TÜRKÇE SÖZLÜ ANLATIM - Deneme Sınavı - 5

Anlatım; sözcükleri seçme, sözcükleri birbirine bağlayarak cümle kurma ve cümleler ile paragraflar oluşturma biçiminde gerçekleştirilir. Anlatımdaki başarı, bu anlatım birimlerinin (sözcük, cümle, paragraf) doğru kullanılmasına bağlıdır. Doğru cevap C'dir.

Anlatımda amaç, konu hakkında duygu ve düşünceleri okuyucuya en etkili biçimde aktarmak ve bireyin anlatımdan zevk almasını sağlamaktır. Bunun için anlatımın kimi niteliklere sahip olması gerekir. Bu özellikler şöyle sıralanabilir: Duruluk, Doğruluk, Açıklık, Yalınlık, Akıcılık, Özgünlük, Doğallık. Doğru cevap E'dir.

Akıcılık, kolay anlaşılan ve amacı açıkça ortaya koyan cümlelerle yazmadır; bir anlatımın okuyucular ya da dinleyenler tarafından aynı biçimde algılanmasıdır. Özümsenmemiş dil bilgisi kuralları anlatıma aktarıldığında kapalı, bozuk, anlaşılmaz yazılar biçiminde ortaya çıkar. Doğru cevap C'dir.

Sözlü anlatım bir başka ifade ile konuşma, düşüncelerin ve duyguların başkalarına sözlü olarak bildirilmesi ya da duygu, düşünce, istek, bilgi ve tasarımların sözle aktarılması olarak tanımlanabilir. Konuşmanın; fiziksel, fizyolojik, psikolojik ve toplumsal niteliği vardır. Doğru cevap A'dır.

Bireyin yaşamında oldukça önemli bir yer oluşturan konuşma en eski iletişim araçlarından biridir ve dinleme ile yakından ilşlkilidir. Bu bağlamda konuşma eğitiminin amaçları çeşitli beceriler yönünden şöyle belirlenmiştir: Bildirme yönü, kişilik kazanma yönü, topluluk içinde konuşabilme yönü, söyleyiş yönü. Doğru cevap C'dir.

Etkili bir konuşma gerçekleştirebilmek için göz önünde bulundurulması gereken ilkeler şöyle sıralanabilir: Konuşmanın amacı olmalı, konuşma içten ve canlı olmalı, konuşma doğal olmalı, konuşma açık ve anlaşılır olmalı, konuşma akıcı olmalı, konuşma inandırıcı olmalı, konuşma ilgi çekici olmalı, konuşmayı destekleyen öğeler olmalı, konuşmada görgü kurallarına uyulmalı, konuşmada ses iyi kullanılmalı. Doğru cevap D'dir.

Başarılı bir yazılı anlatım gerçekleştirebilmek için:

Yazılı anlaım türleri; düşünce niteliği olanlar, sanatsal değeri olanlar ve yazışmalar olmak üzere üç grupta toplanabilir. Düşünce niteliği olanlar; makale, fıkra, eleştiri, deneme, söyleşi, röportaj, gezi, anı, günlük, biyografi, otobiyografidir. Doğru cevap B'dir.

Sanatsal değeri olan yazılı anlatım türleri; şiir, öykü, roman, fabl, tiyatrodur. Doğru cevap E'dir.

Açıklayıcı anlatım biçiminde üzerinde durulması gereken konular ise şöyle sıralanabilir:

Bir dil topluğunda söyleyiş, yazım ve söz varlığı vb. belirli alanlarda ortak ve resmî kabulün sağlanmasına Ölçünleştirme (standartlaştırma)  denir.

İlkel dil, gelişmiş dil ayrımı yoktur: Yeryüzünün tarihî veya modern bütün dilleri gerçek anlamda çok gelişmiş sistemlerdir. İlk yazılı belgelerin ait olduğu dil olan Sümerce, Hititçe vd. pek çok antik dilin gramerleri yazılmıştır. Bunların hiçbiri modern dillerden ‘geri’ değildir. Bazı dillerin grameri karmaşık, bazı dillerin ise daha basittir. Gramer bakımından basit ya da karmaşık bütün diller, bugün itibarıyla her türlü ileri teknoloji araçlarından çok daha gelişmiştir. Şu ana değin kendiliğinden en basit cümleyi üretebilen makine ya da program yapılamamıştır.

Dil bilimci Ferdinand de Saussure’ün betimlediği gibi dil, aynı zamanda bir toplum- sal olgudur. Dil yalnızca bölgeden bölgeye değil, etnik ve sosyoekonomik nedenlerle de farklılaşır.

Dil bilimde Safir-Whorf Varsayımı olarak anılan varsayıma göre, kişinin konuştuğu dil ile o kişinin dünyayı nasıl algıladığı ve nasıl davrandığı arasında sistemli bir ilişki vardır. İnsan bir bakıma, dünyayı ana dilinin belirlediği, izin verdiği biçimde ve ölçüde algılar.

Diller bütün farklılıklarına karşın dil bilgisinde, anlamda ve seste kimi temel benzerlikler ve ortaklıklar gösterirler. Son dönemlerin en büyük dil bilimcilerinden biri olan Noam Chomsky, çarpıcı bir benzetmeyle, başka bir gezegenden dünyaya ziyaretçiler gelmiş olsa bunların bütün insan dillerini tek dil gibi görebileceklerini ifade eder.

Telegrafik konuşma, çocuğun dil ediniminin belirli sürecinde iki sözcükten oluşan cümlelerle konuşmasıdır.

İlk Türkçe, bütün Türk dillerinin ‘ana’sıdır. İlk Türkçe dönemin- de aileden ilk ayrılan üye Ana Bulgarcadır (Eski Çuvaş Türkçesi). Ana Türkçe ise modern Çuvaşça dışında bütün Türk dillerinin anasıdır. Ana Türkçe döneminde aileden ayrılan ikinci üye ise Yakut Türkçesidir. Avrupa, Hindistan ve İran’da konuşulan bütün modern diller binlerce yıl önce konuşulduğu varsayılan Hint-Avrupa ana dilinden gelişmiştir.

Geleneksel Türkolojide Batı dillerindeki diyalekt karşılığındaki lehçe, Korkmaz’ın (2007) tanımıyla ‘Bir dilin tarihi, siyasi, sosyal ve kültürel nedenlerle değişik bölgelerde ses yapısı, şekil yapısı ve kelime hazinesi bakımından önemli farklarla birbirinden ayrılan kollarından her biri’dir. Buna göre Türk lehçeleri yakın lehçeler ve uzak lehçeler olmak üzere ikiye ayrılır. Çuvaşça ve Yakutça uzak, diğerleri birbirlerine daha yakın Türk lehçeleridir. Türk dillerini lehçe, şive ve ağız olarak sınıfandıran,  bu çerçevede Çuvaşça ve Yakutçayı lehçe, diğerlerini şive şeklinde değerlendiren görüş bugün için eskimiştir.

Günümüzde dünyanın lingua francası, İngilizcedir.

Afroasya (Hami-Sami dilleri): Kuzey Afrika’da ve Güneybatı Asya’nın birçok bölgesinde en baskın dil ailesidir. Afroasya dilleri; Sami dilleri, Çad dilleri, Berber dilleri, Kuşi dilleri, 0mo dilleri ailelerinden oluşur. Sami dillerinin en önemli üyesi İslam öncesi dönemde yalnızca Arap Yarımadası’nda konuşulan Arapçadır. Ailenin önemli dillerinden biri de Yahudilerin dili İbranicedir.