TÜRKÇE SÖZLÜ ANLATIM

Sözlükbirim, sözlüklerde tanımı yapılan, tek sözcükten veya birden çok ögeden meydana gelmiş ögelerdir. Doğru cevap A’dır.

"evin kapısı", "gelmiş", "evde" ve "arabam" ifadeleri çekimli olduğu için birer sözlükbirim değildir. "masa örtüsü” ifadesi ise bir sözlükbirimdir. Doğru cevap C’dir.

Sözcükler anlam değerlerinin görece açıklığı bakımından iki gruba ayrılır. İlki, anlam bakımından tam bir ifadeyi karflılayabilme yeterliliği olan ‘tam anlamlı’ sözcüklerdir: insan, kadın, toprak, elma, çiçek vb. İsim, fiil, sıfat, zarf, zamir gibi sözcük türleri bu gruba girer. Bunlar dilin temel söz varlığını oluştururlar. İkincisi ise, tam bir ifadeye/anlama karşılık gelmeyen ancak içinde bulundukları daha büyük yapılarda anlam kazanan fakat, ama vb. sözcüklerdir. Lakin sözcüğü bir bağlaç, üzere sözcüğü bir edat, en ve daha sözcükleri ise zarftır ve tam anlamlı değildir. Ancak “can“ sözcüğü tam anlamlıdır. Doğru cevap E’dir.

Bir kavram alan› için ilk akla gelen öge prototip durumundadır. Türkiye coğrafyasındaki Türkçe konuşurlarının büyük bir bölümü „kertenkele“ sözcüğünü duyduğunda bunun bir sürüngen hayvan olacağını bilecektir ancak iguana, armadillo, anakonda ve boa sürüngenleri Türkiye coğrafyasında çoğunlukla karşılaşılan sürüngenler olmadığı için bu hayvanlara karşılık gelen sözcükler prototip durumunda değildir. Doğru cevap A’dır.

Seçeneklerdeki sözcüklerin ayrı ve bitişik yazılmaları hâlinde anlamları şöyledir: her hâlde: Kesinlikle, herhâlde: belki; cam göz: Gözü takma olan, camgöz: Bir tür köpek balığı; sarı çiçek: rengi sarı olan çiçek, sarıçiçek: Ölmez çiçek; deve tüyü: Deveye ait olan tüy, devetüyü: Açık kahverengi. “gelir idi” sözcüğünün “gelirdi” biçiminde ayrı yazılması hâlinde herhangi bir anlamsal farklılık ortaya çıkmamaktadır. Doğru cevap E’dir.

Seçeneklerdeki sözcüklerin anlamları şöyledir: dolu (boş karşıtı) - dolu (bir yağış türü), şık (modaya uygun) – şık (seçenek), açma (açma işi) -yazma (poğaça türü) ben (I. tekil kişi) ben (vücuttaki nokta). "dokunmak” sözcüğünün anlamı temas etmek ve “Sağlığını bozmak” biçimindedir. Bu sözcüğün ikinci anlamı mecaz anlamda kullanılmakta ve bu sözcüğün eş yazılışlı biçimi bulunmamaktadır. Doğru cevap D’dir.

TDK Türkçe Sözlüğe göre “dilek” sözcüğünün tanımı şöyledir: Bir kimsenin dilediği şey, istek, talep, temenni, rica, murat. Seçeneklerdeki “talep”, “temenni”, “rica” ve “murat” sözcükleri “dilek” sözcüğü ile eş anlamlıdır. Ancak “arz” sözcüğü “sunma” anlamına gelmektedir. Doğru cevap B’dir.

dolu-boş ve sabah – akşam çiftleri arasında ikili zıtlık; sağ – sol ve içeri – dışarı çiftleri arasında yön gösteren zıtlık ilişkisi vardır. almak-satmak, oyuncu-seyirci, amir-memur, imam-cemaat çiftleri arasında olduğu gibi efendi – köle çifti arasında ilişkili zıtlık vardır. Doğru cevap A’dır.

Metonimi bir varlığı ya da unsuru, anlam bakımından ilişkili başka bir varlık ya da unsur aracılığıyla anlatma biçimidir. Yukarıdaki cümlede geçen “Londra” sözcüğü ile şehrin adı değil, ülkeyi yöneten kişiler kastedilmiştir. Doğru cevap D’dir.

Sözcüklerin anlamları işaret edilenlerden bağımsız olarak, taşıdıkları duygusal yönler açısından iyileşebilir veya kötüleşebilir. Divanü Lügat-it Türk’te geçen “yem” (azık, yemek, taam) sözcüğü olumlu bir anlam taşırken günümüzde “hayvan yiyeceği” anlamına dönüşmesi anlam kötüleşmesine örnektir. Doğru cevap E’dir.