TURKİSH LANGUAGE I - Deneme Sınavı - 34

Türkçe, akraba oldukları henüz kesinlik kazanmayan Altay dilleri grubu içinde yer almaktadır. Türkçe sondan eklemeli bir dil olduğundan eklenme, son eklenme şeklinde gerçekleşir ve bitişken diller içerisinde yer alır.

Türkçenin, binlerce yıl önce Moğolca ile tek bir dil olduğu varsayılan döneme ‘Ana Altayca Dönemi’ adı verilir. Türkçe İlk Türkçe adı verilen süreçte, yani Büyük Hun İmparatorluğu döneminde bağımsız bir dil hâline gelmiş, Avrupa Hun İmparatorluğu döneminde ise Ana Türkçe adı verilen süreç başlamıştır. Yazılı ilk olgunlaşmış Türkçe belgelerin bulunduğu Göktürk ve Uygur dönemlerine de ‘Eski Türkçe Dönemi’ adı verilir.

Kültürü oluşturan ögeler, genel anlamda maddi ve manevi veya somut ve somut olmayan biçiminde sınıflandırılabilir. Maddi kültür unsurları mimarî, el sanatları, geleneksel kıyafetler, araç-gereçler gibi elle tutulur, gözle görülür, somut olan unsurlardır. Manevi kültür unsurları ise inançlar, dünya görüşleri, ahlak anlayışı, davranış kalıpları, ilişki örüntüleri vb. toplumsal hayatı çevreleyen öğreti ve değerlerdir. Bu nedenle doğru cevap D'dir.

Dil ve kültürel davranışlar ve düşünme biçimleri arasındaki ilişkiyi tartışan meşhur kuramlardan biri de Whorf Hipotezi ya da Sapir-Whorf Hipotezi olanak bilinen kuramdır. Bu kurama göre dil, düşünceyi, toplumsal davranışları ve toplumsal davranış örüntülerini belirleyen bir kalıptır. Bu durumda, bir dilin yapısı, o dili konuşanların dünya görüşlerini de belirlemekte ve biçimlendirmektedir.

Bir dil topluğunda söyleyiş, yazım ve söz varlığı vb. belirli alanlarda ortak ve resmî kabulün sağlanmasına ölçünleştirme (standartlaştırma) adı verilmektedir. Doğru cevap B'dir.

Devlet yönetimi, eğitim, ekonomi vb. bütün alanlarda kullanılan, yasal, kurumsal, toplumsal desteği, edebî geleneği, ortak yazım sistemi, genel kabul gören sözlüğü, yazım kılavuzu, ortak söyleyiş sistemi vb. bulunan dil veya değişke'ye ölçünlü dil adı verilmektedir. Doğru cevap A'dır.

Betimleyici dil bilgisi,farklılıklar olmakla beraber bireylerin dil üzerinde belli bir bilgisinin olduğunu ancak temel kuralların değişmediğini düşünür ve yaklaşıma göre dil bilgisi bir araçtır. Doğru cevap C'dir.

Dil, sınırlı anlamın sınırsız kullanımıdır, dil, kendi düşüncelerini sesin yardımıyla, özne ve yüklem aracılığıyla anlaşılır duruma getirmektir ve zihnin birikimlerinin temsilidir. Doğru cevap D'dir.

Dil konuşma ve dinleme işlevlerini gerçekleştirmek üzere birbirleriyle bağlantılı ses, biçim, söz dizimi, anlam vb. alt sistemlerin oluşturduğu, üzerinde inceleme yapılabilen bir bütün olması dilin bir sistem olması özelliği kapsamına  girer. Doğru cevap E'dir.

Ağaç sözcüğü ile doğadaki ağaç arasında hiçbir nedensellik ilişkisinin olmaması dilin nedensizlik ilkesini kapsamaktadır. Doğru cevap B'dir.

