TÜRKÇE SES BİLGİSİ

Doğru eşleştirmeler II ve III 'tür. arayayım konuşma dilinde /arayım/ olarak söylenir.

Standart yazım: Sinop

Standart söyleyiş: /sinoba/

Diğer eşleştirmeler doğru olarak verilmiştir.

Ç harfinin ş ye, t nin de d ye dönüşmesi tanımdaki durumun örneğidir.

D seçeneğindeki kelimenin orijinal yazımı zaten 'elmas'tır.

'Ariyım' şeklinde bir söyleyiş mevcut değildir.

Sayfa 150, Tablo 8.8'de de görüldüğü üzere, İstanbul Ağzında ilgili kelimenin vurgusu ilk hecesinde yer alır. 

ER-zin-can

İstanbul Ağzı dışındaki ağızlarda Zonguldak şehrinin söylenişteki vurgusu Zon-GUL-dak şeklindedir.

J sesi Türkçe de bulunmamaktadır, dilimize giren J sesli sözcüklerin söylenişinde bu sese en yakın olan C sesinin kullanıldığı görülmüştür.

Dünya kelimesi Arapça asıllı bir kelimedir ve orijinal seslendirilişinde 'a' harfi şapkalıdır, yani uzatılarak söylenir.

Mağdur kelimesi ilgili duruma örnek teşkil etmez. Diğerleri kısa söylenişli olmasına rağmen, standart dışı söylenişte uzatıldıkları gözlenmektedir.

Doğru cevap A şıkkıdır.

Kendisi de bir ağza dayanan standart dil ile ağızları veya farklı ağız gruplarını kesin sınırlarla birbirinden ayıracak dil bilimi ölçütü yoktur (bk. Demir 2011). Ancak bir ağız temel alınarak geliştirilen standart dil zamanla eğitim kurumlarında öğretilmek, resmi ve yarı resmi ortamlar, basın yayın, edebiyat vb. gibi alanlarda kullanılmak suretiyle yaygınlık ve saygınlık kazanır. Böylece standart dil, asıl ağız bölgesi dışında da kullanılan ve kabul gören bölgeler üstü bir iletişim aracına dönüşür. Standart Türkçenin bölgeler üstü bir geçerlilik kazanması, sanıldığının aksine, oldukça yenidir. Yoğun Arapça ve Farsça ögelerle konuşma dilinden uzaklaşmış Osmanlı yazı dili, devlet idaresi, edebiyat, tarih yazıcılığı gibi, bir dilden beklenen ihtiyaçların bir kısmını karşılamakla birlikte, 19. yüzyılda ortaya çıkan, eğitimi geniş halk kitlelerine yayma isteğine ve yeni gelişen basının ihtiyaçlarına cevap verecek durumda değildi (konuyla ilgili bk. Johanson 2004). Özellikle eğitim ve basın için konuşma diline yakın, öğretimi ve öğrenmesi kolay, yazım kuralları anlaşılır biçimde belirlenmiş bir standart gerekmekteydi. Ne var ki mevcut Osmanlı yazı dili bunun tam tersi durumdaydı. Henüz iyi araştırılmamış İstanbul ağzına dayanan bir standart varyantın söz varlığı anlamında geliştirilmesi, 20. yüzyılın başlarında kısmen gerçekleşmiş olsa da standart yazım kurallarının kayıt altına alınması ancak 1940’lı yıllarda mümkün olmuştur.

Doğru cevap C şıkkıdır. Çünkü vurgu, durak, ton gibi parçalarüstü ögeler başta olmak üzere, sözlü dile özgü özelliklerin önemli bir kısmı yazıda gösterilmez. Türkçe, oldukça genç sayılabilecek bir yazı dilidir ve alfabe düzenlenirken bir harfe bir ses ilkesine önemli ölçüde uyulmaktadır. Hiçbir doğal dil konuşulduğu gibi yazılmaz, yazıldığı gibi konuşulmaz. Bu durum, Türkçe için de geçerlidir. Bizim yazıda harflerle gösterdiğimiz sesler, gerçekten fiziki sesler değil, daha önceki ünitelerde gördüğümüz gibi kurgulanmış seslerdir. Farklı biçimlerde söylenen bir sözcük, standart yazımda tek biçimli yazılır. Yine standart yazımla verilmiş bir sözcüğü farklı okuyucular, farklı biçimlerde seslendirirler.

Doğru cevap B şıkkıdır. Dilin yazılı biçimleri genel olarak durağandır. Yazımdaki “karar verilmiş” tek biçimlilik, standart dilin tek biçimli olduğu şeklinde anlaşılmamalıdır. Her doğal dil kendi içinde çok çeşitli nedenlerle farklı biçimlerde ortaya çıkar. Yazım dışın­da kalan alanlarda kural koymak güçtür. Standart dilde de pek çok çeşitlenme vardır.

III, IV ve V. maddelerde verilen örnekler doğrudur. Doğru cevap C şıkkıdır.

III. maddede verilen bilgi doğru değildir. "yapıyor/yapıyo" örneğinde geniş ünlüde daralma bulunmamaktadır, "r" sesinde düşme meydana gelmiştir. Doğru cevap D şıkkıdır.

II. maddede verilen bilgi doğru değildir. Çünkü değişkenliğin olmadığı, tek biçimli bir doğal dil yoktur. Doğru cevap D şıkkıdır.

Yukarıdakilerin tamamı, "Yabancı dillerden alınan sözcüklerde bulunan /j/ sesi, yabancı sözcükleri Türkçeye uyarlama sürecinin bir sonucu olarak ona en yakın ses durumundaki /c/’ye değişir" durumuna örnek olarak verilebilir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Doğru cevap E şıkkıdır. Yazı dilinin tek biçimli, “doğru” dil olduğu görüşü bir hayli yaygındır. Ne var ki yazı dilinin tek biçimliliği düşüncesi, önceki bölümlerde dile getirildiği gibi, temelsizdir. Yazı dilindeki standart, işaret edildiği gibi, daha çok yazımla ilgilidir. Yazı dilinde konu, bağlam, yazanların sosyal ve psikolojik durumları, eğitim seviyeleri gibi çeşitli nedenlerle ortaya çıkan varyantlaşmalar vardır (ayrıntılar için bk. Demir 2010c: 20 vd., 2011b). En geniş anlaşılırlık seviyesine ulaşma amacı güttükleri için en iyi biçimde ders kitapları ve günlük gazetelerde temsil edilen standart yazı dilinin kullanıldığı bazı alanlar, standart dışı kullanıma açık, bazıları tamamıyla kapalıdır. Örnek olarak ders kitapları, yasa metinleri, standart dilin sözlükleri, yazım kılavuzları gibi türler standart dışı kullanıma kapalıyken edebi metinler açıktır.

Televizyonun dile olan etkisi ile ilgili yukarıda verilen bilgilerin tamamı doğrudur. Doğru cevap E şıkkıdır.