TÜRKÇE YAZILI ANLATIM - Deneme Sınavı - 1

Gezegen ve yıldız adları büyük harfle yazılır: Dünya, Güneş, Ay, Neptün, Plüton, Halley.

İkinci sözcüğü -dı ( -di / -du / -dü / -tı / -ti / -tu / -tü) kalıplaşmış belirli geçmiş zaman ekleriyle kurulan birleşik sözcükler bitişik yazılır: albastı, çıtkırıldım, gecekondu, gündöndü, imambayıldı, mirasyedi, papazkaçtı, şıpsevdi.

Durum, olgu, olay bildiren sözlerle kurulan birleşik sözcükler: ana dili, ay tutulması, açık oturum, baş ağrısı, baş belası, çözüm yolu, dil birliği, iş birliği, madde başı, ses uyumu, yer çekimi gibi.

Yunanca adların yazımında Yunan harflerinin ses değerlerini karşılayan Türkçe harşer kullanılır: Homeros, Heredotos, Sokrates, Aristoteles, Platon, Karamanlis, Papandreu.

• Türk devlet ve topluluklarına ait adlar Türkçede yerleşmiş biçimleriyle yazılır: Azerbaycan, Özbekistan, Bakü, Bişkek, Cengiz Aytmatov.

Sayılar metin içinde yazıyla yazılır: iki yüz yıldan beri, dört kişi, haftanın ikinci günü, altı ayda bir, sekiz hafta sonra.

Bağlaç olan da, de kendinden önceki sözcüğün son ünlüsüne bağlı olarak ünlü uyumlarına uyar ve ayrı yazılır. Ancak bağlaç olan da, de bulunma durumu eki olan -da, -de, -ta, -te ile sıkça karıştırılır.

Türkçede satır sonunda sözcükler bölünebilir fakat heceler bölünemez. Satıra sığmayan sözcükler bölünürken satır sonuna kısa çizgi (-) konur. Satır sonuna gelen sözcükleri nasıl böleceğimizi bilmek için Türkçenin hece yapısını iyi bilmemiz gerekir: Türkçede sözcük içinde iki ünlü arasındaki ünsüz, kendinden sonraki ünlüyle hece kurar: a-ra-ba, ba-şı-na, in-sa-nın, ka-ra-ca, sor-du. Sözcük içinde yan yana gelen ünsüzlerden sonuncusu kendisinden sonraki ünlüyle, diğerleri kendilerinden önceki ünlüyle hece kurar: var-lık, gör-mek, Türk-çe. Batı kökenli sözcükler, Türkçenin hece yapısına göre hecelere ayrılır: band-rol, kont-rol, port-re, prog-ram, sant-ral, sürp-riz, tund-ra, volf-ram.

Kısaltma; bir sözcük, terim veya özel adın içerdiği harflerden biri veya birkaçı ile daha kısa olarak ifade edilmesi ve simgeleştirilmesidir. Kısaltma kuralları şunlardır: Kuruluş, kitap, dergi ve yön adlarının kısaltmaları genellikle her sözcüğün ilk harfi büyük yazılarak yapılır: TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi), ABD (Amerika Birleşik Devletleri), AB (Avrupa Birliği), B (batı), D (doğu), GD (güneydoğu). Element ve ölçülerin uluslararası kısaltmaları kullanılır: Fe (demir), km (kilometre), l (litre), mg (miligram). Kuruluş, kitap, dergi ve yön adlarıyla element ve ölçülerin dışında kalan sözcük veya sözcük gruplarının kısaltmasında ilk harfle birlikte sözcüğü oluşturan diğer temel harfler dikkate alınır. Kısaltılan sözcük veya sözcük grubu; özel ad, unvan veya rütbe ise ilk harf büyük; cins ad ise ilk harf küçük olur: Alm. (Almanca), İng. (İngilizce), Prof. (Profesör), Kırım Cad. (Kırım Caddesi), Alb. (Albay), Av. (Avukat), hzl. (Hazırlayan), fiz. (fizik), kim. (kimya). Küçük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde sözcüğün okunuşu esas alınır: cm’yi, kg’dan, YKr’un. Büyük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın son harfinin okunuşu esas alınır: THY’de, TRT’deki, YTL’nin. Kısaltması büyük harflerle yapıldığı hâlde bir sözcük gibi okunan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın okunuşu esas alınır: ASELSAN’a, BOTAŞ’ta, NATO’nun, UNESCO’dan.

Age. Adı geçen eser

Asb. Astsubay

s. Sayfa

Tuğg. Tuğgeneral

Nu. Numara

Pekiştirmeli sıfatlar bitişik yazılır: apaçık, büsbütün, dümdüz, güpegündüz, kapkara, paramparça, sapasağlam, sırılsıklam, masmavi, yemyeşil.