TÜRKÇE SES BİLGİSİ

Türkçe yazıldığı gibi konuşulur, konuşulduğu gibi yazılır.” şeklinde oldukça yaygın bir görüş vardır. Ancak vurgu, durak, ton gibi parçalarüstü ögeler başta olmak üzere, sözlü dile özgü özelliklerin önemli bir kısmı yazıda gösterilmediğinden, bu görüşün gerçek du­rumla ilgisi yoktur. Doğru cevap E’dir.

“dışarsı” sözcüğünün yazımı yanlıştır. Ölçünlü dilde “dışarısı” biçiminde yazılmalıdır. Doğru cevap D’dir.

Bu sözcüklere ünlü ile başlayan belirtme eki getirildiğinde Bağdad’ı, Sinob’u, ağacı, kitabı biçiminde ötümlüleşme görülmektedir ancak Kuveyd’i biçiminde bir ötümlüleşme görülmemektedir. Doğru cevap C’dir.

Türkçe kökenli alp “cesur, yiğit” sözcüğü ile Alp dağlarının adı arasındaki karışmadır. Daha doğrusu, Batı dillerine ait Alp sözcüğünün etkisiyle, artdamaksıl Türkçe alp “cesur, yiğit” sözcüğü de öndamak /l/si ile alp biçimin­de söylenmeye başlanmıştır. Doğru cevap A’dır.

Seçeneklerdeki soPA, maŞA, mankaFA, ERzincan sözcüklerindeki vurgular İstanbul ağzına uygun vurgu taşımaktadır ancak ZonGULdak ağızlardaki vurgu özelliğine sahiptir. Bu sözcük İstanbul ağzında ZONguldak biçimindedir. Doğru cevap A’dır.

Doğal dillerde varyantlaşmanın birden çok nedeni vardır ancak bunun ana gerekçesi olarak ekonomi demek doğru olmaz. Doğru cevap C’dir.

Standart Türkçe de İstanbul ağzına dayandığından, ilke olarak her anadili konuşuru­nun aynı zamanda ağız konuşuru olduğunu söylemek yanlış olmaz. Ancak eğitimi, gö­revi, sosyal ilişkileri, başka biçimlerle karşılaşma derecesi, konuya ilgisi, dile ve ağızla­ra karşı tutumu gibi nedenlere bağlı olarak insanlar kendi ağızlarını konuşmaktan vazge­çip daha yansız, ama standart Türkçeyi veya standarda yaklaşan prestijli varyantları tercih edebilmektedir. Doğru cevap D’dir.

Ağızlar ve standart dil ilişkisi akademik çalışmalarda da konu edilmiştir. Bunlardan kentlileşme ve dil konusunun ele alındığı bir yazıda Tekin, köyden kente göçün bir sonu­cu olarak Standart Türkçede başlayan ve yaygınlaşma eğilimi gösteren ve “söyleyiş yanlı­şı” olarak gördüğü değişmeleri beş başlık altında incelemiştir: 1. Kapalı /e/ ve açık /e/, 2. artdamaksıl /k/ yerine hırıltılı gırtlak sızıcısı /ḫ/, 3. /j/ yerine /c/, 4. ünlü kısalması, 5. kısa ünlülerin uzatılması. Doğru cevap B’dir.

Ağızlarda ve bazen konuşma dilinde görülen “ahçı” sözcüğünün yazımı yanlıştır. Doğru cevap A’dır.

Seçeneklerdeki sözcüklerin standart söyleyişleri şöyledir: fakir, slogan, millî eğitim, itaatimiz. Māvi sözcüğündeki /a/ ünlüsü uzun okunmaktadır. Doğru cevap C’dir.

Standart Türkçenin bölgeler üstü bir geçerlilik kazanması, sanıldığının aksine, oldukça yenidir. 19. Yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu yoğun Arapça ve Farsça ögelerle konuşma dilinden uzaklaşmış Osmanlı yazı dili, devlet idaresi, edebiyat, tarih yazıcılığı gibi, bir dilden beklenen ihtiyaçların bir kısmını karşılamakla birlikte, 19. yüzyılda ortaya çıkan, eğitimi geniş halk kitlelerine yayma isteğine ve yeni gelişen basının ihtiyaçlarına cevap verememiştir.  Doğru cevap B seçeneğidir.

Yazı diliyle olacak olarak yazılan sözcük konuşma dili ile olucak olarak seslendirilir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Belirlenen yazım kuralları temel eğitimde öğrenilir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Dilin kendi doğal eğilimleri, yabancı dillerin etkisi, ağızların etkisi, sosyal gruplar arasındaki dil farkları gibi nedenler konuşma dilinin sürekli olarak değişim göstermesinin sebepleri arasındadır. Doğru cevap D seçeneğidir.

oluyor>oluo, bilmiyorum>bilmiom, gidiyorum>gidiom ve iyi>ii internet ve kısa mesajlarda gençlerin yazışmalarında kullanığı biçim değiştirmiş kelimeler arasındadır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Dilde coğrafya temelli varyantlaşmayla ağız araştırmaları ilgilenir.Doğru cevap E seçeneğidir.

Standart Türkçe İstanbul ağzına dayanmaktadır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Anadolu ağızlarında kök hecedeki kapalı /e/, sesbirim olarak kullanılmaktadır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Türkçe sözcüklerde /j/ sesi bulunmamaktadır. Bu nedenle yabancı dillerden alınan sözcüklerde bulunan /j/ sesi, yabancı sözcükleri Türkçeye uyarlama sürecinin bir sonucu olarak ona en yakın ses durumundaki /c/’ye değişir. Doğru cevap C seçeneğidir.

1990’lı yıllarda özel televizyon kanallarının kurulmasını takiben, standart dille
ağızlar ve diğer varyantlar arasında çok daha yoğun bir etkileşim ortaya çıkmıştır. Doğru cevap E seçeneğidir.