Ata dil olarak da bilinen ve bir dilin veya dil ailesinin tarihî gelişim sürecinde kuramsal olarak var olduğu düşünülen en eski şekline ana dil adı verilmektedir. Doğru cevap A'dır.

Bir dilin tarihi, siyasi, sosyal ve kültürel nedenlerle değişik bölgelerde ses yapısı, şekil yapısı ve kelime hazinesi bakımından önemli farklarla birbirinden ayrılan kollarından her birine diyalekt adı verilmektedir. Doğru cevap D'dir.

Bir dil ailesi içinde yer alan ancak coğrafi bakımdan ailenin diğer üyelerine komşu
ya da yakın olmayan ya da eldeki dil bilimsel verilere göre herhangi bir dil ailesi içinde yer almayan veya aynı dil ailesi içinde yakın akrabası bulunmayan dile izole dil adı verilmektedir. Doğru cevap B'dir.

Resmî dilden farklı olarak ulusüstü, uluslararası kuruluşların kendi birimleri arasındaki iletişimde yazılı ve sözlü olarak yaygın biçimde kullandığı dile çalışma dili adı verilmektedir. Doğru cevap E'dir.

Dil konuşma ve dinleme işlevlerini gerçekleştirmek üzere birbirleriyle bağlantılı ses, söz dizimi, anlam vb. alt sistemlerin oluşturduğu, üzerinde inceleme yapılabilen sistemli bir bütündür. Dil bir sistem olmasaydı, insanlar tarafından edinilemez ya da öğrenilemezdi. Dil sisteminin işleyişi yalnızca kendi yasalarına bağlıdır.

TDK’nin Türkçe sözlüğünde (www.tdk.gov.tr) argo bir dil turu olarak değil ‘1. Her yerde ve her zaman kullanılmayan veya kullanılmaması gereken çoklukla eğitimsiz kişilerin söylediği söz veya deyim, 2. mecaz. Serserilerin, külhanbeylerinin kullandığı söz veya deyim’ sözleriyle sözlüksel bir birim olarak açıklanmaktadır. Argonun prestiji ölçünlü dile göre çok düşüktür, denilebilir.

Dünya dilleri yapı bakımından biçim bilgisel veya söz dizimsel göstergeler kullanılarak sınıflandırılır. Biçim bilgisel olarak diller başlıca bitişken (eklemeli), bükünlü (çekimli), yalınlayan diller olmak üzere üçe ayrılır. Rusça – Bükünlü, İngilizce – Bitişken, Arapça – Bükünlü, Çince – Yalınlayan dil sınıfındandır. Fince, Macarca, Japonca ve Türkçe bitişken (eklemeli) dillerdir.

Kültür kavramı çok çeşitli anlamlarla tanımlanabilir. Örneğin Türk Dil Kurumunun yayımladığı Türkçe sözlükte altı ayrı anlamda tanımlanmıştır. Bunlardan ilki ve en kapsamlı olanı, “Tarihsel, toplumsal gelişme süreci içinde yaratılan bütün maddi ve manevi değerler ile bunları yaratmada, sonraki nesillere iletmede kullanılan, insanın doğal ve toplumsal çevresine egemenliğinin ölçüsünü gösteren araçların bütünü, hars, ekin” biçimindedir.

Dilin toplumsal bir iletişim sistemi olması, toplumla ilgili birçok unsurun dilde de karşılık bulmasına sebep olur. Toplumsal statü, yaş, eğitim, toplumsal roller, cinsiyet vb. toplumsal unsurlar, bireylerin dil davranışlarını da etkilemektedir.

Bilimsel açıdan ilkel veya gelişmiş dil diye bir ayrımdan bahsedemeyiz. Kızılderililerin gelişmemesinin sebebi dil olmadığı gibi, Amerikalıların da gelişmişliğinin sebebi İngilizce değildir. Bu nedenle dil gibi gelişmişliği kronolojik olarak ele alınamayan yapılar üzerinden hiyerarşik değerlendirmeler yapmak bilimsel olmayacaktır.