TÜRKÇE SES BİLGİSİ

Bürünsel özellikler açısından her dilin kendine özgü bir sistemi vardır. Her dilin konuşuru kendi ana dilindeki bürünsel özelliklere karşı, doğal dil edinimi sürecinde kazandığı bir bilgi ve sezgiye sahiptir. Ana dili konuşurları, sorulduğunda, bürünsel özellikleri doğru belirleyemeseler bile, söyleyişteki farkları ve bu farkların anlamı nasıl etkilediğini bilirler. Ayrıca dile özgü bürünsel özelliklerden sapmaları çok doğru biçimde hissederler. Bir dili ana dili olarak konuşanlar, bürünsel açıdan aynı sözcükleri veya cümleleri benzer. biçimde söylerler. Ancak bir dilin içerisinde bölgelere ve sosyal sınıflara özgü bürün farkları olabilir.

Uzunluk, Türkçe ve alıntı sözcükler için farklı anlamlara gelir.

Sözcükte bir hecenin diğerlerine göre daha belirgin söylenmesine vurgu denir.

Türkçe' de iki heceli sözcükler yalın haldeyken vurgu son hecededir: haZIM. Bir de birleşik sözcüklerle vurgu çoğunlukla son hecede olur: tepeGÖZ gibi.

I. Adlar, sıfatlar, zamirler ve çok heceli, birleşik olmayan eylem gövdelerinde vurgu son hece üzerindedir.

II. Abartma sıfatları ile zarfarın vurgusu ilk hecededir.

III. Dört heceli Türkçe yer adlarında vurgu ikinci hece üzerindedir. ifadeleri doğrudur.

Bir konuşma zincirinde hece, sözcük kökleri ve eklerle sözcükleri kapsayan ton ve değişmelerin tümü ezgiyi oluşturur (Ergenç 2002: 27).

Ezgi kişi, bağlam, konuşurun sosyal sınıfı, eğitimi gibi nedenlere bağlı olarak değişebilir.

giDEdur sözcüğü örnek olarak verilebilir, diğerleri birleşik sözcüklerdir.

Anlam ayırıcı olan ve Türkçede vurgu olarak anlaşılan
parçalarüstü öge yeri değişebilen ton dur.

İgnacz Kunos’un konuyla ilgili görüşünü açıklamasından sonra başlamış ve günümüze kadar gelmiştir. Vurgunun yeri, türü ve işlevsel olup olmadığı üzerinde yoğunlaşan tartışmaların en hararetli dönemi B. Collinder, K. Grönbech, H. Duda, J. Benzing, J. Krámský bilim adamları çalışmışlardır.

"yar, hayat, hesap ve ihraç" sözcüklerindeki sondaki ünlü, ek alındığında (yār-i, hayāt-ım, hesāb-ı, ihrācı) uzun okunur. "amaç" sözcüğü ek aldığında sondaki ünlü uzatılmaz; "amāc-ı" şeklinde okunmaz. Doğru cevap E'dir.

Abartma sıfatlarında, zarflarda ve Türkçe kökenli, iki heceli yer adlarında vurgu ilk hecededir. Seslenmelerde vurgu genelde ilk hecededir. Dört heceli Türkçe yer adlarında vurgu ikinci hece üzerindedir. Adlar, sıfatlar, zamirler ve çok heceli, birleşik olmayan eylem gövdelerinde vurgu son hece üzerindedir:boYUN, taVUK, güZEL, yaraMAZ, bunLAR, şunLAR, yirMİ, oTUZ vb. Doğru cevap C'dir.

Adlar, sıfatlar, zamirler ve çok heceli, birleşik olmayan eylem gövdelerinde vurgu son hece üzerindedir:altıŞAR, becerikLİ. Bazı Türkçe sözcüklerde veya Türkçeleşmiş sözcüklerde vurgu baştadır: YENge. Birleşik sözcüklerde ve birleşik sözcük olduğu unutulmuş eski birleşik sözcüklerde vurgu son hecede değil, ilk sözcüğün son hecesindedir: NEre. Abartma sıfatları ile zarfların vurgusu ilk hecededir:KAPkara. Doğru cevap D'dir.

"-iver-" ile oluşturulan birleşik eylemlerde vurgu birinci eylemin ilk hecesinde ise tezlik, eğer son hecesinde, yani -iver’in ilk hecesinde ise özensizlik, başkası için bir şey yapma gibi anlamlar dile getirilir: SÖYleyiverdi “Çabucak söyledi”, söyleYİverdi “Öylesine söyledi”. Doğru cevap A'dır.