TÜRKÇE YAZILI ANLATIM - Deneme Sınavı - 2

Konuyu işlerken okurda uyandırılmak istenen duygu ya da etki izlek(tema) olarak adlandırılmaktadır. Konu içerik ile izlek ise onun okuyuca sunulma şekliyle ilgilidir. Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Köktürk, Saka, Uygur ve Hun Destanları anonim yani halkın ortak malı olan destanlardır. Şehname ise İranlı şair Firdevsi tarafından yazılmıştır. Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Yergi, toplumun, kişinin veya bir olayın gülünç ve olumsuz yönlerini i̇ğneleyici ve alaycı bir dille anlatan şiirdir. Divan edebiyatında hicviye, Batı edebiyatında satir olarak adlandırılırken halk edebiyatında ise taşlama orada olarak adlandırılmaktadır. Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Arı ile Sivrisinek Hikâyesi; Karakuş Yavrusu ile Karga Hikâyesi ve Eşek ile Tilki Hikâyesi gibi fabl türünde birkaç eser kaleme almış Tanzimat Dönemi şair ve yazarlarından Şinasi'ye aiittir.  Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Türk edebiyatındaki ilk pastoral şiir örneği Abdülhak Hamit Tarhan'ın çöl anlamına gelen "Sahra" adlı şiiridir. Terkib-i Bent Ziya Paşa'nın kurumsal eleştiri içeren eseri, Hayriyye Nabi'nin didaktik eseri, Kır Şarkısı ve Ağaç şiirleri ise Behçet Necatigil ve Ahmet Haşim'in pastoral şiirleri olsa da Sahra'dan çok sonra yazılmışlardır. Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Diğer isimler de Türk öyküsünün önemli isimleri olmakla birlikte Türk edebiyatında durum öyküsünün öncüsü Memduh Şevket Esendal olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Telemak-Türk edebiyatındaki ilk çeviri roman, Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat-Türk edebiyatındaki ilk yerli roman, Don Kişot-Batı edebiyatındaki ilk roman, Mai ve Siyah-Türk edebiyatındaki ilk yetkin(Batılı tarzda) roman olsa da İntibah- Türk edebiyatındaki ilk aşk romanı değil, ilk edebî roman olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Goethe'nin Genç Werther’in Acıları romanı psikolojik roman, Tolstoy'un Savaş ve Barış'ı tarihî roman, George Sand'ın Şeytanlı Göl ve Thomas Hardy'nin Çılgın Kalabalıktan Uzak romanları ise köy romanı örnekleridir. Pearl S. Buck'ın "Ana" romanı ise egzotik roman örneğidir. Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Karagöz oyununda Karagöz, orta oyununda ise Kavuklu halktan ve okumamış tipi temsil ederken Karagöz oyununda Hacivat, orta oyununda ise Pişekâr eğitimli tipi temsil etmektedir. Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Reşat Nuri Güntekin, Cevat Fehmi Başkut, Güngör Dilmen ve Orhan Asena Türk edebiyatında birçok tiyatro oyunu kaleme almış yazarlardır. Yaşar Kemal ise başta roman olmak üzere çok farklı türlerde eser verse de tiyatro oyunu yazmamıştır. Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Makale, fıkra, eleştiri ve yaşam öyküsü düşünce yazılarıdır. Roman ise sanatsal bir yazı türüdür.

Makale; bir konuya ilişkin görüflü, düşünceyi açıklamak, savunmak ya da konuyla ilgili bilgi vermek amacıyla yazılan gazete ve dergi yazısıdır. Makalede konu sınırlaması yoktur, bilim ve sanat başta olmak üzere toplumun tümünü ya da bir bölümünü ilgilendiren her konuda makale yazılabilir. Gazetelerde yayımlanan makaleler, fıkralarda olduğu gibi, işin doğası gereği ve yayın organının özelliklerine bağlı olarak genellikle güncel olay ya da sorunları ele alır. Dergilerde yayımlananlar ise derginin uzmanlık alanına (bilim, sanat vb.) giren konuları işleyen ve derin bir araştırma ya da incelemeye dayanan çalışmalardır. Makalede okurun konuyu doğru ve iyi anlayabilmesi için sözcüklerin değişmeceli (mecaz) anlamlarıyla öne çıktığı süslü, sanatlı bir anlatım yeğlenmez. Sözcüklerin gerçek ya da terimsel anlamlarıyla kullanıldığı yalın, duru ve açık bir anlatıma başvurulur.

Bir konuya ilişkin görüşü, düşünceyi açıklamak, savunmak ya da konuyla ilgili bilgi vermek amacıyla yazılan gazete ve dergi yazısına makale adı verilir. Doğru cevap D'dir.

Makale yazarı; değişik örneklerden ve sayısal verilerden yararlanarak, tanık göstererek, karşılaştırma ya da benzetmeler yaparak öne sürdüğü, savunduğu görüş ve düşüncelerin doğruluğunu kanıtlamaya çalışır. İyi yazılmış bir makalede kanıtlar, karşı görüşleri etkisiz kılacak güçte olur. Doğru cevap B'dir.

Bir sanat yapıtını inceleyip değerlendiren kişiye eleştirmen denir. Eleştirmen, yapıtı kendi birikimine, dünya görüşüne göre inceler ve değerlendirir. Doğru cevap D'dir.

Belirtilen yedi eleştiri türü arasında; yazınsal ürünün belli kural ya da ilkelere göre değil kişisel beğeni ve etkilenmeye göre incelendiği, öznel tutumun öne çıktığı eleştiri türü izlenimci eleştiridir. Doğru cevap E'dir.

Deneme, insanı ve insanlığı ilgilendiren her konuda yazılabilir; ancak en çok da kendini anlatır denemeci. Yazısını kendisiyle konuşuyormuş ya da dertleşiyormuş gibi yazar. Belli kurallara bağlı kalmaz, bir gelişigüzellik içinde; ancak uygun çağrışımlarla bir düşünceden başka bir düşünceye ya da bir konudan başka bir konuya geçebilir. Bu da yazarın yaratıcılığını ortaya koymasına ve özgün bir yapıt oluşturmasına olanak tanır. Denemeci, düşüncelerinin doğruluğunu kanıtlama kaygısı taşımaz; daha doğrusu buna gerek duymaz. Okura öğüt vermeye kalkmaz, onu bilgilendirmeye ve eğitmeye çalışmaz; ancak onu düşündürür. Doğru cevap C'dir.

Makale iç yapı bakımından giriş, gelişme ve sonuç olmak üzere üç bölümden oluşur. Fıkra da bu bakımından makaleye benzer. Fıkranın giriş bölümünde konu tanıtılır. Gelişme bölümünde konuya ilişkin görüş ve düşünceler açıklanır, yorum yapılır. Fıkra, makaleye göre daha kısa olan bir yazı türüdür. Fıkrada düşüncelerini kanıtlama zorunluluğu yoktur ama makalede vardır.

Fıkra, gazete ve dergilerin belli sütunlarında yayımlanır. Güncel konular ele alınırken okurların etkilenmesi, düşündürülüp uyarılması istenir. Yazarın görüş ve düşüncelerini kısa ancak etkili bir dille aktarabilmesi beklenir. Günümüzde daha çok köşe yazısı olarak adlandırılır

Çok yönlü (eklektik) eleştiri, Yapıtın tek bir öğreti, ilke ya da görüşe bağlı kalınarak değil, yeri geldikçe farklı bilim dallarına özgü yöntemler kullanılarak değişik yönlerden değerlendirildiği eleştiri türüdür.