TÜRKÇE SES BİLGİSİ

Doğru seçenek D'dir: Eylemden eylem türeten bir ek olduğu için - Xş ekinin hem başına hem de sonuna da çizgi konur. Sözcük kökünün önüne çizgi konamayacağına göre, A ve E seçenekleri kabul edilemez örneklerdir. B'de bu kurala uymayan bir örnek vardır, elenir. C'de ise kök ve ekler zaten doğru bölünmemiştir.

Bu örneklerden yalnızca C yanlıştır çünkü "alternasyon" işareti olan ~ dilde eşzamanlı olarak kullanılan birden çok birimi göstermek için kullanılır. Bu işaret, örneğin, "omuza~omza" çiftiyle kullanılsaydı, doğru olurdu.

Seçeneklerde sunulan bütün ifadeler doğrudur ama konuyu bilen ve soru kökündeki tanımı bileşenlerine ayıran öğrenci doğru yanıtı kolayca bulur: Cümlede dilin toplumsal özelliği, değişebilirliği ve göstergelerden oluştuğu vurgulanmaktadır.

B, göstergenin tanımına aykırıdır; A ve C esasen insanların ürettiği yani doğal olmayan göstergeleri tanımlamaktadır, E göstergelerin birbirine çevrilebileceği bilgisine ters düşmektedir (ateş ölçmek için kullanılan bir derecedeki rakamlar gibi). Doğru cevap C'dir: insan bedeninin tepkilerinin yani doğanın benimle iletişim kurma gibi bir isteği/ niyeti/zorunluluğu yoktur.

Yansıma sözcükler aynı nedenle ortaya çıkmış olsalar bile, ait oldukları dilin ses yasalarına uygundurlar ve dilden dile farklılıklar gösteriler. Yani tamamen nedenli değildirler.

Dildeki sınırlı sayıda sesbirimin o dilin hece yapılarının imkan verdiği ölçüde ve her dilin kendi kurallarına uygun olarak hayali bir çizgi üzerinde art arda gelmesiyle yeni anlamlı birimler (sözcük, türemiş sözcük, cümle...) oluşur. Bu da dil göstergesinin çizgiselliğiyle mümkündür.

Ses: gerçek fiziki olgu; Sesbirim: dilde anlam ayırıcı işlev gören soyut birim; Alofon/ alt sesbirim: aynı sesbirimin anlam ayırma işlevi olmayan farklı söyleniş biçimleri.

Yalnızca B seçeneğinde, en küçük çift oluşturan iki sözcük birbirinden /c/ ve /ç/ sesbirimleri arasındaki fark sayesinde ayrılır. Bu iki sözcüğü oluşturan diğer sesler ortaktır. Bu durumda A seçeneğinden başka örnek yoktur ama A doğru cevap olamaz çünkü Türkçe'de "cember" diye bir sözcük yoktur, bu da zaten yıldız işaretiyle belirtilmiştir.

d şıkkının yanış olması sebebi ise kelimelerde c ve ç değil ç ve ç kullanılmasıdır

Ses ve sesbirim ayrı kavramlardır o halde A yanlıştır. Ses ve harf çok farklı birimlerdir, birebir karşılık aranamaz, B ve E bu yüzden yanlıştır. /l/, /g/, /k/ ünsüzleri Türkçenin sesbirimleridir ancak bu sesbirimlerin birer değişkesi olan öndamaksıl ünsüzler yabancı dillerden alınan sözcüklerde art ünlülerin yanında bulunabilir (lale, gol) ; o halde D yanlıştır. C doğru cevaptır: ğ ile gösterilen ses ön ünlülerle /y/ sesini verir, diğer konumlarda yalnızca yanındaki ünlüyü uzatma işlevi vardır ve anlam ayıracak şekilde kullanılmaz.

Eklerdeki çeşitlenmenin nedeni ünlü ve ünsüz uyumlarıdır. Tek biçimli az sayıda örnek dışında ekler ünlü ve ünsüz uyumlarına göre çeşitlenirler. Ses aygıtı, konuşma organlarını içeren konuşma düzeneği; sesbirimler, anlam ayırıcı en küçük ögeler; transkripsiyon, sözlü ağız malzemesinin konuşulduğu anda veya kaydedilerek daha sonra yazıya aktarılması; gösterge ise gösteren-gösterilen ilişkisini ifade eder.

Gelişme işaretleri (< >), dil incelemelerinde ele alınan ögenin eski ve yeni biçimlerini, bir başka ifade ile gelişimini gösterir. Okun açık tarafı eski biçimi, yeni olana kaynaklık edeni; uç kısmı ise gelişme sonucu ortaya çıkan daha yeni biçimi gösterir:  Eski Türkçe kel->günümüz Türkçesi gel-. Bu örnekte eski biçimden hareket edilmiştir. Aynı gelişmeyi yeni biçimden hareketle de göstermek mümkündür. Ancak bu durumda okların yönü ve sözcüklerin yeri değişecektir: günümüz Türkçesi gel-<Eski Türkçe kel-. Okunurken, eskiden yeniye doğru bir gelişme söz konusu ise gelişir, yeniden eskiye doğru bir işaretleme söz konusu ise gelir diye okunur. Yıldız işareti (*), etimolojik çalışmalarda belgelenmemiş örnekleri göstermesinin yanı sıra her tür çalışmada dilde kabul edilmez biçimleri de işaretler. Ses ve sesbirimleri gösteren eğik çizgiler (/ /), düşmüş veya artık kullanılmayan ses ve biçimleri gösteren sıfır işareti (ø) ve eş zamanlı kullanımları olan dil ögelerini gösteren alternasyon işareti (~), yalnızca etimolojik çalışmalara özgü değildir.