TÜRKÇE YAZILI ANLATIM

Deneme; yazarın özgürce seçtiği bir konuda kişisel görüşlerini, düşüncelerini söyleşi havası içinde ve kesin sonuçlara gitmeden anlattığı yazı türüdür. Okura öğüt vermeye kalkmaz, onu bilgilendirmeye ve eğitmeye çalışmaz ancak onu düşündürür. İnsanı ve insanlığı ilgilendiren her konuda yazılabilir ancak yazar en çok kendini anlatır. Yazarın yaratıcılığını ortaya koymasına ve özgün bir yapıt oluşturmasına olanak tanır. Bağımsız bir tür olarak ortaya çıkmasına Montaigne’in “Denemeler” adlı eseri öncülük etmiştir.

Söyleşi, herhangi bir konuyu konuşma havası içinde anlatan yazı türüdür. Burada yazar, okurun karşısındaymış ve onunla konuşuyormuş gibidir. Sorduğu soruları okur adına yine kendi yanıtlar.

Röportajcı, yaptığı araştırma ve inceleme sonuçlarını yalın bir dille ve etkileyici bir anlatımla okurlarına sunar. İyi yazılmış bir röportaj, roman ve öykü sıcaklığıyla okunabilir. Röportaj yazarının çarpıcı bir başlıkla birlikte etkili bir giriş bölümünün okurun ilgisini çekme açısndan taşıdığı önemi bilmesi gerekir.

Çeşitli yerlerin ilginç yönleri, insanların yaşantıları, gelenek ve görenekleri anlatılır. Yazı fotoğraflarla desteklenebilir. Bir görüntüyü ayrıntılarıyla birlikte okurun belleğinde canlandırmanın güçlüğü göz önünde bulundurulduğunda fotoğrafın gezi yazıları için taşıdığı önem daha iyi anlaşılır. Yazarın anlattıklarının gerçeğe dayalı olması, yazısını güçlendirmek amacıyla gerçek dışı aktarımlara yönelmemesi gerekir.

Hatıra olayların henüz sıcaklığını, canlılığını yitirmeden bellekte tazeliğini korurken yazıldığı yazı türüdür. Anı ise aradan uzun yıllar geçtikten sonra kaleme alınır. Bu nedenle anıda olaylar, bellekte kaldığı kadarıyla yazıya geçer.

Bir sınırlama olmamakla birlikte söyleşi için konu seçilirken genellikle insanların dinlenme gereksinimi de göz önünde bulundurulur. Yazar, güncel bir konuya ilişkin görüşlerini konuşma havası içinde aktarırken hem okurların hoşça vakit geçirmelerini sağlar. Söyleşide yazar, okurun karşısındaymış ve onunla konuşuyormuş gibidir ve sık sık sorular yönelterek okurların konuyla ilgili düşünce üretmeleri sağlanmaya, okurları konunun içine çekerek ilgilerini canlı tutmaya çalışır. Söyleşide içten bir anlatım, herkesin kolaylıkla anlayabileceği yalın bir dil kullanılmalıdır. Konu fazla derinleştirilmemeli; anlatımı canlı tutmak ve sözü güçlendirmek için fıkralardan, atasözü ve özdeyişlerden yararlanılmalıdır. Doğru cevap D'dir.

Röportaj; konusu bir inceleme, araştırma, soruşturma olan gazete yazısıdır. Doğru cevap B'dir.

Röportajlar; yazarın yöntemine göre (belgesel röportaj, konuşmaya dayalı röportaj), uzunluk kısalığına göre (tek röportaj, dizi röportaj), konuları ya da görüşülen kişilere göre (siyasal röportaj, edebi röportaj vb.) gibi türlere ayrılmakta ve adlandırılmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Gezi yazısı; gezilip görülen yerlerin ilginç yönlerini, insanların yaşantılarını, gelenek ve göreneklerini anlatan bir yazı türüdür. Gezgin ya da gezi yazarı deyince akla ilk gelen kişilerin başında dünya edebiyatında Marco Polo (1245-1324), bizim edebiyatımızda ise Evliya Çelebi(1611- 1682)'dir. Doğru cevap C'dir.

Anılardan ve anı yazanların söylediklerinden çıkarılanlar, insanların aşağıdaki verilenlerle ya da benzer nedenlerle anı yazdığını ortaya koymaktadır (Kavcar ve diğerleri, 2004, s.179):

Doğru cevap B'dir.