak incelenir.
Klasik Öncesi Devir, bu edebiyatın oluşup gelişme devridir ki bu dönemde Lütfî ve
Sekkâkî gibi önemli şairler yetişmiştir. İkinci dönem olan Klasik Devir için tek başına
Nevayî devri de denilmektedir. Ali Şir Nevayî, hiç şüphesiz bütün Türk edebiyatı için son
derece önemli bir şahsiyettir. Otuzun üzerinde eser yazan ve yazdığı eserlerin hemen hepsini Türkler de yararlansın diye yazdığını özellikle belirtme gereği duyan Nevayî, pek çok konuda öncü ve kurucudur. Beş büyük mesnevî yazan ilk Türk şairi olan Nevayî; ilk şairler tezkiresi Mecalisü’n-Nefayis’in, Farsça ile Türkçeyi karşılaştırarak Türkçenin daha üstün bir dil olduğu sonucuna ulaştığı Muhakemetü’l-Lügateyn’in, Türk kültür tarihi açısından çok önemli olan Nesayimü’l-Mahabbe’nin, dört adet divânın, beş adet mesnevinin, Türk edebiyatının ilk biyografi örneklerinin yazarıdır.

Harezm-Altınordu Türkçesi olarak da adlandırılan Harezm Türkçesinden günümüze
çoğu dinî ve edebî olmak üzere pek çok eser kalmıştır. Harezm Dönemi’nden kalan eserler içerisinde Türkçenin önemli sözlüklerinden biri olan ve ünlü bilgin Zemahşerî tarafından yazılan Mukaddimetü’l-Edeb de vardır. Bu dönemden kalan diğer bazı eserler Muînü’lMürîd, Hüsrev ü Şirin, Muhabbetnâme, Nehcü’l-Ferâdis vb.dir.

Türkçe değişik dönem ve coğrafyalarda Köktürk, Soğd, Uygur, Mani, Brahmi, Tibet,
Süryani, Arap, Grek, Ermeni, İbrani, Latin ve Slav (Kiril) alfabeleriyle yazılmıştır.
Bunlardan Soğd, Mani, Brahmi, Tibet, Süryani, Grek, Ermeni ve İbrani alfabeleri kısa
tarihi dönemlerde ve oldukça sınırlı çevrelerde kullanılmıştır. Geriye kalan Köktürk,
Uygur, Arap, Latin ve Kiril alfabeleri ise uzun sürelerle ve geniş coğrafyalarda kullanılmıştır.

Türkçenin yazımı için çok yetersiz olan Mani alfabesi, dar bir çevrede ve VIII.-IX. yüzyıllarda kısa süre kullanılmış din yoluyla gelen ilk alfabedir.

1926’da yapılan Bakü Türkoloji Kongresi’nde bütün Türklerin, Latin alfabesini kullanması yolunda bir karar alınmış ve Çuvaşlar dışında kalan bütün Türk toplulukları
bu kararı uygulamışlardır. Eski Sovyetler Birliği’nde yaşayan Türk halklarının Rus-Kiril
alfabesini kullanmaları yolunda Moskova’nın aldığı karar üzerine 1939’da Azerbaycanlılar, Tatarlar, Yakutlar ve Hakaslar, 1940’da Kazak, Kırgız, Başkurt, Karakalpak ve Özbekler, 1943’te Tuvalılar, 1957’de de Gagavuz Türkleri Latin alfabesini bırakıp Kiril alfabesine geçmişlerdir.

Maddelerin tamamı doğrudur. Doğru cevap E'dir.

Sekkâkî Çağatay Edebiyatı'nda Klasik Öncesi Devir şairlerindendir. Doğru cevap C'dir.

Bugünkü bilgilerimize göre Türkçenin metinlerle izleyebildiğimiz tarihi boyunca kullandıkları ilk düzenli, kuralları yerleşmiş yazı sistemi Köktürk alfabesidir. Doğru cevap B'dir.

Anadolu, Suriye, Balkanlar ve Kırım’ın bazı bölgelerindeki Ortodoks Hristiyan Türkler tarafından kullanılmış olup Lozan antlaşmasıyla kullanımı sona ermiş olan yazı sistemi Grek alfabesidir. Doğru cevap D'dir.

Servet-i Fünun ve Fecr-i Ati akımlarının mensupları, Tanzimatçıların başlattığı dili “anlaşılır kılma” çalışmalarına katılmayıp tam aksi bir yol izlemişler bir nebze sadeleşen dili daha da anlaşılmaz duruma taşımışlardır. Doğru cevap E'dir.

Uzun süre devam eden reform tartışmalarından sonra, 1 Kasım 1928 tarihinde Latin harflerine dayanan Türk Alfabesi kabul edilmiştir. Doğru cevap C'dir.

Maddelerin tamamıTürk Dil Kurumu'nun dikkat çektiği konulardandır. Doğru cevap E'dir.

Biçim bilgisinde belirtildiği gibi sözcüklerin yapısında yer alan temel kavramlar şunlardır: Kök, Gövde, Taban, Ek. Vurgu, sözcüklerin yapısıyla ilgili değildir, seslerle ilgilidir.

‘’oynamaya ‘’ sözcüğünde hem yapım hem de çekim eki bulunmaktadır. Oyun isim köküdür, ona –a yapım eki getirilerek fiil türetilmiştir. Oyun-a-mak>oynamak

yet-iş-kin, baş-ar-ı, çalış-arak, konuş-tur-ul-mak, zor-la-ma-sız